Diğer Afrika ülkelerinin aksine tarih boyunca hiç sömürge olmayan Etiyopya, yalnız kıtanın değil tüm dünyanın en kadim medeniyetlerinden biri.
122 milyon nüfusu ile Etiyopya, Nijerya'dan sonra Afrika kıtasının en kalabalık ülkesi durumunda.
Dolayısıyla bu ülkenin barış ve istikrarı başta Afrika boynuzu olmak üzere kıtanın büyük bir bölümünü yakından ilgilendiriyor.
Son iki yıldır Etiyopya, kuzeyindeki Tigray bölgesinde yaşanan iç savaşla mücadele ediyor.
Yaşanan iç savaşın etkisi zaman içinde Etiyopya sınırlarını aştı.
Birleşmiş Milletler verilerine göre, 2 milyondan fazla Etiyopyalı ülkeyi terk ederken, Tigray bölgesinde bir insanlık dramı yaşandı ve yüzbinlerce kişi hayatını kaybetti.
Halihazırda iklim krizinin derinden etkilediği bölgede, yönetim tarafından uygulanan ablukanın da etkisiyle 13 milyondan fazla kişinin insani yardımlara muhtaç hale geldiği belirtiliyor.
Tigray'daki sağlık kuruluşlarının yüzde 80'i çatışmalarda yıkıldı. Her zaman olduğu gibi, savaş en fazla çocukları ve kadınları mağdur etti.
Kıtlığın yol açtığı aşırı yetersiz beslenme sonucunda binlerce çocuk hayatını kaybederken diğer binlercesi de hâlâ ölüm kalım mücadelesi veriyor.
Tigray krizi nasıl başladı?
1994'ten bu yana Etiyopya federal sistemle yönetiliyor. Ülkede etnik gruplar esas alınarak oluşturulan 9 eyalet ve 2 özel yönetimli bölge bulunuyor.
Eritre sınırına yakın bölgede yaşayan Tigraylar, Oromo ve Amharalardan sonra ülkedeki üçüncü büyük etnik grubu oluşturuyor.
1970 ve 80'li yıllarda askeri cuntalarla yönetimi ele geçirmek için savaşan Tigraylar 1991 yılında iktidarı ele geçirdi.
Tigray partisi TPLF, etnik temelli dört partiden oluşan koalisyon ile yirmi yıldan fazla bir süre ülkeyi yönetti.
Koalisyon döneminde Etiyopya daha müreffeh ve istikrarlı hale gelse de halk, insan hakları ve demokrasi bağlamında rutin olarak endişelerini dile getirdi.
Nihayetinde bu endişeler 2018 yılında protestoya dönüştü.
Etiyopya'nın en büyük etnik grubu olan Oromo kabilesine mensup Abiy Ahmed başbakan olarak göreve geldi.
Abiy Ahmed siyasete farklı bir soluk getirmek isteyerek, yeni bir parti (Refah Partisi) kurdu.
Yolsuzluk ve baskıyla suçlanan Tigray hükümet liderlerini görevden aldı.
2019'da koalisyonu feshetti. Koalisyondaki diğer üç parti Refah Partisine katılırken, TPLF yeni partiye katılmayı reddetti.
Aynı yıl Abiy Ahmed, komşu Eritre ile uzun süredir devam eden bölgesel anlaşmazlığı sona erdirerek 2019'da Nobel Barış Ödülünü kazandı.
Fakat bir sonraki sene Tigray bölgesinde anlaşmazlık baş gösterdi.
Tigray bölgesinde iktidarını sürdürmekte ısrar eden TPLF, 2020'nin Eylül ayında, Abiy Ahmed hükümetinin ulusal düzeyde Kovid-19 salgını nedeniyle seçimleri erteleme kararını tanımadı ve Tigray bölgesinde seçimlere gitti.
TPLF birlikleri iki ay sonra, bölgedeki Etiyopya ordusuna ait bir üsse yönelik saldırı düzenledi.
Ahmed hükümeti de TPLF'yi terör örgütü ilan ederek, Tigray bölgesine karşı geniş çaplı askeri harekâta girişti. Ardından bölgedeki yerel yönetime verilen fonları kesti.
O tarihten bu yana ülkede gerginlik sürekli tırmandı. 2021 yılında Ahmed hükümetinin ilan ettiği ateşkese rağmen Tigray ordusu saldırılara devam etti ve ülkedeki başka bölgeleri de ele geçirdi.
Ağustos ayında Abiy Ahmed, Recep Tayyip Erdoğan'la görüşmek üzere Ankara'ya geldi.
İki ülke arasında yapılan anlaşmalar kapsamında Etiyopya hükümeti teslim aldığı Bayraktar SİHA'larıyla Tigrayların ilerleyişini durdurdu ve savaşın gidişatı yön değiştirdi.
Olan Tigray bölge halkına oldu. Tigray bölgesindekiler hem Etiyopya ordusunun hem de Tigray ordusunun baskısı altında kaldı. Bölgeden çıkış yasaklandı.
Bazı haberlere göre Tigray ordusu erkekleri orduya katılmaya zorladı, katılmayanların ailesinden kadın ve çocukları rehin aldı.
Kimileri ise yaşadıkları tüm zorluklara rağmen, etnik kimliklerini önceleyerek orduya kendi istekleriyle katıldı.
Bölgede elektrik ve iletişim de kesildiği için uzun süre sivillerden hiç haber alınamadı.
Geçen kasım ayında tarafların imzaladığı ateşkes sonucunda bölgeye uçuşlar başlatıldı. Elektrik ve iletişim sağlandı.
Ukrayna, Somali ve Etiyopya'ya 50 bin ton buğday göndereceğini açıkladı. Lakin Dünya Sağlık Örgütü, insani yardımlar ve temel sağlık ekipman yardımlarının az bir kısmının Tigray'a ulaştığını iddia ediyor.
Tigray ordusu yakın zaman önce silahları teslim etti ve Amhara güçleri bölgeden çekilmeye başladı.
Görünen o ki şimdilik barış sağlandı. Lakin bir yandan iklim değişikliğinin yol açtığı kıtlık, diğer yandan da petrol kriziyle mücadele eden Etiyopya'nın Tigray'daki yaraları sarması ve bölgeyi yeniden inşa etmesi zaman alacak.
Afrika kıtasının siyasi istikrarının önündeki en büyük engellerden biri olan kabilecilik sorunu aşılmadığı sürece Etiyopya gibi 80'den fazla etnik grubu barındıran bir ülkede barışın uzun vadede korunmasının garantisi yok.
Zira ülkedeki bazı etnik gruplar arasında süregelen bir kimlik sorunu var.
Tigraylar, ülkenin diğer etnik grupları tarafından aşağılandıklarını, yönetimin onları küçük gördüğünü ve her fırsatta yok etmeye çalıştığını iddia ediyor.
Bilhassa yaşanan son iç savaş sonrası kendilerini Etiyopyalı olarak tanımlamanın zor olduğunu dile getiriyorlar.
Diğer grupların da benzer şekilde Etiyopyalı olmaktan önce Omorolu veya Amharalı olmak şeklindeki kimlik tanımlamaları ülkenin gelecek yıllarda yaşanması olası etnik çatışmalarının sinyalini veriyor.
Tüm bu trajedinin yaşandığı süre boyunca Etiyopya'ya uluslararası camiadan kayda değer bir destek gelmedi.
Zira Batı medyası Ukrayna'ya gösterdiği yoğun duyarlılığa karşın, Tigray'da yaşanan drama gözlerini yummayı tercih etti.
Avrupa Birliğini temsilen Fransa ve Almanya dış işleri bakanları ancak her şey olup bittikten ve barış sağlandıktan sonra Addis Ababa'ya bölgenin inşasına katkı sağlayacakları sözüyle bir ziyaret gerçekleştirdi.
Kaynaklar:
https://www.indyturk.com/node/592406/d%C3%BCnya/drone-diplomasisi-silah-ticaretini-ve-g%C3%BC%C3%A7-dengesini-nas%C4%B1l-tehdit-ediyor
https://www.news24.com/news24/africa/news/germany-and-france-dispatch-envoys-to-ethiopia-soon-after-chinas-charm-offensive-20230112
https://www.aljazeera.com/news/2023/1/11/ethiopias-tigray-rebels-start-handing-over-heavy-weapons
https://www.independent.co.uk/news/ap-ethiopia-tedros-adhanom-ghebreyesus-eritrea-kenya-b2249144.html
https://www.bbc.com/news/world-africa-54964378
https://www.ethiopia-insight.com/2023/01/16/because-of-the-war-many-tigrayans-no-longer-identify-with-ethiopia/
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
