Dünya genelinde neredeyse her gün bir ülkenin pandemi kısıtlamalarını kaldırdığı haberleri gelirken, Kovid-19 virüsünün ilk yayıldığı yer olan Çin'in Şanghay kentinde eğitimi, ticareti günlük sosyal yaşamı durma noktasına getiren kapanma, "Dünya genelinde acaba kabus geri mi geliyor?" sorusunu sormamıza neden oluyor.
Şanghay'daki son durumu; Şanghay'da yaşayan akademisyen ve avukat Dr. Onur Sabri Durak ve iş insanı Uğur Arzoğulları'na sizler için sorduk.
- Neden böyle bir kapanmaya ihtiyaç duyuldu?
Son iki senedir 0 vaka politikasını yürütmekte olan Çin, Mart 2022'nin başından beri Şanghay'da artan vakalar nedeniyle, bu kentte önce kısmi, akabinde de tam kapanma/karantinaya girdi.
Dünyanın en kalabalık metropollerinden ve finans, ticaret ve taşıma merkezlerinden birisi olan Şanghay, 26 milyonu aşan nüfusu ve karantina öncesinde iş/ticaret vb. amaçlarla 3-4 milyonu bulan günübirlik ziyaretçilerle yaklaşık 30 milyonluk insan hareketinin gerçekleştiği bir kenttir.
Kalabalık nüfusuna rağmen, kent yaşamı, ticari hayat ve sosyal hareketlilik kısıtlı bir alanda toplanmıştır.
Kalabalık ve yoğun nüfus; nüfusun büyük bir kısmının metro gibi kapalı toplu taşıma araçlarını kullanması; son derece büyük yerleşim birimler/siteleri ve sitelerdeki insan teması; çok sayıdaki üniversite ve binlerce okuldaki milyonlarca öğrencinin yakın teması; binlerce insanın çalıştığı yüzlerce gökdelen, sayısı yüzlerce olan alış-veriş merkezleri ve buralardaki insan hareketliliği ve kalabalığı artan vakalar bakımından ciddi bir tehdit oluşturmaktaydı.
Bu tehditlerin en aza indirilmesi, insan hareketliliği ve temasının azaltılması bakımından Çin'deki merkezi hükümetin, yani Pekin'in talimatı ile şehir tam karantinaya alındı.
Aksi takdirde, Şanghay'da başlayan vaka artışlarının şehirlerarası gidiş-gelişlerle Çin'in diğer kentlerine yayılmasından da korkuluyordu.
- Kapanmanın ekonomik etkileri neler oldu?
Kapanma hem Çin'in hem dünyanın en önemli finans ve ticaret merkezlerinden ve yine dünyanın en fazla konteyner elleçlemesinin yapıldığı limana ev sahipliği yapan Şanghay kentinde derin ekonomik yaralar oluşturmaya başladı bile.
Borsaya kote olan ve Şanghay merkezli şirketlerin hisselerinde ciddi düşüşler görülüyor, üretim tesisleri durmuş vaziyette, işletmeler kapalı olmasına rağmen halen birçoğu kira ödemeye, çalışanlarına maaş yatırmaya devam ediyor, üretilen mallar limanlara taşınamıyor, liman demir bölgesinde yüzlerce gemi yükleme ve boşaltma için bekliyor, tüm tedarik zinciri olumsuz biçimde etkilendi ve daha da etkilenecek.
Ürünler zamanında teslim edilemiyor, bu da ciddi anlamda hukuki sorunları beraberinde getirecek nitelikte.
Diğer ülkelerin Çin'de kurmuş olduğu ticaret odalarının bildirdiğine göre yabancı işletmelerde yüzde 70'i aşan oranda iş ve üretim kaybı var. Bunun ne kadar devam edeceği veya artacağı ise kestirilemiyor.
Başka bir sorun ise başta yabancı yatırımların yönetici kademesinde çalışan yabancıların karantinadan sonra Şanghay'dan ve Çin'den ayrılma isteği.
Ciddi anlamda bir yönetici ve yetişmiş işgücü kaybı olacağı aşikâr. Bunların yerine ise başka yabancıların gelmesi pek muhtemel görülmüyor. Bu işletmelerin geleceğiyle ilgili endişeler de kendisini göstermeye başladı.
- Kapanmanın günlük hayata olan etkileri nelerdir, gıdaya erişim var mı?
Kentin farklı mekanlarında ayrı zamanlarda başlamakla beraber, birçok semtte 3 haftayı aşan bir süredir karantina uygulanmaktadır.
Benim ikamet ettiğim sitede ise ilk 15 günü sadece site içerisinde harekete izin verilen sonraki 3 haftadır ise evde kapalı geçen 35 günden fazla bir süredir karantina uygulaması devam etmektedir.
Karantinanın özellikle ilk günlerinde gıda, su, hijyen malzemeleri, bebek ürünleri ve ilaca ulaşma konusunda tam bir kaos yaşandığı gerçeğini kabul etmemiz gerekiyor.
Yerel otoritelerin aldıkları karar ile internette/cep telefonu uygulamalarından satın alma imkanına da izin verilmediği için birçok kişi evinde yetersiz gıda, su, süt, ilaçla karantinaya yakalandı.
İlk 1 hafta boyunca süpermarketler de kapalı olduğu için temel ihtiyaç maddelerinin temini sağlanamadı. Her ne kadar yerel makamlar ücretsiz gıda paketlerini evlere iletmeye çalışsa da bu paketler arasında semtten semte ciddi farklar olduğu gibi, çoğu kez ihtiyaçlara cevap vermekten uzak olduğu, yetersiz olduğu görüldü.
Bir süre sonra, yerel makamlar bazı marketlerin açılmasına izin verse de bu marketlerden ancak apartman/site olarak toplu sipariş yapılması mümkün.
Ayrıca, istediğiniz ürünü alma imkânınız da yok. Marketlerin hazırladığı çeşitli kataloglar içindeki ürünlerden topluca satın alma yapmanız ve satın alma miktarının belli bir değerin üzerinde olması gerekiyor, aksi takdirde teslimat söz konusu olmuyor.
Keza teslimat süreleri de çok uzun, bazı ürünlerin teslimatı 5-7 günü bulabiliyor. Diğer yandan temel ihtiyaç maddelerinin fiyatlarında bazı ürünler bakımından yüzde 300'e varan artışlar söz konusu.
Örneğin bazı marketlerde domatesin kilosu 90 RMB (207 TL) gibi rakamlara satılıyor. Halen birçok ürünün satışı ise yapılmıyor.
Evlerinde hazırlıksız yakalanan arkadaşlarımız içerisinde son 2-3 haftadır sürekli olarak makarna, lapa pirinç yiyenler olduğunu biliyoruz.
- Kapanmanın insanlar üzerindeki psikolojik etkileri neler oldu?
Bazı muhitlerde 1 ayı geçen kapanma süreci, tüm kent sakinleri üzerinde olumsuz etkiler doğurdu. Kent sakinleri, sitelerinde veya apartmanlarında yapılan PCR testleri haricinde evlerinden çıkamıyor.
Aile büyüklerini, yakınlarını ve arkadaşlarını ziyaret edemiyor. İstediği ürünü alıp tüketemiyor. En basit fiziksel egzersizleri dahi yapamıyor.
Özellikle küçük çocuklar ev içinde hareketsizlikten mustarip, okullarına devam edemiyorlar, enerjilerini atamıyorlar.
Diğer yandan, çalışan anne-babalar, ev ortamında bir yandan işlerini yürütmeye çalışırken diğer yandan çocuklarla ilgilenmek zorundalar. Hem fiziken hem zihnen oldukça yorucu bir süreç.
Yaşlılarsa, yerel otoritelerin zorunlu kıldığı ve cep telefonu uygulamaları üzerinden yürütülen PCR test ve kayıt sistemine alışamadı veya kullanamıyor, çoğunun akıllı telefonu dahi yok. Keza yaşlıların özel ihtiyaçları ve bakımları, ilaçları vb. gereksinimler yaşlıları yoruyor, üzüyor.
Kentte yaşayan yabancılar belirsizlikten son derece rahatsız. Geceden sabaha değişen politikalar, karantina sürecinin şeffaf yürütülmemesi, birisinin sonucu çıkmadan yenilenen testler, Kovid testinin pozitif çıkması halinde nerede ve hangi koşullarda karantinaya alınacağını bilememek, konuyla ilgili yerel makamlardan düzgün ve sağlıklı bilgi alamamak, şehirden çıkamamak, kendi ülkelerine dönememek, bu sürecin ne kadar devam edeceğini kestirememek, sürekli olarak kapalı mekanda kalmak, sosyal iletişimin ve medyanın son derece kısıtlanması, yabancıların kendi kültürlerine özgü yiyecek ve ihtiyaçlara erişememesi de ciddi sorunlar olarak karşımıza çıkıyor.
Şanghay'daki durumu bu şekilde özetleyen iki değerli isim, akıllara şu soruları getiriyor:
- Nüfusunun yüzde 90'ına yakın aşılamanın yapıldığı Çin neden şu an başa döndü?
- Kapanma dünya ticaretine ve bölgesel stratejik menfaatlere yönelik bir hamle mi?
- Belirsizlik ve kaosun oluşturduğu denklem beklenen gıda ve enerji krizini hızlandırmak için mi?
- Uzunca bir dönem düşük vaka sayıları bildiren Çin neden bir anda pandemi biterken böyle bir hamle yapıyor?
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
