Kolombiya'da yeni seçilen Petro Gustavo hükümeti, ülkenin son paramiliter grubu olan ELN ile barış görüşmeleri yapacağını açıkladı.
Bu bağlamda Kolombiya hükümeti ile ELN üyeleri arasında 3 yıl önce Küba'da askıya alınan barış görüşmelerinin yeniden başlaması için hazırlık yapılıyor.
Kolombiya hükümeti adına barış görüşmelerini gerçekleştirmek için seçilen ulusal barış komiseri, Küba'nın başkenti Havana'da her iki taraf arasında ilk görüşmeyi gerçekleştirdi.
Barış komiserinin görüşmesinden sonra Kolombiya hükümeti, barışı mümkün kılmak için Ejercito de Liberacion Nacional/Ulusal Kurtuluş Ordusu'nun (ELN) delegasyonu hakkında çıkartılmış tutuklama emirlerini kaldıracağını açıkladı.
Kolombiya'nın önceki hükümeti, ELN isyancılarının Bogota'da bir polis akademisine bombalı araçla 20'den fazla polis-öğrencinin ölümüne sebep olması yüzünden 2019'daki barış görüşmelerini sonlandırmıştı.
Bu yüzden Kolombiyalı yetkililer, barış görüşmeleri için Küba'da bulunan ELN liderleri için tutuklama emri çıkarmış, ancak Küba, tarafsızlık ve güvenirlik ilkesine aykırı olacağı için iade etmeyi reddetmişti. İşte bu olaydan sonra ELN'nin temsilcileri, barış görüşmesinin iptal edilmesinden bu yana ELN heyeti Küba'da kalmıştı.
Cumhurbaşkanı Gustavo Petro, Kolombiya'nın yeni barış komiserinin ELN temsilcileriyle barış görüşmelerini yeniden başlatmak için Küba'ya gittiğini açıkladı.
Komiser, Kolombiya güvenlik güçleri ve paramiliter grupların insan hakları ihlallerini ortaya çıkarmak için çalışan bir sivil toplum kuruluşunun yöneticisi olan Danilo Rueda'ydı.
Barış müzakereleri Kolombiya'da "tam bir barış" sağlama sözü veren M-19 gerilla grubunun eski bir üyesi olan yeni Cumhurbaşkanı Gustavo Petro'nun göreve başlamasından birkaç gün sonra gerçekleşti.
Kolombiya Dışişleri Bakanı Alvaro Leyva televizyonda yaptığı açıklamada, "Cumhurbaşkanı Petro gerçek bir barışı sağlamak için önerdiği yolu başlatmak için Ulusal Kurtuluş Ordusu (ELN) ile görüşmelere devam etmeyi umuyoruz" dedi.
Havana'dan yapılan ilk görüşmelerin ardından Kolombiya hükümeti, 13 Temmuz'dan bu yana ELN tarafından Venezuela sınırındaki Arauca bölgesinde esir tutulan 9 kişinin serbest bırakıldığını bildirdi.
Kolombiya Devrimci Silahlı Kuvvetleri (FARC)'ın yaptığı anlaşmaya karşı çıkan yüzlerce muhalif, silahlarını bırakmalarının ardından savaşmaya devam etti.
Anlaşmaya rağmen, Kolombiya'da toprak ve enerji kaynakları için yapılan savaş; ELN grubu, paramiliter diğer güçler ve uyuşturucu kartelleri arasında şiddetli bir şekilde alevlendi. FARC ve Kolombiya devleti arasında yapılan barış nedeniyle faaliyetine son verilen örgütün yerine küçük ve lokal örgütler alternatif olarak boşluğu doldurdu.
Kolombiya'daki karmaşık savaşın; barışı da karmaşık oldu
Kolombiya'da 60 yıldır devam eden çatışmada 1985 ile 2018 yılları arasında yaklaşık 500 bin kişi hayatını kaybetmişti.
Küba'daki lider kadronun Kolombiya kırsalının derinliklerinde faaliyet gösteren ELN üzerinde ne kadar hakim olduğu belirsiz.
Yaklaşık 2 bin 500 savaşçısı bulunan ELN, uyuşturucu kaçakçılığı, yasadışı madencilik ve adam kaçırma yoluyla kendini finanse etmekle suçlanıyor.
Bilindiği gibi ELN ile Santos hükümeti arasındaki görüşmeler Ekvador'da başladı, daha sonra Küba'ya taşındı.
Ancak ELN'nin Bogota'daki bir bombalı saldırıda 22 polis öğrencisinin öldürülmesi nedeniyle Santos'un halefi Ivan Duque tarafından görüşmeler iptal edildi.
1964 yılında radikal Katolik rahipler tarafından kurulan ELN, Juan Manuel Santos hükümeti ile barış görüşmelerine başladı. Fakat görüşmeyi yapan lider kadro Küba'da mahsur kaldı. Bir önceki Cumhurbaşkanı Duque, görev süresi boyunca ELN lider kadrosunu Küba'dan iade etmek için uğraştı ama Havana hükümeti kabul etmedi.
Buna rağmen yeni Cumhurbaşkanı Petro, Santos yönetiminin bıraktığı yerden barış görüşmelerinin başlayabileceğini ve garantörler Küba, Şili, Venezuela, Norveç ve Brezilya'nın anlaşmaya varılan protokolleri tanıyacağını açıkladı.
Kolombiya'da barış 'zor', silahlı mücadelenin de geleceği 'yok'
ELN, uzun süredir FARC'ın bölgesinde savaştı. Grubun şu anda FARC saflarında yer almış 7 binden fazla savaşçısına karşı yaklaşık 2 bin 500 savaşçısı var. Yani FARC'dan gelen savaşçıların sayısı ELN'den fazla. Diğer bir ifadeyle FARC grubunun Kolombiya hükümetiyle yaptığı barış anlaşmasına karşı çıkan ciddi bir grup bulunuyor. Bunlar ELN içinde ciddi bir ağırlığa sahip.
Ek olarak, FARC, Kolombiya topraklarının yaklaşık üçte birini işgal etmişti. Ancak FARC, silah bıraktıktan sonra birçok alan ELN'ye kaldı. ELN'den sonra oluşan boşluğu kimin, nasıl dolduracağı meçhul gözüküyor. Elbette çeşitli ölçekte silahlı gruplar var ancak bu, kendi içinde başka bir çatışmaya da davet çıkartıyor.
Bu yeni durum silahlı isyancılar için hem bir risk hem de bir fırsat sunuyor. Öncelikle savaşın psikolojik üstünlüğünü kazanmış ve operasyon kabiliyetini artırmış Kolombiya ordusunun başlıca hedefi olacaklar. Aynı zamanda ELN ve FARC içinde Kolombiya hükümetiyle yapılan barış görüşmesine muhalif ve şahin bir kitleyle karşı karşıya kalınacak. Dolayısıyla ekonomik kazanımların yüksek olduğu bölgelerde bu boşluğu eline silah alacak herkes dolduracaktır.
FARC'ın silah bırakmasında sonra ELN, şimdiye kadar iki stratejiyle karşılık verdi. Birincisi Kolombiya hükümetiyle yapılan barış görüşmeleri. İkincisi ise Kolombiya'daki eski FARC bölgelerinde silahlı genişleme oldu.
ELN'nin barış sürecinin henüz başında olması bile, grubun silahlı mücadelesini finanse eden faaliyetler olduğunda, barış karşıtları için yeni savaş ve ekonomik fırsatlar yaratıyor. ELN'nin ilk yıllarında, lider kadrosu bu tür faaliyetler yoluyla kendilerini finanse etmeyi reddetti ve uyuşturucu ticaretini şiddetle kınadı. Ancak, yıllar içinde bu ilkeler mali zorunluluk nedeniyle aşındı. Bugün ELN, koka ticareti ve uyuşturucu kaçakçılığı yollarını kontrol ederek, yasadışı madencilik operasyonlarından kâr elde ederek ve özellikle kendi topraklarında faaliyet gösteren petrol şirketlerini hedef alarak adam kaçırma ve gasp faaliyetlerinde bulunarak ciddi kârlar elde ediyor.
Gruplar zaman zaman işbirliği yaptı, zaman zaman savaştı
ELN, FARC gibi 1960'larda Kolombiya'nın devrimci girdabından doğdu. FARC, toprak hakları talep eden bir köylü ordusu olarak ortaya çıkarken, ELN, Marksist-Leninist ideoloji ile Katolik kurtuluş teorisini birleştiren radikal öğrenci ve dini hareketlerden beslendi. Yarım yüzyılı aşkın bir süredir ELN, devrimci bayrağı FARC ile bir şekilde paylaştı.
Gruplar zaman zaman işbirliği yaptı, zaman zaman savaştı. Ancak çoğunlukla birbirlerinin toprak sınırlarına saygı duydu. Yine de FARC'ın silahlı mücadeleyi sona erdirme kararı, ELN'yi kendi silahlı mücadelesinin geleceğini yeniden gözden geçirmeye sevk etti.
Dolayısıyla FARC'ın artık savaşmamasıyla Kolombiya ordusunun büyük bir kısmı ELN'ye yönlendirildi. Ancak hem Petro hükümeti hem de ELN'nin Küba'daki lider kadro ile bir anlaşmaya varamazlarsa kendi tabanlarında çok güçlü tepki alacaktır.
ELN isyancıları, FARC anlaşmasına yol açan süreçten çok farklı bir süreçte ısrar ediyor. İsyancıların farklı siyasi ideallere bağlılığı, müzakerecilerin üstesinden gelmesi zor olan bir gündem ve metodoloji yaratıyor.
Mesela ELN, devletin ekonomik modelini, askeri doktrinini ve doğal kaynakları millileştirme meselesini değiştirme anlamında daha derine inmek istiyor. Çünkü bunlar tüm yaşamları boyunca savundukları ana argümanlardı.
Ancak Kolombiya hükümeti, ELN lider kadrosunu bir çıkmazda bırakan bu tür köklü değişikliklerin tartışmaya açık olmadığını açıkça ortaya koyuyor. Bu bağlamda ELN ideallerinden geri mi dönecek; yoksa imkansız bir hayalin peşinden mi koşmaya devam edecekler? Bilemiyoruz. Ancak Cumhurbaşkanı Petro'nun yukarıdaki ideallere hizmet eden, toprak reformu ve kırsala yönelik sosyo-ekonomik destek programlarını seçim öncesi vaat etmesi ELN'nin ideallerini kamu eliyle tesis edilebileceğini gösteriyor.
Bunun yanında ELN'nin ilkeleri ayrıca çok daha karmaşık bir müzakere sürecine yol açıyor. Mesela FARC'ın kırsal kalkınma gibi belirli konuları ele alan 6 maddelik bir gündemi olsa da ELN, sivil toplumun taleplerine yanıt veren açık bir süreçte ısrar ediyor.
ELN, dağınık ve başıbozuk bir görüntü sergiliyor
Görüşmelerin gelişigüzel niteliği, ELN'nin örgütlenmesini ve yapısını da yansıtıyor. FARC katı bir askeri hiyerarşiyi sürdürürken güçlü ve büyük ölçüde birleşik bir liderlik geçmişine sahipti. Ancak merkezi bir yapısı olmayan ELN'nin geleneksel iç bölünmeleri, liderlik mücadeleleri ve şahin yerel hizipleri, dağınık ve başıbozuk bir görüntüye neden oluyor.
Dolayısıyla ELN, bir komutanlar grubunun tüm kararları aldığı dikey bir organizasyon değil, çok daha karmaşık, daha federe bir şeydir, bu nedenle hangi ELN ile müzakere ettiğiniz asla net değil. Yani FARC gibi merkezi bir hiyerarşisi yok. Buna rağmen bile FARC'ın barış görüşmelerine kendi içinde isyan eden binlerce savaşçı oldu.
ELN'nin ülkenin kuzeybatı, güneybatı ve doğusundaki askeri genişlemesinin yanı sıra barış sürecinden hayal kırıklığına uğramış eski FARC savaşçılarının ELN saflarında yer alması; zoraki bir duruma neden oldu. Aksi taktirde başka grupların veya kendi kuracakları bir örgüt sayesinde ELN'ye karşı savaşan düşmanları olması yüksek bir ihtimaldi.
ELN'nin başlıca düşmanı/rakibi, uyuşturucu kaçakçılığını ve diğer suç ekonomilerini kontrol eden eski bir isyancı paramiliter grup olan Gaintanista/Öz Savunma Kuvvetleri'dir (AGC). Bu grup aynı zamanda FARC sonrası ganimet ve bölgeler üzerinde hak iddia ederek saldırıya geçmiş durumda.
Batıdaki Choco, en uzun süreli ve en şiddetli çatışmaların yeridir. FARC barış sürecinin gerçekten gerçekleşeceği ve bir anlaşmaya varılacağı netleştiğinden beri, ELN ve AGC, koka üretim bölgelerini kıyı sevk noktalarına bağlayan uyuşturucu kaçakçılığı ve yasadışı madencilik rotaları üzerinde kontrol sağlamak için savaşıyorlar.
ELN, yeni hükümetin müzakere etme istekliliğini test ediyor gibi görünüyor. Ama Kolombiya cumhurbaşkanı kendi koşullarını dayatacak ve bir barış anlaşması için masaya oturacak mı? Açıkçası emin değilim. Çünkü seçim öncesi hem Petro, hem de ELN barış konusunda bir irade beyanında bulunmuştu.
ELN şu anda iyi bir konumda, çünkü ülkenin en önemli suç bölgelerinde yerleşik bir varlığı var. Caracas'ın desteğiyle Venezuela'da da bir yer edinmeyi başardı.
Yakın geçmişte ELN'nin gerçek niyetine dair bir vizyon sunabilir. Başlangıçta Juan Manuel Santos hükümetiyle (2014-2018) barış görüşmelerine katılmayı kabul etmeden önce reddetti, ancak daha sonra bunu Duque ile yaptı. Grup görüşmelere katılmaya “istekliliğinden” bahsetmesine rağmen, gerçekte Petro hükümetinin nasıl tepki vereceğini görmek için yeni taleplerini ortaya koyuyor olabilir.
"Şiddet devam ederse hem barışın hem de lider kadronun güvenilirliğine ölümcül bir darbe vurabilir"
Gustavo Petro'nun siyasi kariyeri, M-19 gerilla hareketine eski katılımı nedeniyle de tartışmalı oldu. Petro'nun geçmişi göz önüne alındığında, ELN'nin onun hükümeti altında bir barış sürecine girerken kendinden daha emin hissetmesi mantıklı olacaktır.
Ancak, ELN'nin talep ettiği koşulların hükümet tarafından tamamen bölünmüş bir ülke zemininde dikkate alınması gerekecektir. Kolombiya'da görüşler, müzakere isteyenler ile ELN ve diğer suç gruplarının askeri olarak karşı karşıya kalmaya devam etmesi gerektiğine inananlar arasında bölünmüş durumda. Bu anlaşmanın çerçevesi aynı zamanda ELN'nin FARC'ın izinden gitmesi için bir fırsat penceresi de açacaktır.
Şubat 2017'de Ekvador'un Kito kentinde başlayan görüşmeler, Kolombiya topraklarında çıkan çatışmalar nedeniyle sekteye uğradı.
Ocak 2019'da Bogota'daki ülkenin önde gelen polis akademisine yönelik bombalı aracın patlamasının ardından ELN bir kez daha barış umutlarına son verdi. Bakalım 2022 Havana'da yapılacak görüşmeler nasıl bir yola evrilecek?
Sonuç olarak ateşkesin bir süre daha sürmesi bekleniyor. Silahların başarılı bir şekilde susturulması, kırılgan barış sürecine olan güveni artıracak ve ELN'nin şahinlerini kontrol etme yeteneğini arttıracaktır. Eğer şiddet devam ederse hem barışın hem de lider kadronun güvenilirliğine ölümcül bir darbe vurabilir. Bu durum Choco gibi uzun süredir acı çeken bölgeler için dehşet verici olaylara yol açabilir.
Dolayısıyla bu durum zaten belirsiz olan bir sürece muazzam bir belirsizlik faktörü ekler. Elbette, onlarca yıllık çatışmayı durdurmak bir gecede olmayacak ve siyasi şiddet azaldıkça bile yeni şiddet kalıplarının ortaya çıkmayacağının garantisi yok. Ancak Kolombiya'da silahlı mücadelenin geleceğinin olmadığı bir gerçek olarak duruyor.
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
