Ülkeler arasındaki sınırda yer alan şehir ve kasabalar genelde gelişir ve büyürler. Yapılan sınır ticareti bu kent ve kasabaların gelişmesini sağlar.
Türkiye, başka ülkelerle fazlaca sınırı olan devletler arasında yer alıyor. Türkiye'nin yaklaşık 2 bin 753 kilometre uzunluğunda kara sınırı bulunuyor.
Türkiye'nin Irak ve İran sınırları doğal, diğerlerinin ise genellikle politik sınır özelliği taşıdığı belirtiliyor. Bulgaristan, Yunanistan, Gürcistan, Ermenistan, İran, Suriye, Irak ve Azerbaycan'a bağlı olan Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti, Türkiye'nin sınır komşuları.
Hudut kentleri
Türkiye'nin en uzun sınırı Suriye ile. İki ülke arasındaki hududun uzunluğu 910 kilometreyi buluyor. En kısa sınırı ise 18 kilometre ile Nahçıvan'la olan hudut.
8 ülke ile sınırı bulunan Türkiye'nin 13 ili, başka ülkeye açılan kapısı durumunda. Batı, güney, güneydoğu, doğu ve kuzey doğuda yer alıp sınır kapısı bulunan iller şunlar: Edirne, Hatay, Gaziantep, Kilis, Şanlıurfa, Mardin, Şırnak, Hakkari, Van, Ağrı, Kars, Iğdır ve Artvin.
Bu kentlerden Edirne'nin iki ülkenin şehirleriyle sınırı bulunuyor. Aynı şekilde Iğdır'ın hem Azerbaycan hem de Ermenistan ile Hakkari'nin de hem Irak hem de İran ile sınırı var.
Gümrük sınır kapıları, Türkiye'yi komşularıyla ve dünyanın diğer ülkelerini birbirine bağlayan noktalarıdır.
Buralar, turizm, ticaret ve ulaşım için kullanılıyor, yaya ve araç trafiğini sağlıyor.
Türkiye'yi dışa bağlayan sınır kapıları şunlar:
| Hudut ismi (Kent) | Bağlandığı devlet | Karşı kapı |
| Pazarkule (Edirne) | Yunanistan | Kastanies |
| İpsala (Edirne) | Yunanistan | Kipoi |
| Kapıkule (Edirne) | Bulgaristan | Kapitan Andreevo |
| Hamzabeyli (Edirne) | Bulgaristan | Lesovo |
| Dereköy (Edirne) | Bulgaristan | Malko Tırnova |
| Türkgözü (Ardahan) | Gürcistan | Vale |
| Aktaş (Ardahan) | Gürcistan | Kartsakhi |
| Sarp. (Artvin) | Gürcistan | Sarpi |
| Dilucu (Iğdır) | Nahçıvan | Sederek |
| Gürbulak (Ağrı) | İran | Bazergan |
| Kapıköy (Van) | İran | Razi |
| Esendere (Hakkari) | İran | Sero |
| Karkamış (Gaziantep) | Suriye | Cerablus |
| Yayladağı (Hatay) | Suriye | Keseb |
| Cilvegözü (Hatay) | Suriye | Bab el-Hava |
| Öncüpınar (Kilis) | Suriye | Bab es-Selame |
| Nusaybin (Mardin) | Suriye | Kamışlı |
| Akçakale (Şanlıurfa) | Suriye | Tel Abyad |
| Ceylanpınar (Şanlıurf) | Suriye | Resulayn |
| Mürşitpınar (Şanlıurfa) | Suriye | Ayn el-Arab |
| Habur (Şırnak) | Irak | İbrahim Halil |
| Akyaka (Kars) | Ermenistan | Gümrü |
Tabloda yer alan sınır kapılarının bazıları kapalı. Bunların başında ise Türkiye-Ermenistan'ı birbirine bağlayan Kars'taki Akyaka Gümrük Kapısı gemiyor.
Ayrıca tabloda olmayan ama Iğdır sınırlarındaki Alican Sınır Kapısı da uzun yıllardır kapalı duruyor. Bu kapı da Türkiye-Ermenistan arasında yer alıyor.
Yine Mardin il sınırları arasındaki Şenyurt ve Girmeyi kapıları da Suriye'deki iç savaş nedeniyle kapalı.
Türkiye-İran hududunda bulunan ve Iğdır sınırlarındaki Borualan Sınır kapısı da açık değil.
Liradaki değer kaybı bazı illerdeki esnafı yüzünü güldürüyor.
Bu illerin başında Edirne geliyor. Yunanistan ve Bulgaristan'dan gelen turistler, birçok ihtiyacını Edirne'de gideriyor.
Leva değerlendikçe Bulgarlar, Edirne'ye geliyor
Özellikle de son dönemlerde Bulgar levasının lira karşısında çok değerlenmesi, Bulgaristan'dan adeta Edirne'ye akın yaşanıyor.
"Kur korumalı TV vadeli mevduata" döviz kurların biraz gerilemesine rağmen Bulgar levası, Türk Lirası'na göre hala çok yüksek sayılır. Bir leva, 7,75 liraya tekabül ediyor.
Bu nedenle Edirne'ye gelen Bulgarlar, birkaç yüz leva bozduklarında epey bir ihtiyaçlarını görebiliyorlar. Bu durum da en çok kentte yaşayanlar ve ticaretle uğraşanları sevindiriyor.
Benzer bir durum olmasa da buna yakın bir sevinç de Türkiye-Irak arasındaki Şırnak'ın Silopi ilçesinde yaşanıyor. Irak dinarı da lira karşısında değer kazandığından dolayı Iraklılar da Silopi'ye gelerek ihtiyaçlarını alabiliyorlar.
Manat değerli ama Azerbaycan ucuz
Azerbaycanlıların geldiği sınır illerinde de bir ölçüde esnafın yüzü gülebiliyor. Zira bir Azerbaycan manatı 7,62 lira. Iğdır ve Van'a gelen Azerbaycanlılar da diledikleri gibi alışveriş yaparak ülkelerine dönüyorlar.
Ancak çok kötü durumda olan sınır illeri var. Bunların başında Suriye'nin yerleşim birimleriyle sınır komşusu olan iller geliyor.
Çünkü Suriye'ye açılan onlarca gümrük kapısı ülkedeki iç savaş nedeniyle kapalı. Açık olanlar ise Türkiye'nin kontrolünde bulunan Suriye'nin ilçelerinde yer alan kapılar. Suriye parası Türk parasına göre daha düşük olduğu için Suriyeliler, gelip Türkiye'den alışveriş yapamıyor.
Türkiye-İran arasındaki kentlerde ticaret eskiye oranla çok düşmüş durumda. Pandemi nedeniyle bir süre kapalı kalan Türkiye-İran arasındaki sınır kapıları şimdilik açık olsa da İran'a yönelik ambargolar nedeniyle ekonomik kriz yaşayan İranlılar artık eskisi gibi Van'a gelemiyor.
Konuyu sınır kentlerinin ticaret ve sanayi odaları başkanlarıyla görüştük.
"Batı'daki gibi bir yoğunluk yaşanmıyor"
Van, Iğdır, Hakkari, Şırnak ve Mardin'in ticaret ve sanayi odaları başkanları, Edirne'de yaşanan durumun bir benzerinin yaşanılmasını çok istediklerini söyledi.
Van Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Necdet Takva, Van'ın hüzünlü kentler arasında yer almadığını ifade etti.
"Şu anda geçişler oluyor ve fena da değiliz" diyen Takva, "Van'da bir tane kapı var. Günde 7-8 saat çalışıyor. Açık ama İran tarafındaki eksikliklerden dolayı 24 saat esaslı çalışmıyor. Lira, İran riyaline karşı daha yüksek olduğu için tabii ki Batı'daki yoğunluk yaşanmıyor olabilir" dedi.
"Geçmiş yıllara göre fark çok büyük"
"Bizde de görece bir hareketlilik olduğunu söylemek mümkün" diyen Takva, "Pandemi nedeniyle bir dönem baya uzun süre kapalı kaldı. Şu anda bir sorun yok. Geçmiş yıllara göre değerlendirdiğinizde çok büyük fark var. Daha önceki yıllarda İranlılar Van'a çok geliyorlardı. Kasımda bir hareketlilik yaşanmıştı. Tekrar benzer bir durumun meydana gelmesini bekliyoruz" diye konuştu.
Hakkari de iki ülkeyle sınırı bulunan kentlerden. Kentin güneyinde Irak, doğusunda ise İran yer alıyor. Yüksekova'dan İran'a açılan Esendere Sınır Kapısı var. Irak'a açılan iki kapı bulunuyor. Bunlar ise Üzümlü ve Derecik sınır kapıları.
"Bu durum bizi üzüyor"
Hakkari Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Servet Taş'ın verdiği bilgiye göre Derecik aktif değil ama Üzümlü de geçişler oluyor. Burada ise sadece yolcu giriş çıkışları yaşanıyor. Fakat ticaret yapılmıyor. Çünkü alt yapısı henüz tamamlanmış değil.
Türkiye'nin üzerine düşenleri yaptığını ancak Irak tarafından kaynaklanan problemlerin olduğunu anlatan Taş, "Geçenlerde 15 kişilik bir heyetle gittik. Zira problemin büyük bir kısmı Irak tarafında kaynaklanıyor. Ağır tonajlı araçları gidip gelmesi için 25 kilometrelik bir yol lazım. Yol yapılmadığı için tır ve kamyonlar gidip gelemiyor. Fakat birkaç yıldır yolcu geçişleri sağlanıyor" diye konuştu.
"Irak'tan kaynaklı altyapı eksiklikleri var"
Altyapının bitirilip hem Derecik hem de Üzümlü sınır kapılarının açılması halinde ciddi manada sınır ticareti yaşanacağını ifade eden Taş, şunları kaydetti:
"Irak Kürdistan Parlamentosu Meclis Başkanı ve milletvekilleri, Maliye Bakanı, Erbil Valisi ile ayrı ayrı görüşmeler yaptık. İki kapının aktifleştirilmesi için uğraşıyoruz. Hem Üzümlü hem de Derecik'in aktif olması halinde burası serbest bölge olur ve çok ciddi anlamda yüz güldürecek ticaret yapılır. İran ile aramızdaki Esendere Gümrük Kapısı'na gelince, burası yıllardır açık. Ama zaman zaman çeşitli gerekçelerle İran tarafı kapatıyor."
Gerek Esendere üzerinden İran'dan, gerekse Üzümlü üzerinden Irak'tan gelenlerin Hakkari'de kalıp alışveriş yapmak yerine Van'a gitmeyi tercin ettiklerini aktaran Taş, "Bu durum bizi üzüyor. Onları Hakkari'ye çekmek için çalışmalar yapıyoruz. Eğer altyapı çalışmaları yapılırsa doğudaki iller de güneydoğudaki kentler de bazı illeri gibi ciddi anlamda sınır ticaretinin faydalarını görürler. Yine de bir çalışma ve hareketlilik var. Bu kapıların aktifleştirilmesinin bölgeye olumlu etki yapacağına yürekten inanıyoruz" değerlendirmesinde bulundu.
Iğdır da sınır ticareti açısında avantajı olan kentlerden. Gürcistan, Ermenistan ve Nahçıvan üzerinden 3 ülke ile bağlantısı olan kentin dezavantajları da bulunuyor. Öncelikle Türkiye ile Ermenistan arasındaki sınır kapısı kapalı. Gürcistan ve Nahçıvan üzerinden ise beklendiği gibi turist gelmiyor.
"Edirne olmak isteriz ama şimdilik zor gözüküyor"
Iğdır Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Kamil Arslan bir konuda biraz üzüntülü.
"Şu anda turist yok" diyen Arslan, Kovid-19 nedeniyle konulan kısıtlamadan dolayı Azerbaycan'dan Nahçıvan üzerinden ve İran'dan beklenilen turistlerin gelmediğini söyledi.
Gelen İranlı turistlerin çeşitli nedenlerle Van'a gitmeyi tercih ettiğini anlatan Arslan, "Gelenlerde 15-20 günde bir geliyor. Ayrıca paramız İran parasından daha değerli olduğu için geldiklerinde fazla alışveriş yapmıyorlar. Azerbaycan manatı paramızdan daha değerli ama bu ülkede ise yüksek enflasyon yok. Yani Azerbaycan'daki ürünler bizden daha ucuz" şeklinde konuştu.
"Bir sınır ticareti var ama geçmişle kıyaslanmayacak ölçüde daha az" diyen Arslan, şunları söyledi:
"Eskiden çok yüksekti ama şimdi düşük. Edirne olmak isteriz ama şimdilik zor gözüküyor. Ermenistan ile aramızdaki kapı kapalı. Bu konuda Dışişleri Bakanlığı'mızın dış siyasetini benimsiyoruz. Azerbaycan, Ermenistan ve Türkiye olarak 3'lü koalisyonla itilafların çözülüp kapının açılmasını herkes ister. Kapın açılmasıyla ticaretin, kültürel, ekonomik ve sosyal ilişkilerin gelişmesinin kimseye zararı olmaz."
"Kapı yaklaşık 10 yıldır kapalı"
Mardin de Suriye ile sınırı bulunan bir kent. Üstelik sadece bir sınır kapısı yok. Ancak Suriye'deki iç savaş öncesinde en işlek kapısı Nusaybin Gümrük Kapısı'ydı.
Zaten Nusaybin ile Kamışlı'yı sadece aradan geçen bir tren yolu ayırıyor.
Yaklaşık 10 yıldır kapalı duran sınır kapısının açılması isteniyor. Fakat PYD'den dolayı, Türkiye buradaki sınır kapısını açmıyor.
Mardin Ticaret ve Sanayi Odası Genel Sekreteri Çetin Casa, yaşanan ekonomik krizden dolayı artan maliyetlerden kimsenin memnun olmadığının bir gerçek olduğunu söyledi.
Nusaybin Gümrük Kapısı'nda daha önce geçişlerin yapıldığını ve küçümsenmeyecek bir ticaretin yapıldığını hatırlatan Casa, "Suriye'nin mevcut durumu malumunuzdur. Kapımız, Suriye'de yaşanan iç savaştan beri yaklaşık on yıldır kapalı durumda. Ne ticaret yapılıyor ne de insan geçişlerine izin veriliyor" bilgisini paylaştı.
Mardin'deki ticaret erbabının ihracatının yüzde 95'ni Irak'a yaptığını ifade eden Casa, "Bölgedeki sınır kapıları açılsa, Edirne'de olduğu gibi ticaret yapılsa tabii ki iyi olur. Ancak ülkenin güvenliği söz konusu. Sınır kapılarının açılması mutlaka dile getiriliyor fakat güvenlik bizleri aşan bir konu olarak gündemdeki yerini koruyor" diyerek sözlerini tamamladı.
© The Independentturkish
