Devlet dilesen hümâdan iste
Genc [hazine] istersen ejderhâdan iste(Fuzuli)
Fuzuli'nin "Leylâ vü Mecnûn" mesnevisinde geçen bu beyiti, "Kabeyi 500 yıl koruyan ejderha efsanesi"ni özetler mahiyette.
Bu yazıda okuyacağınız efsanenin ilk kısmı, hazine koruyucusu ejderhayla ilgiliyken ikinci kısmı bir kuşun Kureyşlilere talihin yanlarında olduğunu göstermesine dair.
Ejderhalar
Ejderhalar, farklı kültürlerde kanatlı, kanatsız, dört ayaklı sürüngen ve yılan gibi değişik şekillerde tasvir edilen mitolojik canlılardır.
Suda, karada veya havada yaşayabilen ejderhalar, büyük yılan, timsah benzeri bir sürüngen ya da yırtıcı kuş şeklini alabilmektedir.
Ortadoğu'da ise ejderha daha çok büyük yılan şeklindedir. Arapça sözlüklerde de ejderhanın böyle tanımlandığı görülür.
Örneğin, Muhammed b. Ebû Bekir er-Râzî (ö. 1268'den sonra) ejderhayı bir yılan türü olarak tanımlamaktadır.
Hazine koruyuculuğu
Ejderhaların önemli özelliklerinden biri hazine koruyuculuğudur. Denizlerde veya karada hazinelerin koruyucusu olarak görülen ejderhalara dair bir çok hikaye anlatılır.
O hikayelerden biri de kabenin altında saklı olduğu söylenen bir hazineye (خِزَانَةِ الْكَعْبَةِ) dairdir.
Bir kuyunun içine koyulup saklanan hazine çeşitli mücevherler ve değerli objelerden oluşur.
Anlatıya göre, İslam'dan önce bir grup bu hazineyi çalma teşebbüsünde bulunur.
Kabeyi 500 yıl koruyan ejderha efsanesi
Hırsızlık girişimi ejderha hikayesinin de başlangıcını oluşturur.
Tarihçi Ezraki (ö. 864 [?]), "Ahbâru Mekke" adlı eserinde bu hırsızlık girişimi üzerine Allah'ın "sırtı kara, karnı ak, başı oğlak başı bir yılanı" gönderdiğini ve onun 500 sene kâbeyi koruduğunu söyler.
Kim ki bir kötülük için yanaştı helak oldu. Kabede bulunanı çalmaya kimse yeltenemedi.
(Ahbâru Mekke, 87)
İnsanlar tarafından her gün beslenen ejderha gündüzleri dışarı çıkıp geceleri inine geri dönüyordu.
Yüzyıllar boyunca kabe hazinesini koruyan ejderha ayrıca kabeye zarar verilmesini de önlüyordu.
Hikayenin geri kalanında talihin nasıl Kureyş kabilesinden yana döndüğü anlatılır.
Buna göre, bir gün Kureyş kabilesi kabeyi onarmak istediğinde koruyucu ejderha onların yapıyı yıkacağını zannedip geçit vermez.
Bunun üzerine Kureyşliler, Allah'a kabeyi onarmalarına müsaade etmesi için dua ederler.
Ardından "sırtı kara, karnı ak, bacakları altunî" bir kuş gelip ejderhayı alıp götürür.
Bir sembol olarak ejderha
"The Dragon in Medieval East Christian and Islamic Art" adlı kitabın yazarı Sara Kuehn, ejderhanın, değişimi ve geçiş süreçlerini sembolize ettiğini belirtdir.
Bunu esas alırsak Mekke'de Kureyş döneminin başlangıcı ejderha hikayesiyle sembolize edilir.
Hikayenin sonunda Kureyş'in duası sonucunda bir kuşun çıkagelip ejderhayı alıp götürmesi de yeni bir dönemin başladığını haber verir.
Kaynaklar:
al-Rawi, Ahmed K.. "The Religious Connotation of the Islamic Dragon" Fabula, vol. 53, no. 1-2, 2012, 82-93.
Muhammed b. Abdullah el-Ezrakī, Aḫbâru Mekke ve mâ câʾe fîhâ mine'l-âs̱âr (nşr. Rüşdî Sâlih Melhas), I-II, Beyrut 1399/1979.
Kuehn, Sara (2011), The Dragon in Medieval East Christian and Islamic Art, Brill.
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
