Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) Başkanı Rafael Mariano Grossi, İran’ın, nükleer programı gözlemlemek için yerleştirilen kameraları yeniden yerleştirmemesinin, ‘nükleer anlaşmanın’ canlandırılmasına yönelik diplomatik çabalara ‘anlaşmayı sonlandırıcı bir darbe’ anlamına geleceğini söyledi. Tahran yönetimi ise, UAEA Yönetim Kurulu’nun kendisi aleyhine karar aldığı için geri adım atmayacağını duyurdu.
Viyana’da UAEA genel merkezinde basına açıklamada bulunan Grossi, “Dün gece geç saatlerde İran’ın nükleer programını denetlemek üzere Tahran, İsfahan gibi kentlerde bulunan nükleer tesislere yerleştirilen çevrim içi gözlem sisteminin parçası olan 27 kameranın kaldırılacağı bilgisi bize iletildi” dedi.
İran’ın söz konusu güvenlik kameraları kaldırması, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı'nın (UAEA) iş birliği eksikliği nedeniyle Tahran'ı eleştiren bir kararı kabul etmesine yanıt olarak gerçekleşti. UAEA Yönetim Kurulu’nda ezici çoğunlukla, üç yerde tespit edilen nükleer bulgulara ilişkin ‘tatmin edici açıklamalarda bulunmadığı’ için’ İran’ı eleştiren bir karar alındı.
Güvenlik kameralarının kaldırılmasının UAEA’nın İran’ın nükleer faaliyetlerini takibinde sorunlara yol açacağını belirten Grossi, “Bu elbette orada ki çalışmalarımızı sürdürebilmemiz ve İran'ın Güvenlik Denetimi Anlaşması kapsamında verdiği bilgilerin doğruluğunun denetimi açısından ciddi bir sınamaya işaret ediyor. İran’ın nükleer programında neler olduğunu öğrenmek için üç dört haftaya ihtiyacımız var, eğer kameraların yeniden kurulumu gerçekleşmezse bilgi edinemeyiz, İran’ın nükleer faaliyetlerine dair bilgi kesintisinin sınırındayız” değerlendirmesinde bulundu.
Ajansın İran’la müzakere eden devletlere, bu ülkenin nükleer programının ulaştığı yerle ilgili bilgi verebilmesi için takip mekanizmasının önemine değinen Grossi, aksi takdirde ‘tahminden öteye geçemeyeceklerini’ belirtti. Bu gelişmenin İran nükleer anlaşmasının yeniden hayata geçirilmesi için yapılan müzakereleri olumsuz etkileyeceğine işaret eden Grossi, anlaşmaya taraf ülkelere, Ajansın Tahran yönetiminin nükleer faaliyetlerine ilişkin bilgi aktarımında bulunduğunu hatırlatarak, söz konusu denetim mekanizmasının sekteye uğramasıyla bu bilgi aktarımında sorunlar yaşanacağını kaydetti.
Batılı ülkeler geçtiğimiz günlerde UAEA Yönetim Kurulu toplantısında, İran’ın 4’üncü ve 6’ıncı nesil gelişmiş santrifüjleri kurmaya devam etmesini eleştirmişti. Batılı ülkeler, büyük miktarlarda yüksek oranda zenginleştirilmiş uranyum üretebilen bu cihazların kullanımını açıklayacak ‘barışçıl bir sebep olmadığına’ vurgu yapmıştı.
Grossi, İran'ın çeşitli kentlerindeki nükleer tesislerde bulunan kameraların kaldırılmaya başlandığını ancak, Ajansın, Güvenlik Denetim Anlaşması kapsamında gözlem için yerleştirdiği bazı çevrim içi denetleme sistemleri, atık su ölçüm cihazları ve yaklaşık 40 güvenlik kamerasının aktif olarak bu ülkede çalıştığını ifade etti. İsrail ziyaretinden sonra ‘tarafgir’ bir tutum benimsediği yönündeki suçlamaları da reddeden Grossi, “Bunlar garip suçlamalar” dedi.
Grossi, bir sonraki adım ve öne çıkan sorunları açıklığa kavuşturmak için İran'ı ziyaret etmeyi isteyip istemediğine ilişkin bir soruya yanıt olarak, "İran'la bir diyalog süreci üzerinde anlaşmıştık ancak maalesef istediğimiz sonuçlara varamadık. İran'da bazıları sözlerime kızacak ama gerçek bu. Tahran'ın bizimle irtibata geçmesi ve sorunların görüşülmesi gerektiğine inanıyorum. Görüşmeyle ilgili bir teklifte bulunmadım, kendilerinden de bir davet gelmedi. Bu diyaloğun başarısız olması diyaloğun sonu olmamalı” ifadelerini kullandı.
İran'da daha önce bildirilmeyen 3 yerde tespit edilen nükleer bulguların açıklığa kavuşturulması için mart ayında taraflar, iş birliği yapılması hususunda uzlaşmıştı. UAEA Başkanı Grossi, pazartesi yaptığı açıklamada, Tahran yönetiminin söz konusu 3 yere ilişkin teknik olarak inandırıcı yanıtlar vermediğini duyurdu, ardından Ajansın Yönetim Kurulu İran'a karşı karar aldı.
Rusya ve Çin’in UAEA Yönetim Kurulu kararı aleyhinde oy vermesi sorulan Grossi, “Bu tabi her ülkenin kendi bileceği iş kimseye ne yapması gerektiğini söyleyemem” dedi. UAEA Yönetim Kurulu’nda İran’a karşı karar alınmasının ardından, Washington, Berlin, Londra ve Paris’ten yapılan ortak açıklamada, İran'a, yasal yükümlülüklerini yerine getirme ve ‘sorunların çözümünde gecikme olmaksızın’ Ajans ile iş birliği yapma çağrısında bulunuldu.
UAEA’nın kararının ardından, İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, "Tutumlarımızdan, bir adım dahi geri atmayacağız" dedi.
İran Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, "İran, ABD, İngiltere, Fransa ve Almanya tarafından önerilen karar taslağının UAEA Yönetim Kurulu’nda kabul edilmesini esefle karşılıyor ve bunu yapıcı olmayan siyasi bir karar olarak değerlendiriyor.’’ denildi. Söz konusu kararın UAEA Başkanı Grossi’nin ‘alelacele ve denge gözetmeden hazırladığı raporuna’ istinaden alındığına işaret edilen açıklamada, bu kararın, Siyonist varlığın ‘yanlış ve uydurma bilgilerinin’ etkisi altında alındığı ve İran’la Ajans arasındaki iş birliğini zayıflatmaktan başka bir sonuç doğurmayacağı savunuldu.
İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Said Hatipzade kararı eleştirdi. Twitter hesabından açıklamada bulunan Hatibzade, ‘’İran dünyadaki en şeffaf barışçıl nükleer programa sahiptir. Bu girişimi yapanlar sonuçlarından sorumlu olacaktır. İran kararlı ve münasip bir yanıt verecektir.’’ ifadesini kullandı.
İran rejiminin lideri Ali Hamaney'e yakın Kayhan gazetesi, Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Anlaşması'nda yer almayan tüm güvenlik kameralarının derhal kaldırılmasını talep etti.
*İçerik orijinal haline bağlı kalınarak çevrilmiştir. Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
Şarku'l Avsat
