ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, Filistin topraklarındaki hararetli atmosferin ortasında, üç günlük bölge ziyareti kapsamında pazar günü Kahire'ye geldi.

Kahire'den başlayan ve Tel Aviv ile Batı Şeria'yı kapsayan ziyaret, Filistin topraklarında artan şiddet olaylarının gölgesinde gerçekleşiyor.

İsrail ordusunun Batı Şeria'da gerçekleştirdiği son 20 yılın en şiddetli kanlı baskınlarının ardından buna karşılık Gazze Şeridi'nden Filistinli gruplar İsrail tarafına roket atışları yapıyorlar.

ABD Dışişleri Bakanlığı'ndan yapılan açıklamaya göre Blinken'in ziyareti, bir dizi uluslararası ve bölgesel öncelik konusunda ortaklarla istişarede bulunmayı amaçlıyor.

Konular arasında Rusya'nın Ukrayna'ya karşı savaşı, İran dosyası, İsrail-Filistin ilişkileri, iki devletli çözümün korunması, insan haklarının ve demokratik değerlerin himayesi gibi başlıklar yer alıyor.

ABD Dışişleri Bakanı'nın ziyaretinin 29 ve 30 Ocak tarihlerinde de devam edeceği Kahire'de Blinken, iki taraf arasındaki stratejik ortaklığı güçlendirmek ve bölgede barış ve güvenliği artırmak için

Cumhurbaşkanı Abdulfettah es-Sisi, Dışişleri Bakanı Samih Şukri ve üst düzey Mısırlı yetkililerle bir araya geldi.

Görüşmede Libya seçimlerine ve Sudan'daki mevcut siyasi sürece ortak destek konusu da gündemde olacak.

Ulusal güvenlik

Sudan ve Libya'daki siyasi gerilimler Mısır için bir ulusal güvenlik sorunu teşkil ediyor.

Kahire, doğu ve güneydeki komşularının istikrarını arzuluyor ve Libya'da çalışan Mısır iş gücü de dahil olmak üzere iki ülke arasındaki güçlü çıkarlar göz önüne alındığında, Libya'daki durumu 2011'den önceki haline döndürmeye çalışıyor.

Bunu başarmak için, Ankara veya Rusya tarafından desteklenen silahlı paralı askerlerin ülkeden ayrılmasını sağlamak ve aynı zamanda Kahire'nin hayati bir rol oynadığı Doğu ve Batı'daki çatışan iç taraflar arasındaki gerilimleri yatıştırmak için ABD baskısına ihtiyaç var.

Kahire bu ayın başlarında Sudan'da "hızlı bir siyasi çözüme" varmak için bir girişimde bulundu.

Eski Mısır Dışişleri Bakan Yardımcısı Cemal Beyumi, Kahire'nin doğu ve güneydeki komşuları arasındaki siyasi krizi çözmek için arabuluculuk yapma rolünün önemini vurguladı.

Ortadoğu'daki krizlere ne ABD'lilerin ne de Avrupalıların Mısır kapısından girmeden evvel müdahale edemeyeceklerini sözlerine ekledi.

Sudan ile ilgili olarak, iki ülkenin eskiden tek bir krallık oluşturduğuna ve şu anda Mısır'da dört milyon Sudanlı'nın yaşadığına dikkat çeken Beyumi, "Oradaki durumu istikrara kavuşturmak konusunda ortak çıkarlarımız var. Sudanlılar ne zaman Mısır'a bir rehber ve arabulucu olarak ihtiyaç duyarsa kesinlikle orada olacağız" ifadelerini kullandı.

ABD Dışişleri Bakanlığı'ndan yapılan açıklamada, Blinken'in bölge ziyareti sırasında İran dosyasıyla ilgili tartışmasına atıfta bulunuldu. 

Britanya'daki Kraliyet Birleşik Hizmetler Enstitüsü (RUSI), Kahire'nin ABD'nin İran'ı Kapsamlı Ortak Eylem Planı'na (KOEP) (nükleer anlaşma) geri dönmesi için teşvik etme çabalarına verdiği desteğe işaret ediyor.

Anlaşmanın bölgede daha fazla tehlikeli gerilimi önleyecek bir süreç içerdiğine inanan Kahire, Körfez Arap Ülkeleri İşbirliği Konseyi (KİK) ülkelerinin güvenliğini bölgesel bir bakış açısıyla en üst düzeyde görüyor.

Mısır-ABD Koordinasyonu

Bununla birlikte, Blinken'in Kahire ziyareti, Mısır'ın tansiyonun düşürülmesinde çok önemli bir rol oynayabileceği Filistin topraklarında kaynayan şiddetin ortasında gerçekleşiyor.

Cuma günü Beyaz Saray, İsrail ile Filistinliler arasındaki şiddetin tırmanmasından "derin endişe duyduğunu" açıkladı.

İsrail'in Batı Şeria'daki bir operasyonu sırasında dokuz Filistinlinin öldürülmesine misilleme olarak Gazze Şeridi'nden atılan füzelere yanıt olarak İsrail devleti tarafından Gazze'ye hava saldırıları düzenlendi.

Blinken'in 2023 yılında bölgeye ziyaretinin, aynı zamanda Binyamin Netanyahu liderliğindeki aşırı milliyetçi ve dinci partileri içeren yeni İsrail hükümetinin göreve başlamasından bu yana ilk olması nedeniyle komplikasyonlara sahne olması bekleniyordu.

ABD Dışişleri Bakanı, tırmanan bir krizle ve İsrail ile Filistinliler arasında yeni bir şiddet döngüsüyle yüzleşmek zorunda kalacak.

Cuma günü, Filistinli silahlı bir grup Gazze Şeridi'nden güney İsrail'e İsrail füze savunma sistemleri tarafından engellenen iki füze ateşledi ve Tel Aviv buna Gazze'ye saldırı düzenleyerek karşılık verdi.

Sınır ötesi çatışma, bir İsraillinin perşembe günü Filistin İslami Cihad Hareketi'ne bağlı bir terör hücresini tutuklamak için Batı Şeria'daki Cenin kentine baskın düzenlemesinin ardından geldi.

İslami Cihad Hareketi mensupları ve yaşlı bir kadın da dahil olmak üzere dokuz Filistinlinin öldürülmesiyle sonuçlanan bu olay, Cenin kampında son 20 yılda gerçekleşen en büyük İsrail askeri operasyonu oldu.

Filistinliler, bir sinagogda yedi İsrailliyi öldüren saldırı da dahil olmak üzere, Doğu Kudüs'te iki saldırıyla hızla karşılık verdi.

Cumartesi sabahı polis tarafından vurulan 13 yaşındaki Filistinli bir çocuğun açtığı ateş sonucu iki İsrail vatandaşı yaralandı.

ABD uyarısı

Beyumi, Blinken'in Mısır'ın duruma ilişkin vizyonuna ve nasıl bir çözüme ulaşılacağına aşina olmak için ziyaretlerine Kahire'den başladığına inanıyor.

Ayrıca, Washington şu anda İsrail'deki sağcı hükümete yeterince baskı yapılmazsa meselenin başa çıkılması zor sonuçlara dönüşeceğine işaret etti.

ABD Dışişleri Bakanı ve Pentagon'un durumun ciddiyetini çok iyi anladıklarını ifade eden Beyumi, ABD'nin İsrail'e baskı yapma kabiliyeti ve Filistin meselesindeki dengesiz duruşu konusunda karamsarlık hissediyor.

Beyumi, ABD Kongresi ve Beyaz Saray'ın özellikle İsrail'de aşırı sağın iktidarda olduğu kritik bir dönemde İsrail baskısı altında olduğuna, bu nedenle bölge ülkelerinin durumun değişmesi için önce Washington'a baskı yapması gerektiğine işaret etti.

Biden yönetimi, Filistin topraklarındaki duruma ilişkin yorumunda temkinli göründü ve İsrail'deki yeni hükümeti eleştirmekten kaçınmaya çalıştı.

Geçen haftalarda üst düzey ABD yetkilileri bölgeyi ziyaret etti. ABD Merkezi İstihbarat Teşkilatı (CIA) Direktörü William Burns Kahire ve İsrail'i ziyaret ederken, ondan önce ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan bu ayın başlarında İsrail ve Batı Şeria'yı kapsayan bir tura çıktı.

İsrail, ABD'nin en sadık müttefiklerinden biri. Aralarındaki ilişkinin önemi bu hafta başında geçtiğimiz pazartesi günü iki ülke en büyük ortak askeri tatbikatlarına başlarken vurgulandı.

ABD Dışişleri Bakanlığı'nda Ortadoğu meselelerinde analist, müzakereci ve danışman olarak yirmi yıl çalışmış olan Aaron David Miller, CNN'e yaptığı açıklamalarda şunları söyledi:

Hiçbir ABD yönetimi yeni bir İsrail hükümetiyle bu kadar erken bir aşamada ve şu ankinin gerçekleşmekte olduğu kadar yüksek bir düzeyde ilişki kurmamıştı.

Miller, iki yönetim arasındaki ilişkinin kamuoyunda çatışmacı olmamasını beklediğini, özellikle de Biden'ın ikinci dönem için yeniden seçim kampanyasına başlamadan önce İsrail'in destekçisi olarak görülmesini sağlamaya çalıştığını da sözlerine ekledi.

Stratejik diyalog

Mısırlıların Mayıs 2021'de Şeyh Cerrah Mahallesi'nde Filistinli göstericilerle İsrail polisi arasında çıkan çatışmanın ardından İsrail ile Hamas arasında ateşkes arabuluculuğu yaparken oynadıkları rol göz önüne alındığında, Blinken'in turuna Kahire'den başlaması Filistin topraklarındaki durumu sakinleştirmek için koordinasyon sağlamak amacıyla mantıklı gelebilir.

Dönemin ABD Başkanı Joe Biden, o günlerde Mısır Cumhurbaşkanı'nı arayarak Kahire'nin iki taraf arasındaki karşılıklı bombalamanın durdurulmasında oynadığı role övgüde bulunmuştu.

Biden'ın Beyaz Saray başkanlığını üstlenmesiyle pek de iyimser olmayan beklentilerin ardından, o zamandan beri bölgesel gelişmeler Kahire ile Washington arasındaki ilişkilerin doğasına farklı bir gerçeklik dayattığından, üst düzey ABD'li yetkililerin Kahire'ye yaptıkları ziyaretler sıklaştı.

Kasım 2021'de Kahire ile Washington arasındaki stratejik diyalog, yaklaşık altı yıllık bir aradan sonra yeniden başladı.

Mısır ile ABD arasındaki stratejik diyalog, 1998 yılında eski ABD Başkanı Bill Clinton yönetiminde kurulan bölgedeki en eski diyaloglardan biridir.

O yıldan beri periyodik olarak gerçekleşen diyaloglar 2009 - 2015 yılları arasında Barack Obama yönetimi döneminde uzun bir kesintiden sonra Ağustos 2015'te, iki ülke arasındaki güvenlik ve ekonomik iş birliğine odaklanıldığı için gergin bir ortamda yapıldı.

O dönemin ABD Dışişleri Bakanı John Kerry, gerilimi azaltmanın bir işareti olarak, Mısır'a askeri desteğin devam ettiğini doğrulamıştı.

Diyalog, aynı yılın mart ayında Mısır'ın Kahire'ye askeri yardımını yeniden başlatma konusundaki kısmi dondurmayı kaldırmasının ardından, Washington'un Mısır'a sekiz F-16 savaş uçağı teslim edeceğini duyurmasından önce geldi.

Eski ABD Başkanı Donald Trump'ın yönetimi sırasında, iki ülke cumhurbaşkanları Nisan 2017'de Beyaz Saray'da yaptıkları görüşmede diyaloğu yeniden başlatma konusunda anlaştılar.

Ancak bu karar, yönetimin Ocak 2021'de ayrılmasına kadar gerçekleşmedi.