Suriye Haber Ajansı (SANA), geçen perşembe günü yaptığı paylaşımda emekli asker ve devlet adamı Bahjat (Behçet) Süleyman'ın koronavirüs nedeniyle tedavi gördüğü Şam Tişrin Hastanesi'nde 72 yaşında öldüğünü duyurdu.
Oğlu Haydar Behçet Süleyman da ölümünün ardından Facebook hesabından babasına dair bilgiler ve fotoğraflar paylaştı.
Behçet Süleyman, Türkiye kamuoyunda pek tanınmasa bile Suriye'nin ve Esad ailesinin yakın tarihinde rol oynamış bir isim.
Onu bu kadar önemli kılan ise 1984 yılında Hafız Esad'ın (Beşşar Esad'ın babası) rahatsızlığı nedeniyle hastanede yatmasını fırsat bilen kardeşi Rıfat Esad'ın darbe girişiminde ona bağlı "Savunma Tugayları"nda görevli olmasına karşın tavrını Hafız Esad'dan yana alarak emrindeki askerlerle saf değiştirmesi.
Bu durumun Rıfat Esad'ın ağabeyi Hafız Esad ile anlaşarak darbe girişimini sonlandırmasında etken faktörlerden biri olduğu iddia edildi.
Hatta daha ileri ancak kanıtlanmamış iddialara göre Behçet Süleyman, yalnızca darbe sırasında saf değiştirmekle kalmamış, öncesinde böyle bir girişimin olacağını Hafız Esad'a bildirmişti.
Esad'ın amcasının özel birliğinde yükseldi
Peki Behçet Süleyman kimdir?
Açık kaynaklardaki bilgilere göre 1949 yılında Esad ailesinin de memleketi olan Lazkiye'de doğan Süleyman, askeri okuldan mezun olduktan sonra subay olarak 1973'te İsrail'e karşı verilen "Ekim Savaşı"na katıldı.
Dönemin Suriye Devlet Başkanı Hafız Esad'ın kardeşi Rıfat Esad'a bağlı "Savunma Tugayları" adlı askeri birliğe seçilerek, etkili subayları arasına girdi.
1982 yılında Lübnan'da çatışmalara katıldıktan aynı yıl Suriye'nin Hama şehrinde Müslüman Kardeşler'in başlattığı ve kimi çevrelerce "Hama Katliamı" olarak adlandırılan, binlerce kişinin ölmesiyle sonuçlanan ayaklanmanın bastırılmasında görev aldı.
1984'teki Rıfat Esad kaynaklı darbe girişiminin başarısız olmasında rol aldı. Ardından ordu ve istihbarat içerisinde farklı ve kritik görevlerde bulunarak ülkenin güvenlik politikalarının belirlenmesinde etkili oldu.
Beşşar Esad ile de sıcak ilişki kurdu
2000 yılında Beşşar Esad'ın ölen babasının yerine devlet başkanı olmasının ardından babasıyla kurduğu sıcak ilişkiyi onunla da devam ettirdi.
2005 yılında eski Lübnan Başbakanı Refik Hariri'nin öldürülmesi olayına adı karıştırıldıysa da bu iddia ispatlanamadı.
Büyükelçi olarak görevlendirildiği Ürdün'den sınır dışı edildi
2009 yılında tümgeneral rütbesiyle ordudan emekli olan Süleyman, Dışişleri Bakanlığı'na atanarak Ürdün'e büyükelçi olarak görevlendirdi.
2011 yılında Suriye krizinin başlamasının zaman zaman Ürdün'ün politikasını eleştiren açıklamaları nedeniyle "Ürdün'e defalarca hakaret ettiği" iddiasıyla 2014'te bu ülkeden sınır dışı edildi.
Kritik dönemeçlerde rol oynadı
Bir süredir aktif görev almayan ve birçok yazılı kitabı bulunan Süleyman'ın Suriye'deki rolünü onun memleketi olan Suriye'nin Lazkiye şehrinde yaşayan ve Beyrut merkezli, Futuristic Studies Institute Araştırma Merkezi'ne bağlı çalışan gazeteci Somer Sultan'a sorduk.
Sultan, öncelikle Süleyman'ın Suriye yakın tarihinde oynadığı kritik rolleri sıraladı.
- Rıfat Esad'ın birliğinde askerdi, fakat Hafız Esad'ın tarafını tutarak önemli bir rol oynadı.
- 2000 yılında Hafız'ın ölümünden sonra iktidara oğlu Beşşar'ın gelmesinde rol oynadı.
- İç Güvenlik şefiydi, Türkiye'de Emniyet Genel Müdürlüğü’ne tekabül ediyor.
- Hayatının geri kalanını düşünsel aktivitelerle geçirdi, Arap dünyasından Arap ulusalcı kişilerle ilişkileri geliştirdi. En son Twitter'de 'Aklın Kılıçları' adlı bir geniş grup kurdu, yüzlerce akademisyen, siyasi yazar ve politikacı üyesi vardı.
İsrail'e karşı çatışmalara katıldı
Sultan, ardından Süleyman, 1984’te darbe girişimi öncesindeki rolünü anlatmaya başladı.
Behçet Süleyman İsrail'e karşı 1973 savaşında daha genç bir subaydı. O savaşın kritik bir bölümü olan El Şeyh Dağı Rasathanesi muharebelerine Suriye'nin 'Özel Kuvvetler' adlı komando birliği saflarında katıldı. 1982'de Suriye Ordusu, Lübnan'a girip İsrail ve bazı Lübnanlı sağcı örgütlerle savaşırken Süleyman yarbaydı.
Darbeyi önceden haber verdiği iddiası kanıtlanmış değil
Peki Süleyman gerçekten de 1984’teki darbe girişiminde önceden haber veren kişi miydi?
Sultan’ın verdiği bilgiye göre darbeyi önceden haber verdiği konusu net değil ama girişim sırasında mevcut başkan Hafız Esad’ın yanında tavır alması dengelerin değişmesinde etkili oldu.
Sultan, buna dair şu iddialarda bulundu:
Süleyman, Rıfat Esad'ın komutanı olduğu Savunma Tugayları adlı birlikte önemli bir konuma geldi. Fakat birliğin giderek devlet içinde bir devlete dönüşmesi ve Hafız Esad'ın bundan rahatsızlanması, hele sağlığı biraz gerilediğinde Rıfat Esad'ın Şam'ı ablukaya almaya teşebbüsü, ilişkileri onarılmaz bir hale getirdi. İşte Behçet Süleyman o tarihsel anda kritik bir rol oynayarak Savunma Tugayları'ndan alt askerleriyle birlikte ayrılıp Hafız Esad'ın cenahına geçti. Rıfat'ın planlarını deşifre ettiği de iddia edildi ama bu henüz kanıtlanmadı.
"Rıfat Esad'ın yurtdışına çıkmak için istediği parayı Kaddafi ödedi"
Peki darbe girişimi başarısız olan ve halen günümüzde de 1985'ten beri yaşadığı Fransa'da bulunan Rıfat Esad olayı nasıl çözüldü?
Sultan, bu soruyu şöyle cevapladı:
Zamanın Savunma Bakanı Mustafa Tlas'ın yayımladığı günlüklerine göre sorun iki kardeşi ve geleceğin cumhurbaşkanı olarak bakılan Hafız'ın daha sonra bir trafik kazası sonucu vefat eden oğlu Basel Esad'ın katılımıyla bir toplantı düzenlendi ve Rıfat'ın Fransa'ya çıkması kararlaştırıldı. Bu antlaşma gereği Rıfat Esad, büyük bir miktar para ister. Bunu da zamanın Libya lideri Muammer Kaddafi öder.
Casusluğa karşı koyma şubesinden, iç güvenliğin başına
Sultan, 1984'ten sonra da Behçet Süleyman'ın kritik görevlere getirildiğini belirterek, "Casusluğa karşı koyma şubesinden başlar. Türkiye'nin Emniyet Genel Müdürlüğüne tekabül eden 'İç Güvenlik Birimi'nin başına gelir ve en son tümgeneral iken emekli olur" diye konuştu.
Yeni başkan seçiminde de Beşşar Esad’tan yana tavır aldı
Sultan, Süleyman'ın rolünün sadece 1984'teki darbe girişiminin başarısız olmasıyla sınırlı kalmadığını 2000 yılında Hafız Esad'ın ölümünün ardından diğer oğlu Mahir Esad'a karşı diğer oğlu Beşşar Esad'ın seçilmesinde de rol oynadığını öne sürdü.
Sultan, Süleyman'ın o günlerde yaşanan pazarlıklar ve görüşmelerdeki rolüne dair şu iddialarda bulundu:
2000 yılında Hafız Esad vefat ettikten sonra Baas Partisi bir kongre düzenler. Ana gündem maddesi elbette iktidar partisinin yeni yönetimini seçmekti. O zamanlarda babasının ardından cumhurbaşkanlığına oturması kesin gözüyle bakılan Beşşar Esad ile zamanın Cumhurbaşkanı Yardımcısı Abdülhalim Haddam'ın arasında ilk yüzleşme yaşanır. Zamanın genç politikacısı perde arkasından yönetmeyi seçerken başta Behçet Süleyman gibi birkaç aktörü kendi adına kavgaya sürer ve daha sonra Lübnanlı yazar Sami Küleyb'in imzasıyla çıkan ve Suriye cumhuriyet köşkünün sunduğu belgelere dayanarak yazılan 'Gidiş ve Organize Yıkım Seçeneği Arasında Esad' adlı kitaptan öğrendiğimize göre Beşşar ile Mahir Esad, kongreyi bir arka odadan kameralarla izledi. Behçet Süleyman ise Abdülhalim Haddam'ı küçültmek adına ona zıtmış gibi daha küçük aktörler sürer. Haddam, Esad'a karşı bir güçlü taraf olarak çıkmaya yönelik planlar hazırlarken adları pek duyulmayan aktörlerle restleşirken buldu kendini. Böylece adeta karizma çizilmişti. O günden sonra, giderek siyasal sahnenin dışına itildi resmi olarak hala cumhurbaşkanı yardımcısı olmasına rağmen. 2005'te El Hariri suikastından sonra resmen Paris'e iltica edip düşmanlığını açığa deklare eder. Esad ise, kongreden genel başkan ve cumhurbaşkanı adayı olarak ayrılmıştı.
© The Independentturkish
