Ekvador'da 13 Haziran'da başlayan ve 6 kişinin ölümüne, yaklaşık 500 kişinin yaralanmasına neden olan hükümet karşıtı protestolar 30 Haziran'da bir barış anlaşmasıyla sona erdi.
Ekvador, Kovid-19 pandemisinde daha da artan enflasyon, işsizlik ve yoksulluktan büyük darbe aldı.
Başta gıda ve gaz fiyatları olmak üzere artan enflasyonla şiddetlenen aşırı toplumsal eşitsizlik, 17,6 milyonluk Ekvador'da toplumsal patlamayı tetikledi.
Yaşanan olaylar Guillermo Lasso hükümetini krize soktu.
Protestolar 13 Haziran'da, ülkenin 1,1 milyon yerli halkını temsil eden Ekvador Yerli Milliyetler Konfederasyonu (CONAIE) grubunun ulusal grev çağrısıyla başladı. CONAIE, hükümete karşı 10 talepten oluşan bir liste yayımladı.
CONAIE gaz ve dizel fiyatında indirim; tarım ürünleri üzerinde fiyat kontrollerinin uygulanması; 4 milyondan fazla aileye sosyal yardım; özel borçların yeniden müzakere edilmesi; yerli topraklarda madencilik ve petrol operasyonlarının genişletilmesine ilişkin bir moratoryum; eğitim ve halk sağlığına daha fazla kaynak tahsisi şeklinde taleplerde bulundu.
Başta yerli örgüt CONAIE tarafından yönetilen gösteriler, benzin fiyatlarının galon başına 45 sent düşürülerek 2,10 dolara düşürülmesi ve eğitim için daha büyük bütçe talep etmek için başladı (bir varil petrol 42 galon ham petrol eşdeğerindedir).
Protestolar özellikle ülkenin kuzey-orta kesimindeki 6 şehirde şiddetlendi.
Enflasyon, Latin Amerika'da artan eşitsizliğin yarattığı hoşnutsuzluğu alevlendirirken, yakıt ve gıda fiyatlarındaki artış nedeniyle haftalardır süren protestoların ardından Ekvador'da hayat neredeyse durma noktasına geldi.
Yaşanan olaylardan ötürü ülkedeki 24 şehirden 6'sında olağanüstü hal ilan (OHAL) edildi. Ekvador Devlet Başkanı Guillermo Lasso'nun ekonomi politikalarına karşı başlayan şiddetli protestolar ülkenin başkenti Kito ve diğer şehirleri felç etti.
Yerli lider Leonidas Iza, hükümetin OHAL'i kaldırmasını ve protestocuların başkent Kito'daki askeri ve polisin çekilmesini istedi. Ancak hükümet OHAL'i kaldıramayacağını çünkü bunun "sermayeyi savunmasız" bırakacağını açıkladı.
Katolik kilisesi, iki tarafı barıştırdı
Ekvador'da yerlilerin protestoları devam ederken; Papa Francis Ekvador'daki "tüm tarafları, şiddeti ve aşırı davranışları terk etmeye" çağırdı.
Ardından Ekvador hükümeti ve yerli grupların temsilcileri arasında 18 gün süren protestolar yapılan bir anlaşma ile sona erdi.
Katolik Kilisesi'nin aracılık ettiği görüşmelerde, yakıt fiyatını düşürme konusunda anlaşmaya varıldı.
Hükümet adına Politika Yönetimi Bakanı Francisco Jimenez, Dışişleri Bakanı Juan Carlos Holguın ve Yerli CONAIE lideri Leonidas Iza, Ekvador'daki Piskoposluk müzakereci Monsenyör Luis Cabrera anlaşmanın imzacıları arasındaydı.
Ekvador Devlet Başkanı Guillermo Lasso, anlaşmanın ardından televizyonda yayınlanan bir mesajda, ülkenin barışı bulduğunu ve OHAL'e son verdiğini ifade ederek, "Ekvadorluları tek bir aile gibi hissetmeye ve daha iyi, birleşik bir ülke inşa etmek için çalışmaya" davet etti.
Ayrıca arabuluculuğu için Katolik Kilisesi'ne de teşekkür etti.
Hükümet ile CONAIE arasında yapılan anlaşma sonucunda, hem benzin hem de motorin fiyatlarında indirim öngörmekte, petrol arama alanlarının genişletilmesine sınırlamalar getirmekte ve yerlilerin yaşadığı koruma alanlarında, milli parklarda ve su kaynaklarında madenciliği yasaklamaktadır.
Ayrıca Başkan Lasso, Ekvador'un en yoksul kesimleri için aylık yardımı 50$'dan 55$'a yükseltti.
Anlaşma, hükümete yerli grupların taleplerine çözüm getirmesi için 90 gün veriyor.
Protestolara öncülük eden CONAIE, daha önce 1997 ile 2005 yılları arasında üç başkanı görevden almakla tanınıyor. Üstelik 2019 yılındaki yıkıcı sokak gösterilerinde de aktif bir topluluktu. Ayrıca 1 milyondan fazla üyeye sahip.
Ekvatorluların dörtte birinden fazlası 2021 verilerine göre yoksulluk içinde yaşıyor ve temel ihtiyaç malzemeleri üzerindeki fiyat baskısı halkın çoğunu olumsuz etkiliyor.
Enerji Bakanlığı'na göre, uzun süre devam eden protestolar nedeniyle Ekvador genelinde gıda ve ilaç kıtlığı yaşandı.
Ayrıca gösteriler petrol endüstrisini ciddi şekilde etkileyerek günlük üretimi yüzde50 azalttı ve ülkeye yaklaşık 213 milyon dolar zarar verdi.
Cumhurbaşkanı Lasso, gösterileri 'darbe' olarak değerlendirdi
Geçen yıl akaryakıt fiyatlarına yapılan gösterilerden daha uzun süren ve daha büyük olan protestolar, Lasso'nun ülke ekonomisini yeniden toparlama ve istihdamı arttırma seçim vaatlerini test ediyor.
Ekvador cumhurbaşkanı Lasso, ülke çapında yaşananların ekonomik taleplerden daha çok siyasi bir arka planı olduğunu açıkladı.
Başkan Guillermo Lasso ,Yerli Milliyetler Konfederasyonu lideri Leonidas Iza'nın "hükümeti devirmek" niyetinde olduğunu söyledi.
Lasso, "Şiddet uygulayanların gerçek amacının darbe yapmak olduğu kanıtlandı ve bu nedenle uluslararası toplumu Ekvador'da demokrasiyi istikrarsızlaştırmaya yönelik bu girişime karşı uyarmaya çağırıyoruz" dedi.
Ayrıca gösterilerin yol açtığı şiddeti kontrol altına almak için tüm yasal araçları kullanacağı açıkladı.
Bu bağlamda Eski Başkan Rafael Correa'nın liderliğindeki muhalefet, mecliste erken seçimi gündeme aldı.
Kongredeki muhalefet partileri Başkan Lasso'ya karşı görevden alma önergesi sundu. Ancak Lasso'yu görevden alacak yeterli bir çoğunluğa sahip olup olmadığı belirsiz.
Bunun dışında Ekvador Silahlı Kuvvetleri de, uyuşturucu çeteleri ile gösteriler arasında bağlantı olduğunu iddia etti.
Ancak sosyal kuruluşlar bu iddiayı reddettiler ve; çıkan olayların nedeni olarak Lasso hükümetinin baskıcı eylemleri olduğunu açıkladılar.
Lasso, erken seçimlerden kaçınılsa bile görev süresinin bitimine bir yıl kala topal bir başkan olacak. Zira yaşanan ekonomik kriz ve çıkan olaylar gösteriyor ki Lasso hükümetinin siyasi meşruiyetinin kalmadığını gösteriyor.
Sokak gösterileri kıtlığa neden oldu
Ekvador, Uluslararası Para Fonu (IMF) ile 6,5 milyar dolarlık bir anlaşmanın gereği olarak vergi zammı ve yakıt sübvansiyonlarında kemer sıkma önlemleri uyguladı.
Ayrıca Kovid-19 sürecinde artan yakıt, yağ ve ekmek maliyetleri nedeniyle ekonomik durum daha da kötüleşti. Göstericilerin yolları kapatmasıyla lojistik sektörü durdu. Bu yüzden de benzin, gıda ve gaz fiyatlarının yükselmesine ya da mal tedarikte kıtlığa neden oldu.
Özellikle başkent Kito'da yolları kapatan protestocular yüzünden şehir neredeyse durma noktasına geldi. Dolayısıyla insanların yiyecek ve yakıt sıkıntısı yaşamasına neden oldu.
Protestoların başlamasından bu yana toplam kayıp; 13 milyon dolar değerinde 8,5 milyon litre süt ile 90 milyon dolarlık tarım ve hayvancılık ürünleri yer alıyor.
Turizm endüstrisinde, gösterilerden ötürü yüzde 80'nin üzerinde iptaller yaşandı. En az 50 milyon dolarlık bir zarara yol açtı.
Ekvador ekonomisi, 2022'nin ilk dört ayında ihracatın yüzde 65'i petrol gelirlerinden sağladı. Protestocuların petrol sahalarını işgal etmesi ve erişimi engellemesi nedeniyle günlük petrol üretimi yarı yarıya azaldı.
Politik olarak, Lasso hükümeti, önemli tavizler verdiği için protestolardan daha zayıf çıkacaktır. Nitekim Lasso, koltuğunu kaybetmemek için CONAIE'ye şimdiden 600 milyon dolarlık taviz verdi bile.
Sonuç olarak Ekim 2019'da ülkeyi vuran şiddetli protestoların altında yatan nedenler, eşitsizlik ve durgun yaşam koşulları ortadan kalkmadı.
Bilakis Kovid-19 salgını ile daha da şiddetlendi. Dolayısıyla bu protestolar Guillermo Lasso'yu tehlikeli bir duruma sokuyor ve bu protestolara vereceği tepki onun görevde kalmasını belirleyecek.
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
