Güney Amerika ülkesi Paraguay'da koronavirüs vakaları rekor seviyelere ulaştığı ve hastaneler çöküşün eşiğine geldiği için cuma günü, çoğunluğu gençlerden oluşan yüzlerce kişi başkent Asuncion'da hükümeti protesto etti. Çıkan olaylarda 20 kişi yaralandı, birçok kişi gözaltına aldı.
Paraguay Cumhurbaşkanı Mario Abdo Benítez, şiddetli protestolara yanıt olarak üç bakanını görevden aldı. Sağlık bakanı ise olayların çıktığı cuma günü istifa etti.
Muhalefet partileri, Abdo'nun istifasını ve erken seçimlere gidilmesini istiyor. Sağcı hükümeti yaygın yolsuzlukla suçluyorlar.
Başkan Abdo'nun bakanların istifasını isteme stratejisi bile göstericilerin taleplerini karşılayamadı.
Nitekim göstericiler istifalara rağmen, Kovid-19 salgını ve ardından gelen ekonomik kriz nedeniyle Başkan Mario Abdo'nun istifasını talep etmeye devam ediyorlar.
Üstelik başkanı istifaya kendi partisinden de davet yapılıyor. Sağlık çalışanları da, hükümeti; hastanelerde Kovid-19 hastalarını tedavi edecek ilaçlar için ayrılan milyonlarca doları çalmakla suçluyorlar.
Reuters'e göre Paraguay şu anda rekor sayıda günlük vaka ve son yedi günde 100 bin kişide 115 enfeksiyon bildiriyor.
Paraguay, 165 binden fazla koronavirüs vakası ve yaklaşık 3 bin 200 ölüm kaydetti.
Son haftalarda vakalardaki artış, sağlık sistemini çöküşün eşiğine getirdi. Ek olarak, aşı dağıtımı yavaş olmuş, nüfusun yüzde 0,1'inden daha azının aşı yapıldığını göstermektedir.
İçişleri Bakanı Arnaldo Giuzzio, Telefuturo televizyon kanalına "Gençlerin bunu çok ileri götürmesi üzücü. Bu şiddet mantıklı değil" dedi.
Çünkü Latin Amerika'nın tamamında Arjantin ve Paraguay Kovid-19 sürecinin ilk dalgasını en iyi yöneten ülkelerdi.
Özellikle Paraguay nüfusunun önemli bir bölümün şehir dışında ve sosyal mesafe şartlarında yaşaması, salgının yayılmamasında en önemli etkendi.
Dolayısıyla bu durum, protestoların arka planını irdelenmesini elzem kılıyor.
Protestoların ana nedenlerinden biri, hükümetin Kovid-19'a karşı harekete geçmemesi olarak görülüyor.
Özellikle de aşı tedariki konusundaki yetersizlikler protestoların odağındaki konu oldu.
Bu arada, ülkede aşı uygulaması komşu ülkelerin çok gerisinde kaldı. Üstelik 22 Şubat'ta ilk aşı uygulanmasına rağmen 7 milyonluk ülke yalnızca 4 bin doz Sputnik V aşısı aldı.
Bu nedenle, Paraguay hükümeti önümüzdeki birkaç gün içinde Şili'den 20 bin Çin yapımı aşı geleceğini açıkladı.
Ancak, muhalif Guasu Cephesi (solcu ittifak) daha önce Çin Halk Cumhuriyeti ile diplomatik ilişkiler kurmayı önerdi, ancak Colorado Hükümeti siyasi nedenlerle buna karşı çıktı.
Paraguay, hastanelerdeki malzeme eksikliği, yeni Kovid-19 vakaları ve yavaş aşılama ile tarihinin en kötü sağlık krizini yaşıyor.
Muhalif Guasu Cephesi Halk sağlığının çöküşünden duydukları endişeyi de yineledi.
Brezilya-Paraguay elektrik santrali krizi
Paraguay ve Brezilya arasında Paraná Nehri üzerinde iki ülkeyi birbirine bağlayan ortak bir hidroelektrik tesisi bulunmaktadır. 1970'lerde iki ülkenin askeri diktatörlükleri tarafından inşa edildi.
Bu baraj/hidroelektrik santrali yapılışı sırasında milyarlarca dolarlık maliyet, yolsuzluk skandalları, bir büyükelçinin öldürülmesi ve yerli toplulukların toplu yer değiştirmesi gibi konularla gündemde yer teşkil etmişti.
Bugün devasa Itaipu Barajı Paraguay'ın elektriğinin yaklaşık yüzde 90'ını, Brezilya'nın yüzde 15'inden biraz fazlasını sağlıyor. Ancak barajın ürettiği elektriğin yüzde 80'inini Brezilya almaktadır.
Teoride, Itaipú'nun ürettiği elektrik eşit olarak bölünmüştür. Ancak Paraguay'ın düzensiz altyapısı, küçük nüfusu (7 milyon) ve az sayıda fabrikası, ülkenin baraj üretiminin absorbe edemediği anlamına geliyor.
Dolayısıyla 210 milyon nüfusu olan Brezilya, devasa ekonomisi ve endüstrisiyle elektrik arzının büyük bir kısmını alıyor.
1973 Itaipú Antlaşması kapsamında, Paraguay borç geri ödemelerini Brezilya'ya elektrik üretimin fazlasını satabilir maddesi konuldu.
Bir düşünce kuruluşu olan DEMOS'un direktörü Miguel Carter'a göre, Paraguay 50 yılda 75,5 milyar dolarlık gelir kaybına uğradı. Paraguay açısından bu durum tarihi derin bir kızgınlığı neden oldu.
Ancak Brezilya, Itaipu baraj inşaatını çoğunlukla finanse ettiği için borcu güvence altına almıştı.
Nitekim 2023'te Paraguay'ın borcu bitecek ve 1973 anlaşmasının süresi dolacak. Bu da Paraguay'ın baraj gelirinin ulusal kalkınmaya harcanması ve devasa gelirleri güvence altına alması demek olacaktı.
Önümüzdeki yıllarda Paraguay'ın Brezilya ile daha adil koşullar altında müzakere edebileceği düşünülürken; Paraguay Cumhurbaşkanı Abdo Benitez ile Brezilya Cumhurbaşkanı Jair Bolsonaro'nun 'gizlice görüştüğü/anlaştığı' açıklandı.
Brezilya Devlet Başkanı Jair Bolsonaro, Paraguay'ı sarsan bir siyasi krizde rol oynadı ve dünyanın en güçlü hidroelektrik barajlarından birisi için Paraguay Cumhurbaşkanı Abdo ile anlaştı.
Bu kriz geçen sene gerçekleşmesine rağmen Kovid-19 pandemisiyle birlikte ülke gündeminin en ön sırasında yer aldı. Ekonomik ve sağlık kriziyle yeniden vücut buldu.
Başkan Mario Abdo Benítez görevden alma davasıyla karşı karşıya kaldığı için Brezilya ile yaptığı enerji anlaşmasını iptal etmek zorunda kaldı.
Paraguay'ın enerji bağımsızlığını riske atan bu anlaşma, Paraguay kamuoyunu çileden çıkardı ve cumhurbaşkanını uçurumun eşiğine getirdi.
Ancak başta Donald Trump ve Jair Bolsonaro'nun verdiği destek sayesinde Paraguay lideri kurtarıldı.
Fakat Cumhurbaşkanı Abdo'ya yönelik öfke devam etti. Bugün yapılan protestoların arka planında Cumhurbaşkanı Abdo'ya yönelik bu eleştiriler var.
Yani Kovid-19, aşı tedariki ve tıbbi malzeme yetersizliği eleştirilerin görünen boyutu oldu.
Özellikle ABD başkanı Donald Trump'ın seçimi Biden gibi küresel sistemini yeniden onarmayı düşünen bir politikacıya kaybetmesi Abdo'ya verilen ABD desteğinin de yitirilmesine yol açtı.
Siyasi kriz/skandal Ulusal Elektrik İdaresi (ANDE) başkanının şikayeti ve istifasının ardından 24 Temmuz Çarşamba günü, Brezilya ile Paraguay arasında iki ay önce imzalanan ikili anlaşma kamuoyuna açıklandı.
Anlaşma, Paraguay'ı enerji sözleşmesi için yılda 300 milyon dolar daha ödemeye zorladı. Abdo Benítez hükümetinin yetkilileri ile her şey gizlice yapıldı.
ANDE yetkilileri görüşmelerin dışında tutuldu, fakat Brezilyalı Eletrobras do Brasil'in yetkilileri dahil edildi.
Itaipú Hidroelektrik Santrali Paraguay için hassas bir konudur. Çünkü 1973'te (ülke diktatörlük dönemindeyken) hidroelektrik santralinin inşaatı sırasındaki hırsızlık, boyun eğdirme ve suç ortaklığı ortaya döküldü.
Zaman geçtikçe Paraguaylılar, onlarca yıldır kaybedilen geleceklerini kurtarma arzusunda birleşti.
Abdo Benítez hükümetinin davranışları "vatana ihanet" olarak damgalandı. Siyasi alandaki tepki, cumhurbaşkanı ve cumhurbaşkanı yardımcısının görevden alınmasına kadar gitti.
İktidar partisindeki parti içi muhalefet gücü olan Colorado Onur Hareketi'de şiddetli bir şekilde Cumhurbaşkanı Abdo'yu hedefe koydu.
Daha sonra Mario Abdo Benítez, Jair Bolsonaro ile imzalanan kanunun iptalini emretti. Buna, ABD Büyükelçiliğinin Paraguay'ın siyasi durumla ilgili "derin endişe" ettiği katkı sağladı.
Abdo Benítez özür diledi ve yaptığı hatanın "kötü niyet" olmadığını söyledi. Siyaseten Cumhurbaşkanı açısından 'özür dilemek' hatayı kabul etmek adına bir zafiyet olarak değerlendirilse de; bu özür ve kanun iptali, onu parlamento önünde yargılanmaktan kurtaracaktı.
Daha sonra başka itiraflar da su yüzüne çıktı. Paraguay Başkan yardımcısı Hugo Velázquez adına hareket eden bir avukat, anlaşmanın Paraguay'ın lehine olan tek maddesini şahsi çıkarları için ortadan kaldırdı.
Böylelikle halkın öfkesi artarken, savcılar da vatana ihanetten soruşturma başlattı.
Eski Cumhurbaşkanı ve Abdo Benitez'in parti içi rakibi Horacio Cartes (2013-2018) soruşturmayı parti içinde tartışma konusu yaptı.
Ancak Abdo'ya cankurtaran simidini Bolsonaro attı ve anlaşmayı iptal etmeyi kabul etti. Ardından, Cartes suçlamaları geri çekti.
Bu ani paradigma değişimi Cartes'in ilkeli ve temiz politika anlayışından değil São Paulo'da bir para aklayıcısı ve Cartes'ın Mayıs 2018'den beri kaçak ortağı Dario Messer'in yakalanmasının ardından geldi.
Abdo daha sonra "hatalar yapmış olabileceğini" kabul etti ve parlamentodan kendisine karşı yasal işlemleri sonuçlandırmalarını istedi.
Paraguay, Kovid-19 salgını karşısında başarılıyken nasıl başarısız oldu?
Güney Amerika ülkesi, karantina ilan eden ilk ülkelerden biriydi. Sağlık sisteminin yetersiz/belirsizliğine rağmen, Kovid-19 salgınına karşı uyguladığı defansif strateji, vaka artışının kontrol altına alınmasını mümkün kıldı.
Bölgede, Guatemala ve Dominik Cumhuriyeti'nden sonra, Paraguay'da Kovid-19 nedeniyle çok az ölüm yaşandı.
Sağlık sisteminin yetersizliği ve ülkedeki sosyal güvenlik sistemini Sosyal Güvenlik Kurumu (IPS), pandemiden çok önce çöktüğü için mevcut yetersizlik sıkı karantina kuralları sayesinde aşıldı.
Yani mevcut kapasite ölçüsünde realist bir hedef ve uygulama devreye girdi.
Paraguay, bölgedeki en yüksek genç nüfusa sahip ülkelerden biridir. Buna ek olarak Paraguay, 7 milyon bir nüfusa sahip ve Güney Amerika'daki en yüksek kırsal nüfus yüzdesine sahip ülkelerdendir.
Banco Mundial'daki bir araştırmaya göre, 2019'da Paraguay kırsal nüfusu toplam nüfusun yüzde 38'ini oluşturuyor (kabaca 2.5 milyon kişi).
Paraguay'ı çevreleyen ülkeler, toplam nüfusa göre daha düşük kırsal nüfus yüzdesine sahiptir (Bolivya yüzde 30, Arjantin yüzde 8, Brezilya yüzde 13 kırsal nüfusa sahip).
Kırsal nüfusunyüzde 36'sına sahip olan Ekvador, Kovid-19'dan yüksek sayıda ölüme sahip.
Sonuç olarak ölümlerin çoğu, şehirlerde meydana geldi; virüsün yayılması temas yoluyla gerçekleştiğinden şehirlerde kümelenmeler kırsal alanlara göre daha yüksek olduğu için virüsün yayılımı da şehirlerde artmaktadır.
Abdo Benitez hükümeti Jair Bolsonaro ile Itaipu hidroelektrik santrali ile ilgili ciddi bir skandal ve güvenirlik tartışmasının ortasındayken; Sağlık Bakanı Julio Mazzoleni neredeyse ulusal bir kahraman oldu.
Salgın karşısında alınan tedbirlerle, ilk kez kabineden biri, halkın tüm dikkatini çekti.
Gazeteciler Sağlık Bakanı Julio Mazzoleni'yi "kaptan" olarak adlandırdı ve bakanın yüzünü vücuduna dövme yaptıranlar bile oldu.
Sağlık Bakanı, canlı televizyon programlarında halkın şüphelerini yer bırakmadan verilere, sayılara, vakalara dayanarak hareket etti.
Ciddi bir güvenirlik sağladı. Abdo hükümetini sert eleştiren Eski cumhurbaşkanı Horacio Cartes ve taraftarları bile siyasi eleştirileri hızlıca bir kenara bıraktı.
Bakan Mazzoleni, diğer ülkelerde izolasyon yaklaşımının nasıl uygulandığını ve alınan önlemlerin avantaj ve dezavantajlarını anlatmak için günlük basın toplantıları düzenledi.
Bu iletişimde ayrıca "Doktorlar için ekipmanımız yok, sağlık sistemimiz hazır değil" şeklinde ciddi özeleştirilerde yaptı. Böylelikle etkili bir iletişim dili kullandı.
Ancak Başkan Abdo'nun hızlıca karantina kurallarını gevşeterek Brezilya ile ticari ilişkileri devam ettirmesi ve sınır kapılarını açtırması, vaka ve ölüm sayısının hızlıca artmasına neden oldu.
Özellikle Brezilya'da mutasyona uğramış Kovid-19 virüsünün Brezilyalı kamyoncularla taşınması büyük tepki topladı.
Paraguay Başkanı Abdo Benítez, koronavirüsün Brezilya'da yayılmasının ülkesinin virüsü kontrol altına alma başarısını tehdit ettiğini söyledi. Ancak iş işten geçmiş oldu.
Benítez, Paraguay'deki vakaların yarısından fazlasının komşu Brezilya'dan giriş yapan kişiler olduğunu söyledi.
Ülke son iki ayı sıkı bir tecrit altında geçirdi ve hastalığı olan çoğu insan korunaklı barınaklarda karantinaya alındı.
Sağlık Bakan Mazzoleni, aldığı kararlar ve pandemi karşısındaki realist tutumuyla Paraguay halkı ve muhalefetinin dikkatini çekti.
Paraguay, bölgede 10 Mart 2020'de karantina ilan eden ilk ülke oldu. Ancak Kovid-19 süresince gösterdiği performansa rağmen Sağlık Bakanı Julio Mazzoleni istifa etti.
Bu istifa tüm Latin Amerika ülkelerinde istifa eden veya görevden alınan sağlık bakanları arasında 'Son Sağlık Bakanı' olmasına neden oldu.
İstifası, göstericilerin hedefinde olmasından daha çok protestocuların ateşini düşürmeye yönelikti. Fakat bu istifa şiddetin tozunu düşürse de göstericilerin tansiyonunu düşürmedi.
Paraguay'ın 'Turco' Cumhurbaşkanı Abdo
Cumhurbaşkanı Mario Abdo Benítez, Ağustos 2018'de Paraguay Başkanlığını devraldı.
Colorado Partisi veya Cumhuriyetçi Ulusal Derneği'nin (ANR) gelenekçi çizgisinden Abdo Benítez, Silahlı Kuvvetler ve Colorado Partisi ile birlikte 35 yıllık Alfredo Stroessner diktatörlüğüyle siyasi ve aile bağlarına sahiptir.
Kendisi Osmanlı İmparatorluğu döneminde Paraguay'a gitmiş Lübnan kökenli bir ailenin çocuğudur.
Abdo'nun soyadı Arapçadaki abd'dan türetilmiştir. Dededen toruna günümüze kadar gelmiştir.
Eski diktatör Alfredo Stroessner'ın özel kalem müdürü Mario Abdo'nun oğlu olan Benitez Abdo, iktidardaki Colorado Partisi'nde muhalif bir sesi temsil ediyor. Sıkı bir katoliktir.
İki inşaat şirketinin sahibi olan Abdo, 2013'te senatör, 2015'te Senato başkanı seçildi. Colorado Partisinin gelenekçi kesimini temsil ediyor.
Abdo Benítez, muhafazakar Liberal Parti (PLRA), sol görüşlü Guasú Cephesi ve diğer küçük partiler arasındaki bir koalisyon olan GANAR'ın adayı Efraín Alegre'yi (yüzde 42,7) yenerek başkan oldu.
Oyların yüzde 46,4'ünü alan Abdo Benítez, rakibini yüzde 3,7 ile tarihin en düşük farkla yendiği için Colarado partisinde eleştiriliyor.
Katolik olan Abdo, kürtajın yasallaştırılması ve eşcinsel evlilik gibi küreselcilerin sosyal değişikliklere karşı çıkıyor.
Bu bağlamda ülkedeki evanjeliklerinde desteğini aldı ancak Paraguay'ın İsrail'deki büyükelçiliğini Kudüs'ten Tel Aviv'e tekrar taşıdığı için eleştiriliyor.
Abdo, tarım ürünleri üzerindeki vergilere ve düzenlemelere karşı çıkması nedeniyle soya çiftçilerinin desteğini aldı.
Bu bağlamda, Abdo Benítez kendisi için iyi bir siyasi blok oluşturdu; ancak sürdürebilirliğiyle ilgili ciddi bir krizin ortasında kaldı. Oluşturduğu bu bloğun 4 ayrı sacayağı var.
Birincisi, Amerika Birleşik Devletleri ve ona bağlı ülkelerin uluslararası desteğini aldı. Nihayetinde Lübnan diasporası önemli bir etken oldu.
Ayrıca, ABD hükümetini memnun etmek için Venezuela ile diplomatik ilişkileri koparan ilk ülke oldu ve kendisini Jaír Bolsonaro'nun Brezilya'sıyla bağlarını güçlendirmeye adadı.
İkincisi, Abdo Benítez, ulus-ötesi şirketlere bağlı olan yerel oligarkların ve ticaret sınıfının desteğini kazanmaya çalıştı.
Kabine üyelerinden bazılarının atanması için bu sektörlerin onayını isteyerek jest/siyaset yaptı.
Üçüncüsü, Abdo Benítez partisi içindeki iç krizi çözme çağrısında bulundu. Bu kriz, selefi ve ana siyasi rakibi eski Cumhurbaşkanı Horacio Cartes'in (Colorado Onur Hareketi) önderliğindeki iç muhalefetten kaynaklanıyordu.
Abdo'nun en büyük zorluklar yaşadığı yer burası oldu. Şuan devam krizin; parlamento,yargı ve uluslararası medya ayağının lokomotifi parti içi muhalefet oldu.
Dördüncüsü, dünyada İsrail lobisinden sonra en etkili ve en görünmez lobi olan Lübnan lobisinin desteği almak önemli oldu.
Bu bağlamda Abdo, uluslararası çevrelerce her ne kadar küreselcilerin hedefinde olsa da; yerel dinamikler tarafından tasfiyesi zayıf görülüyor.
Örneğin Paraguay protesto görüntüleri, uluslararası ana akım medyaya servis edilirken; sanki milyonlarca gösterici sokaklarda hükümeti protesto ediyormuş gibi görünse de; aslında birkaç yüz kişilik göstericinin görüntüsü olduğu anlaşılabiliyor.
Bu bağlamda Paraguay sermaye çevreleri, Abdo'yu desteklediği sürece iktidarı seçim zamanına kadar bırakması zor görünüyor.
Ancak Abdo Benítez, Colorado Partisinin çeşitli fraksiyonları arasındaki çatışma içinden güçlü bir figür olarak çıkmasına rağmen aynı oranda da eleştiriliyor.
Dolayısıyla bu durum iktidarını tehdit ediyor. Çünkü Abdo'nun seçkinlerin desteğini alması önemli olsa da; kendi tabanıyla kavga eden bir hükümetin iktidarını koruması imkansızdır.
Paraguay'ın başkentinde "Bırakın gitsinler" sloganı atan göstericiler, Cumhurbaşkanı Mario Abdo Benítez ve Başkan Yardımcısı Hugo Velázquez'in istifasını talep ediyor.
Bunun için sosyal medya platformlarında # EstoyParaElMarzoParaguay2021 hashtag'ini (Mart için Paraguay 2021'de buradayım) açtılar.
Dünya Bankası'nın Paraguay raporuna göre, ülke yüksek bir büyüme döneminden geçiyor, ancak eşitsizlikle ilgili sorunları devam ediyor.
Paraguay'ın sürekli büyümesine rağmen, kırsal alanlarda yüzde 10'a ulaşan aşırı yoksulluğun halen yüzde 4,8 olduğunu ortaya koydu.
Toplam yoksulluk, nüfusunyüzde 24,2'sine ulaşıyor (kırsal alanlardayüzde 34,6 ve kentsel alanlardayüzde 17,8).
Sonuç olarak yaklaşık İspanya büyüklüğündeki Güney Amerika ülkesi Paraguay'da; sağlık sistemi, kamu hastanelerindeki yoğun bakım yataklarının neredeyse tamamı çökmek üzere.
Hükümet, Kovid-19 hastalarını tedavi etmek için kullanılan ilaç eksikliğini kabul etti. Sağlık bakanlığı sözcüsü Hernan Martinez, "Kritik bir durumdayız" dedi.
Bunun yanında Paraguaylılar her zaman Itaipú'ya duyarlı. Ülke de her zaman güçlü bir Milliyetçi bir ses vardı.
Skandalın ardından Abdo, Paraguay'ın 2023'te Itaipú şartlarını yeniden müzakere etme yaklaşımını şekillendirmeye yardımcı olmak için bir danışma konseyi atadı, ancak yetkileri ve kaynakları belirsiz.
En önemlisi güvenirliğine helal getirdi. Samimiyeti ciddi prestij kaybetti.
Cumartesi günü yapılan protesto için yerel kaynaklar 5 bin kişinin katıldığını açıklasa da en iyi ihtimalle, Londra'daki The Economist, BBC, Reuters ve Financial Times veya New York'taki Wall Street Journal, WP, CNN ve New York Times gibi ana akım küresel medya kuruluşları, bu gösterileri sanki milyonlarca protestocu katılmış şeklinde gösterdi.
Bu durum Abdo lehine oluşan uluslararası desteğe de bir zarar verecektir. Ancak yerel seçkinci zümre arkasında olduğu sürece iktidarını bir şekilde devam ettirecektir.
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
