Türkiye ile Çin arasında imzalanan suçluların iadesine ilişkin anlaşma önceki gün Çin Parlamentosu tarafından onaylandı.

Anlaşma, 13 Mayıs 2017'de imzalanarak, 12 Nisan 2019'da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan imzasıyla Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Başkanlığı'na gönderilmişti.

TBMM Başkanı Mustafa Şentop ise kanun teklifini, 26 Nisan 2020'de görüşülmesi için meclise sundu.

Kanun teklifi görüşülme sırasını beklerken Çin anlaşmayı kendi parlamentosunda onayladı.

Çin medyası, Türkiye ve Çin Dışişleri Bakanlarının 24 Aralık'ta yaptığı telefon görüşmesinde bu konunun da gündeme geldiğini ve kanun teklifinin parlamentolarda görüşülmeye başlanmasında mutabık kalındığını öne süren haberler geçti. 

Pekin, diasporadaki Uygurların peşinde

Türkiye'de yaşayan Uygur Türkleri ise bu anlaşmanın kanunlaşma ihtimali nedeniyle tedirgin.

Çin, yurtdışında, özellikle Türkiye'de yayasın Uygur Türklerini "terör" suçlamasıyla mercek altına almış durumda.

Kanun teklifi yasalaşırsa, Çin'in gıyabında mahkum ettiği Uygur Türklerini, Türkiye Pekin'e iade etmek zorunda.

Pekin'de imzalanan anlaşmanın "iade etme yükümlülüğü" başlıklı birinci maddesinde şöyle deniliyor:

Taraflardan her biri, bu anlaşma hükümleri uyarınca, diğer tarafın talebi üzerine, kendi ülkesinde bulunan kişileri, haklarında ceza soruşturması veya kovuşturması yürütmek ya da bir cezanın infazı amacıyla birbirlerine iade etmeyi taahhüt eder.

Anlaşmaya göre iade izinleri, işlendiği öne sürülen suçun cezasının her iki ülkenin kanunlarına göre en az 1 yıl hapis olması gerekiyor.

Eğer iadesi istenen kişi hakkında hüküm verilmiş ise, iade talebinde bulunulduğu sırada iadesi istenen kişi hakkında infazı gereken bakiyenin en az 6 ay olması şartı bulunuyor.

Anlaşmanın dikkat çeken maddelerinden biri ise şöyle: İade amacıyla her iki tarafın kanunlarının, iadeye konu suça aynı kategori altında yer verip vermemesi veya suçu aynı terimle tanımlayıp tanımlamaması önem arz etmez.

Siyasi suçlar kapsam dışı bırakıldı

Anlaşmada, talep edilen tarafın, iade talebine konu suçun siyasi bir suç olduğunu değerlendirmesi veya talep edilen tarafın istenilen kişiye sığınma hakkı tanımış olmasının iadeye engel bir durum olduğu belirtiliyor.

Ancak bahse konu bu suçun, her iki ülkenin de taraf olduğu uluslararası sözleşmelerde siyasi suç olarak kabul edilmesi gerekiyor.

Aynı anlaşmada, iadesi istenen kişinin ırkı, cinsiyeti, dini, uyruğu veya siyasi görüşü nedeniyle yargılanacağı veya cezalandırılacağına dair sağlam gerekçeler varsa iadenin gerçekleşmeyeceği ifade ediliyor.

Uygurlar tedirgin

Türkiye’de yaşayan ancak Türk vatandaşı olmayan on binlerce Uygur Türkü ise bu maddelere rağmen tedirgin.

Dünya Uygur Kurultayı Başkanı Dolkun İsa, anlaşmanın Çin devletinin lehine olduğunu söyledi.

Anlaşmanın parlamentodan geçmesini beklemediğini dile getiren İsa, ''Türk milletvekillerinin daha duyarlı olup böyle bir yasanın geçmesine izin vermeyeceğini düşünüyoruz'' dedi.

İsa sunları söyledi: ''Türk kamuoyunun duyarlılığı ve milletvekilleri sayesinde, tarihe böyle bir leke bırakmayacağını düşünüyor ve buna inanıyoruz.''