2020 kendisinden önceki yıllar gibi "sağlık, mutluluk ve başarı" dilekleriyle başlamıştı. Kimileri de hayal kırıklarıyla geçen 2019'un ardından umutlarını bu yeni yıla saklamıştı. Ancak iyimser beklentilerin yerini karamsarlığa bırakması uzun sürmedi: Koronavirüs salgını hayatları altüst etti, milyonlarca kişinin dilinde en önemli temenni "sağlık" oldu ve 2020 defteri çoğu kişi için bir daha açılmamak üzere kapatıldı.

Ardında unutulmaz izler bırakan 2020'ye damgasını vuran olayların başında dünyanın dört bir yanını etkisi altına alan ve ne zaman biteceği hâlâ öngörülemeyen koronavirüs salgını gelirken, bu yıl ABD'de Donald Trump'ın iktidardaki son günlerini işaret eden başkanlık seçimleri, İsrail'le Arap dünyası arasında esmeye başlayan normalleşme rüzgarları ve pandemi gündeminde dikkatlerde uzun süre yer etmeyen daha birçok olaya sahne oldu. İşte ay ay öne çıkan gelişmeler.

OCAK

Bütün yıla damga vuran kasvetli bir başlangıç: Koronavirüs salgını

 

2019 sonlarında Çin'in Vuhan kentinde henüz ne olduğu bilinmeyen ölümcül bir hastalık yerel gündemi meşgul etmeye başladı.

Karşılaştıkları bu yeni virüsün insan vücudundaki yıkıcı etkilerini görmeye başlayan bazı Çinli doktorlar sosyal ağlarda şahit olduklarını paylaşsa da kimileri dikkate alınmak yerine sorguyla karşılaştı.

Ne olduğu henüz anlaşılmayan hastalık SARS virüsünün yeniden ortaya çıktığı şüphesini doğursa da ilerleyen günlerde Çin devlet medyası ülke genelinde onlarca kişinin viral zatürre olmasına yol açan salgının muhtemel nedeninin "yeni bir tip koronavirüs" olduğunu duyurdu.

İlk can kaybı 11 Ocak'ta Vuhan'da yaşandı, kentin dış dünyayla bağlantısı kesildi. Neticede bir vakayla başlayan salgın takip eden aylarda milyonlarca vakaya ulaşarak dünya genelinde hem sağlık hem siyaset hem de insan hakları tartışmalarının merkezine yerleşti.

Süleymani suikastı ve vurulan yolcu uçağı

 

2020'nin kasvetli bir yıl olarak geçeceğinin sinyalini veren bir başka olay da suikast saldırısı oldu. İran Devrim Muhafızları'na bağlı Kudüs Gücü'nün Komutanı Tümgeneral Kasım Süleymani, ABD'nin Irak'ta insansız hava araçlarıyla düzenlediği operasyonla öldürüldü.

Süleymani dahil 10 kişinin hayatını kaybettiği saldırı tepkileri beraberinde getirse de Washington yönetimi aldığı tartışmalı kararın arkasında durdu.

Misilleme yapması beklenen İran takip eden günlerde ABD'nin Irak'ta konuşlu askerlerinin bulunduğu üsse füze saldırısı düzenledi.

Tansiyonun doruk noktasına ulaştığı sırada Tahran'dan kalkan Ukrayna Havayolları uçağının "yanlışlıkla füze sanılarak" vurulması, 176 yolcu ve 9 mürettebatın ölmesine yol açtı.

İlerleyen aylarda bir açıklama yapan Birleşmiş Milletler (BM) Yargısız ve Keyfi İnfazlar Özel Raportörü Agnes Callamard, ABD'nin Süleymani'yi öldürmesinin "uluslararası hukuka aykırı" olduğunu vurguladı.

Megxit: Kraliyetle yollar ayrıldı

 

Birleşik Krallık'ta (BK) ocak ayında en çok konuşulan hadise, Prens Harry ve Meghan Markle çiftinin kraliyet ailesine veda etmesiydi.

Magazin habercilerinin epey rağbet gösterdiği Sussex Dükü Prens Harry ve eşi Düşes Meghan Markle yaptıkları açıklamada, "Kraliyet ailesinin üst düzey üyeliğinden çekilmeyi ve mali açıdan bağımsız çalışmayı planlıyoruz. Bunları yaparken Kraliçe'ye tam desteğimiz sürecek" ifadelerini kullandı.

Prenses Diana'dan sonra kraliyet ailesinin gördüğü en renkli simalardan sayılan Markle, kimilerince beklenen kararlarının ardından eşi Harry ve oğlu Archie'yle birlikte ABD'ye yerleşti.

Kraliyet yükünü omuzlarından atan çifti yeni hayatlarında da birtakım zorluklar beklerken, The Independent yazarı Sean O'Grady, ikilinin durumuyla BK'nin Avrupa Birliği'nden (AB) ayrılması arasında benzerlik kurarak "Seçmece yok ve hepsi gözyaşlarıyla bitecek" diyecekti.

Basketbol efsanesi Kobe hayatını kaybetti

 

Basketbol dünyasının sevilen ismi Kobe Bryant, Kaliforniya eyaletinin Calabasas kentinde geçirdiği helikopter kazası sonucu yaşamını yitirdi. Kazada Bryant, kızı Gianna ve pilot dahil 9 kişiden kurtulan olmadı. Eşini ve 13 yaşındaki kızını kaybeden Vanessa Bryant, kendisine destek olanlara teşekkür ederek yaşadığı acının kelimelerle tarif edilemeyeceğini dile getirdi.

Bryant'ı sevenler farklı platformlarda anma törenleri düzenlerken ve sosyal medyada bir taraftan övgüler dizilirken kimisi de NBA yıldızının hayatına gölge düşüren bir başka vakayı hatırlamayı seçti. 19 yaşındaki bir kadının Bryant'ı 2003'te Colorado'daki bir otelde kendisine tecavüz etmekle suçlamasının ardından sporcu cinsel saldırı suçuyla yargılanmıştı. Bryant kamuoyu önünde kadından özür dileyerek, "Her ne kadar ikimiz arasındaki bu ilişkinin karşılıklı rızaya dayalı olduğuna inansam da şimdi onun bu olayı ne o zaman ne de şimdi benimle aynı şekilde gördüğünü fark ediyorum" demişti.

"Yüzyılın Anlaşması" mı barış umuduna yeni darbe mi?

 

ABD Başkanı Donald Trump, Filistinlilerin tüm itirazlarına rağmen ağırlığı İsrail'e veren "barış anlaşmasını" uzun süredir devam eden "yüzyılın anlaşması" vs. gibi pazarlamaların ardından Washington'da İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu'yla birlikte duyurdu.

Trump sözlerine Kudüs'ün İsrail'in "bölünmez başkenti" olduğunu vurgulayarak başladı, Filistin'e başkenti Kudüs'ün doğusunda bir yerlerde olacak bağımsız bir devlet öngördüğünü söyledi.

Planı "İsrail için çok büyük ve tarihi bir kazanım" şeklinde nitelendiren Netanyahu ise ABD'nin sözde Ortadoğu barış planı kapsamında Batı Şeria'daki Yahudi yerleşim yerlerini İsrail toprağı olarak tanıyacağını açıkladı. Sonraki aylar Netanyahu'nun "ilhak" kartını sürmesiyle geçti ancak bu yönde bir eylem gelmedi.

Kasım 2020'de yaşamını yitiren tecrübeli Ortadoğu muhabiri Robert Fisk anlaşma sonrası "Trump'ın 'Yüzyılın Anlaşması' çok saçma ve banal, ciddiye almak imkansız" başlıklı yazısıyla herkesi 80 sayfalık bu metni okumaya davet ederek "Okurlar, Filistinlilere yönelik korkunç aşağılamalar arasından ilk okuyuşta gözden kaçırdıkları olursa diye metnin üzerinden iki kere geçmeli" demişti.

Uzatmalı ilişki sessiz sedasız bitti

 

Birkaç başbakan eskiten BK'nin AB'den ayrılma serüveni Brexit'te düğüm 2020'de çözüldü. Başbakan Boris Johnson göreve gelmeden önce verdiği sözü tutarak ülkesini AB'den ayıran sürecin başında yer aldı.

AB defterini 47 yıl sonra usulca kapatan BK'de sade bir tören düzenlendi: Başbakan halkın karşısına çıkmadı, 10 Numara'nın ön cephesinde parlayan ışık gösterisini sadece birkaç gazeteci ve Downing Sokağı'nın siyah kapılarının ardındaki güvenlik görevlileri izleyebildi.

ŞUBAT

Trump, Senato tarafından aklandı

 

ABD'nin sıradışı başkanlarından biri olarak tarihe geçen Trump, 3 Kasım seçimleri öncesi önemli bir engeli son görev yılında da olsa aştı.

Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi, 24 Eylül 2019'da "ABD'nin ulusal güvenliğine zarar verdiği" ve "başkanlık yeminine ihanet ettiği" gerekçesiyle Trump'a yönelik azil soruşturması başlatıldığını açıklamıştı. Pelosi, 25 Temmuz 2019'da Trump'ın, Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy'le telefon görüşmesinde, rakibi Joe Biden ve ailesini soruşturması karşılığında ABD'nin ülkesine askeri yardımı serbest bırakacağını söylediğini ve bunun anayasaya aykırı olduğunu iddia etmişti.

Aylarca ABD siyasetinin ilk sırasına oturan tartışmaya Senato şubat ayında son noktayı koydu ve Trump yapılan oylamada kendisine yöneltilen iki azil maddesinden de aklandı.

Harvey Weinstein hakkında karar çıktı

 

Hollywood'un ünlü yapımcılarından Harvey Weinstein'ın adı cinsel saldırı suçlamalarıyla anılır olmuştu. Weinstein, New York'taki ceza davasında iki suçlamadan hüküm giyerken diğer üç suçlamadansa beraat etti. Weinstein 29 yıla varan hapis cezasıyla karşı karşıya kalırken kadın mağdurlar mahkemeden çıkarı kararı "ileriye dönük büyük bir adım" diye niteledi.

Hindistan'da Vatandaşlık Yasası ve Müslümanlara saldırılar

 

Hindistan'da Başbakan Narendra Modi'nin liderlik ettiği yönetimin Aralık 2019'da çıkardığı Vatandaşlık Yasası'na tepkiler 2020'de artarak devam etti. Ülkede, Pakistan, Afganistan ve Bangladeş'ten gelen 6 dini gruba vatandaşlık yolunu açan ancak aynı durumdaki Müslüman göçmenleri kapsam dışı bırakacak şekilde değiştirilen yasa infial yarattı.

Eylemlere tepki gösteren bazı çetelerse camilere ve Müslümanların evlerine saldırı düzenlendi. Çatışmalarda onlarca kişi hayatını kaybederken, sosyal medyaya yansıyan bir görüntüde sırtı dönük şekilde yerde yatan bir Müslüman'a onlarca kişi tarafından "Jai Shri Ram (Tanrı Ram'a selam olsun)" sloganları eşliğinde sopalarla vurulduğu görüldü.

The Independent'in tecrübeli kalemlerinden Patrick Cockburn, Hindistan'ın başkenti Yeni Delhi'de yaşanan şiddet hadiselerini Almanların "Kristal Gece" olaylarına benzeterek "Müslümanlar Hindistan'da katledilirken dünya kınamakta geç kalıyor" dedi. Aralık ayında yine The Independent'ın aktardığı bir raporda, "Hindistan'ın artık Müslümanlar için tehlikeli ve şiddet içeren bir yer" olduğu vurgulandı.

Taliban'la ABD arasında barış anlaşması

 

Onlarca yıldır yabancı güçlerin müdahalesinin yanı sıra iç çatışmalara sahne olan Afganistan'da Taliban'la varılan uzlaşı bir parça barış havasının esmesine neden oldu.

Afganistan'da 19 yıldır devam eden savaşı sona erdirmek adına ABD yönetimiyle Taliban arasında bir süredir devam eden müzakereler anlaşmayla sonuçlandı. Katar'ın başkenti Doha'da düzenlenen törende anlaşmaya Washington yönetimi adına ABD'nin Afganistan Özel Temsilcisi Zalmay Halilzad, Taliban adına da Siyasi Ofis Başkanı Molla Abdulgani Berader imza attı.

ABD'nin 2001'den bu yana Afganistan'da bulunan askeri varlığının kademeli olarak sona ermesini içeren anlaşmada taraflara ne gibi sorumluluklar düştüğü maddeler halinde ortaya kondu.

The Independent'ın bölgeye hakim isimlerinden Kim Sengupta ise ABD-Taliban anlaşmasının ebedi barış anlamına gelmediğini belirterek, "IŞİD ve El Kaide, Taliban'la Amerikalılar arasında bir anlaşmaya varıldı diye silah bırakacak değil. Bilakis bu durum, kendilerini hakiki cihatçılar olarak takdim etmelerine imkan tanıyacak" uyarısında bulundu.

Yeni virüsün adı kondu: Kovid-19

Şubat ayına gelindiğinde koronavirüs salgınının ne kadar yıkıcı olabileceği henüz tam anlamıyla fark edilemezken, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Genel Sekreteri Tedros Adhanom Ghebreyesus, Çin'de ortaya çıktığı konuşulan yeni tip koronavirüse "Kovid-19" adı verildiğini duyurdu. Dünya o günden sonra bu ismi tek bir gün bile gündemden düşüremeyecek hale gelecekti.

Virüsün yayılmasını önlemek için tüm ülkelere "mümkün olabildiğince agresif" mücadele vermesi çağrısında bulunan Ghebreyesus, virüse karşı geliştirilecek ilk aşının 18 ayda tamamlanabileceği öngörüsünü de paylaştı. Ancak dünyanın dört bir yanında başlayan aşı yarışında ilk haber ağustos ayında Rusya'dan gelecek, sonrasında Çin ve ABD'den ilaç devleri kendi aşılarını dünyayla paylaşacaktı.

Afrika'yı çekirgeler istila etti

 

Birçoklarının "felaketler yılı" olarak görüp hatırlamak bile istemediği 2020'de dikkat çeken başka gelişmeler de meydana geldi.

Birleşmiş Milletler (BM), Kenya'da son 70 yılın, Etiyopya ve Somali'deyse son 25 yılın en kötü çekirge istilasının yaşandığını bildirdi. BM açıklamasında çekirgelerin 13 milyon insanın aç kalmasına neden olabileceği uyarısı da yapıldı.

BM İnsani İşlerden Sorumlu Genel Sekreter Yardımcısı Mark Lowcock, çekirge istilasına karşı acil önlem alınmazsa Doğu Afrika ülkelerinin felakete sürükleneceğini ve ciddi bir insani krizle karşı karşıya kalacağını belirtti.

Hüsnü Mübarek öldü

 

2011'de halk ayaklanmalarının başlamasından kısa süre sonra görevi bırakmak zorunda kalan Hüsnü Mübarek 25 Şubat'ta hayatını kaybetti. Uzun süredir kolon ve pankreas kanseri tedavisi görmekte olan Mübarek kaldırıldığı yoğun bakımdan çıkamadı.

The Independent’tan John Bulloch ve David McKittrick, "30 yıllık iktidarı Arap Baharı'yla devrilen Mısırlı diktatör" başlıklı haberleriyle Mısır tarihine geçen Mübarek’in yaşam öyküsünü ayrıntılarıyla paylaştı.

1981-2011 döneminde cumhurbaşkanlığı yapan Mübarek, ülkesinde Ocak 2011'de başlayan halk gösterilerinin ardından 11 Şubat 2011'de geri adım atarak istifa etmişti. 

Haziran 2012'de 239 kişinin ölümünden sorumlu olduğu tutularak müebbet hapse mahkum edilen Mübarek, sağlık sorunları nedeniyle Aralık 2012'de Kahire'deki askeri hastaneye sevk edilmişti. 3 Temmuz 2013'te Mısır Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi'nin Abdulfettah Sisi tarafından devrilmesiyle Mübarek hakkındaki cezalar düşürülmüştü.

Ancak Mayıs 2015'te Yargıtay'ın talebiyle tekrar yargılanan Mübarek 3 yıl hapse mahkum edilmiş, 2 Mart 2017'deyse protestocuların ölümünden sorumlu tutulduğu davadan beraat etmişti. Diğer davalardan aldığı cezaları doldurduğu için Mübarek 24 Mart 2017'de serbest bırakılmıştı.

MART

Avustralya yangınları 240 günde söndürüldü

 

Dünyanın koronavirüs salgınına dair haberlere gömülmesinin öncesinde Avustralya'da başlayan orman yangınları yakından izleniyor, çevre tahribatının yanı sıra hayvanların yaşamını etkileyen alevler televizyon ekranlarını dolduruyordu. Aylarca beklenen haberse ancak martta gelebilecekti.

Yeni Güney Galler eyaletinde kontrol edilemeyen yangınlar 240 günde söndürülebildi. Afetin ardından bıraktığı bilanço ağır oldu: En az 28 kişi hayatını kaybetti, 3 bin ev kül oldu, bir milyara yakın hayvan yangınlardan olumsuz etkilendi.

Facianın boyutu iktidarı da eleştiri oklarının hedefi haline getirdi. Başbakan Scott Morrison felaketle başa çıkma şeklinden dolayı eleştirilirken, bir itfaiye eri, 7NEWS Sydney kanalına "Başbakana defolup gitmesini söyleyin" dedi.

DSÖ "pandemi" ilan etti, Olimpiyatlar ertelendi

 

Salgın Çin anakarasının dışına da hızla yayılmaya devam etti. Ülkelerde vaka sayıları bir bir artarken, DSÖ'den üst düzey açıklama geldi. Dünyanın sağlık otoritesi, koronavirüsü resmen "pandemi" sınıflandırmasına alırken, ülkelerin önlem alması için hâlâ çok geç olmadığını vurguladı.

Salgın gündelik yaşamın yanı sıra ulaşım, ekonomi, siyaset ve sanat başta olmak üzere hayatın her alanını etkilemeye başlarken, böyle bir ortamda yapılıp yapılmayacağı tartışılan Olimpiyatlar'la ilgili de karar çıktı. Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC), 2020 Tokyo Olimpiyat Oyunları'nın koronavirüs salgını nedeniyle 2021'e ertelendiğini açıkladı.

NİSAN

"Kim Jong-un öldü" söylentisi yayıldı

 

Günlerce kamuoyu önüne çıkmayan Kuzey Kore lideri Kim Jong-un'un sağlığının yerinde olmadığı, hatta öldüğü yönünde söylentiler ortaya atıldı.

Güney Kore medyası, Kim'in 12 Nisan'da Pyongyang dışında bir hastanede kalp hastalıklarına dair bir işlemden geçtiğini ve bir villada istirahate çekildiğini aktardı; Kuzey Kore liderinin, büyükbabasının 15 Nisan'daki doğum günü kutlamalarına katılmaması da dikkati çekti.

ABD Başkanı Trump'ın Kim'in sağlığı konusunda bir fikri olduğunu fakat bunu henüz açıklayamayacağını söylemesi de kafaları iyice karıştırdı. Öyle ki Kuzey Kore liderinin halefinin kim olabileceğine dair tahminler yapılmaya başladı.

Dünya, Kuzey Kore liderinin hayatta olup olmadığı sorusunun yanıtını merak ederken ortaya çıkan uydu görüntülerinde Kim'e ait olduğu belirtilen bir trenin hareketliliği de dikkati çekti. Ancak Güney Kore Devlet Başkanı Moon Jae-in'in üst düzey dış politika danışmanı Moon Chung-in, CNN'e yaptığı açıklamada "Kim Jong-un hayatta ve iyi" dedi.

Pentagon'un UFO videoları olay oldu

 

Gündemin salgın haberleriyle dolup taştığı ve dikkatlerin vaka sayılarına çevrildiği sırada ABD Savunma Bakanlığı'ndan (Pentagon) sıradışı bir paylaşım geldi. Kuruluş nisan ayında, 2004 ve 2015'te donanmaya ait uçaklardan çekilmiş, UFO'lara ait olduğu öne sürülen görüntüleri paylaştı.

Pentagon'un Amerikan uçaklarının bu tür cisimlerle karşılaştığına dair üç kısa video yayımlamasının ardından ABD Senatosu İstihbarat Komitesi haziran ayında Pentagon'dan ve istihbarat teşkilatlarından kapsamlı analiz istedi. Ağustos ayında da Pentagon'un Amerikan üslerinin üzerinde UFO'ların görüldüğü iddialarını araştırmak üzere yeni bir görev gücü oluşturma planı basına yansıdı.

Vuhan'da 76 gün sonra tecrit kaldırıldı

 

Salgının başka ülkelere yayılmasıyla dünyanın en ücra köşelerinde bile artık adı bilinen bir yer haline gelen Vuhan'da yönetimin uyguladığı sert tecrit kısıtlamaları sonrası vakaların kontrol edilmesiyle birlikte 76 gün sonra tedbirler kaldırıldı. Vuhan'da ölüm-kalım savaşına dönüşen sağlık mücadelesine katılan "kahramanlar" düzenlenen ışık gösterisiyle onurlandırıldı. Sağlık çalışanları, askeri birlikler, polis memurları ve diğer önemli görevlerdeki çalışanlara dair hazırlanan görseller, Yangtze Nehri boyunca gökdelenlere ve 7 köprüye yansıtıldı.

MAYIS

Pakistan uçağı yerleşim yerine düştü

 

Lahor-Karaçi seferini yapan Pakistan Uluslararası Havayolları'na (PIA) ait bir yolcu uçağı Karaçi Havalimanı yakınlarında bir yerleşim alanına düştü. Birçok evin yıkılmasına yol açan kazada, 91 yolcu ve 8 mürettebatın bulunduğu uçaktan yalnızca iki kişinin sağ çıktığı haberi geldi. PIA Genel Müdürü Arşad Malik kazanın teknik bir sorun nedeniyle yaşanma ihtimali üzerinde durduklarını belirterek "Pilottan son duyduğumuz söz, teknik bir arıza olduğu yönündeydi" dedi.

George Floyd polis şiddetine kurban gitti: "Nefes alamıyorum"

 

ABD'de polis şiddetine dair tepkiler siyahi George Floyd'un öldürülmesiyle doruk noktasına çıktı.

Minneapolis kentinde 25 Mayıs'ta yaşanan olayda, kendisini gözaltına almak isteyen polisin diziyle boğazına bastırması nedeniyle "Nefes alamıyorum" diye yardım isteyen Floyd, 8 dakika 46 saniye sonra hayatını kaybetti.

Hayatta kalmak için çırpındığı anlar kameralara yansıyan Floyd'un ölümü yalnızca ABD'de değil dünyanın birçok yerinde eylemleri beraberinde getirdi. Polisin siyahi vatandaşlara karşı şiddeti Siyahilerin Hayatı Önemlidir hareketi öncülüğünde protesto edildi, Floyd'un son sözleri olan "Nefes alamıyorum" herkesin dilinde dolaşan bir slogan haline geldi.

Protesto dalgasında, sömürge döneminin izlerini bugünlere taşıyan liderlerin heykelleri de bir bir devrildi. Kitlesel eylemler, polis birimlerini destekleyen Trump'a karşı öfkeyi daha da artırırken, Floyd'un ölümü bu yıl ABD polisinin siyahilere karşı suç karnesinde yer eden tek trajedi olmayacak, polisin sırtından 7 kurşunla vurarak felç olmasına yol açtığı Jacob Blake dahil birçok kişi polis şiddetine hedef olacaktı.

İsrail'de 510 gün sonra kurulan kabine yemin etti

 

İsrail'de peş peşe yapılan üç seçimin ardından uzun süren pazarlıklar sonucu dönüşümlü yönetimde anlaşan Likud Partisi lideri Başbakan Binyamin Netanyahu ile Mavi-Beyaz İttifak'ın lideri Benny Gantz'ın kurduğu koalisyon yemin ederek görev başı yaptı.

Ne var ki gelgitlerle başlayan koalisyon hayali uzun sürmedi. Hükümet ortakları arasındaki çatlak her geçen gün büyüdü. Kasım ayında "Netanyahu'dan bıktım usandım" dediği ortaya çıkan Gantz pamuk ipliğine bağlı koalisyonun çöküş sinyalini verdi. Aralık ayındaysa yıllık bütçenin İsrail parlamentosu Knesset'te onaylanmamasının ardından ülkede son iki yıl içinde 4. kez seçim yapılacağı kesinleşti ve sandığa gidiş tarihinin Mart 2021 olacağı belirtildi.

HAZİRAN

Rusya'da 20 bin ton yakıt sızıntısı yaşandı

 

Küresel çapta sağlık krizinin sürdüğü sırada çevreyi etkileyen felaket haberleri de geldi.

Sibirya'da yer alan Ambarnaya Nehri'nde işletilen elektrik santralinden 20 bin ton yakıtın sızdığı açıklandı ve bölgede acil durum ilan edildi.

Diğer taraftan Kuzey Avrupa'da tespit edilen düşük düzeydeki radyasyonun Rusya'nın batısındaki bir nükleer güç santralinin arızasından kaynaklanıyor olabileceği belirtildi.

Finlandiya, Norveç ve İsveç'ten nükleer güvenlik yetkililerinin hepsi, İskandinavya çapında ve bazı Kuzey Kutbu bölgelerinde radyoaktif izotoplarda (radyoaktivitede) artış tespit ettiklerini duyurdu.

İskandinav komşularının verilerini analiz eden Hollandalı yetkililer radyasyonun Rusya'nın batısından kaynaklandığı sonucuna vardı. Ancak Rus yetkililer St. Petersburg ve Murmansk'taki güç santrallerinde herhangi bir sızıntı ya da arıza bulunduğu iddialarını kabul etmedi.

Çin ve Hindistan arasında sınır gerilimi

 

Hindistan'ın kuzeydoğusundaki Ladakh bölgesinde 15 Haziran'da 20 Hint askerinin ölümüyle sonuçlanan çatışmaya neden olan ve bölgede tansiyonu yükselten süreç, Çin askerlerinin mayıs başında üç noktadan Ladakh bölgesine girip burada çadır ve askeri karakollar kurmasıyla başladı.

1975'ten bu yana söz konusu bölgede yaşanmış en büyük askeri gerginlik, iki nükleer güç arasındaki çekişmenin nereye varabileceğine dair kaygıları beraberinde getirdi.

TEMMUZ

Putin'e 2036'ya kadar iktidar yolu açıldı

 

Rusya'da dönem dönem yaptığı makam değişiklikleriyle başbakanlık ve devlet başkanlığı koltuğunun sahibi olarak son 20 yıldır ülke siyasetine yön veren Vladimir Putin'in "nihai" iktidar süresini belirleyecek referandumdan "evet" cevabı geldi. Oylamayla kabul edilen anayasa değişikliği Putin'in 2036'ya kadar iktidarda kalmasının önünü açtı.

Daha önce verdiği bir röportajda anayasa değişikliğinin kabul edilmesi halinde yeniden aday olabileceğini işaret eden Putin, Rus yetkilileri kendisine karşı halef arayışına girmemeleri konusunda uyarmıştı.

Diğer yandan Sun gazetesi kasım ayında Putin'in parkinson hastalığı nedeniyle Ocak 2021'de görevden ayrılabileceği iddiasını ortaya atarken, aynı tarihlerde Rusya'da parlamentonun alt kanadı Duma, Putin'e görevden ayrılması halinde "ömür boyu dokunulmazlık" sunabilecek bir tasarıyı görüşmeye başladı.

BM, Suriyeliler için gereken parayı toplayamadı

 

Koronavirüs salgını yaşamın birçok alanını derinden sarsarken, mülteciler ve göçmenlerin yaşadığı trajedi pandemiyle birlikte ikiye katlandı.

Yıllardır savaş halindeki Suriye'de salgın mevcut zorlukları daha da içinden çıkılmaz hale getirirken, ülkelerin yardım için ortaya koydukları taahhütler BM'nin istediği yaklaşık 10 milyar dolarlık sınırın altında kaldı.

BM, 380 milyon doları ülkedeki koronavirüs salgınıyla mücadeleye ayrılmak üzere Suriye içi yardım için 3,8 milyar dolar, Suriyeli mültecilere ev sahipliği yapan ülkelere destek için de 6 milyar dolar yardım talebinde bulunmuştu. Fakat BM ve AB'nin video konferans yoluyla ortaklaşa düzenlediği "Suriye ve Bölgenin Geleceğinin Desteklenmesi" başlıklı 4. Brüksel Konferansı'nda yaklaşık 7,7 milyar dolarlık yardım taahhüdü geldi.

Babri Mescidi'nin yıkıntılarında Hindu tapınağı inşaatı

 

Hindistan'da 16. yüzyıldan kalma tarihi Babri Camisi'nin (Babri Masjid) yıkıntıları üzerinde Hindu tapınağı inşası, Başbakan Narendra Modi'nin katıldığı törenle başlarken Yeni Delhi'nin bu adımına itirazlar yükseldi.

Gelişmenin hemen ardından Pakistan Dışişleri Bakanlığı'ndan yapılan yazılı açıklamada, Modi'nin başlattığı tapınak inşaatının "Hindistan demokrasinin alnında bir leke olarak kalacağı" kaydedildi.

Aşırılık yanlısı Hindular, Aralık 1992'de Babür İmparatorluğu döneminde inşa edilen Babri Camisi'ni yıkmıştı. Caminin yıkılması, ülke çapında 2 bin civarında kişinin ölümüyle sonuçlanan ayaklanmalara neden olmuştu.

AĞUSTOS

Göğü delen mantar bulutu: Beyrut patlaması

 

2020 denince akla ilk gelen olaylardan biri şüphesiz Lübnan'ın başkenti Beyrut'u yıkıp geçen patlama oldu.

Bölgesel çatışmaların ortasında kalan bu küçük Ortadoğu ülkesi, bir yandan son yılların en büyük ekonomik kriziyle boğuşurken diğer yandan da Kovid-19 salgını nedeniyle sağlık hizmetinde sınırlarını zorluyordu ki 4 Ağustos'ta yaşanan patlama hafızalara kazınacak yeni bir trajediye yol açtı.

Limanda depolanmış 2 bin 750 ton amonyum nitrat çıkan yangın sonucu infilak etti ve patlamada göğe yükselen "mantar bulutu" başkentin üstünü kapladı. Toz bulutunun kalkmasıyla birlikte zayiatın ne kadar büyük olduğu da gözler önüne serildi: Yaklaşık 220 kişi hayatını kaybetti, binlerce kişi yaralandı, çok sayıda ev ve işyeri enkaza döndü.

The Independent'ın bölgedeki muhabiri Bel Trew facianın boyutunu, enkazda yaralıları tedavi eden bir doktorun "Gördüğüm en feci şey" sözleriyle ortaya koyarken, siyasi açıdan zaten kırılgan ülkede yetkililer patlamada sorumluluğu birbirlerine attı.  

Belarus seçimleri ve şiddet olayları

 

"Avrupa'nın son diktatörü" diye anılan Belarus Cumhurbaşkanı Aleksandr Lukaşenko'nun 6. kez liderlik koltuğuna oturmasını sağlayan seçimler tartışmaları beraberinde getirirken, öfkeli vatandaşlar sokakları doldurdu.

Çıkan olaylarda polisin sert müdahalesi tepki topladı, can kayıplarına ve gözaltılara dair rakamlar artmaya başladı, itirazlara rağmen Lukaşenko geri adım atmadı.

Polisin müdahalesi insan hakları kuruluşlarının tepkisini çekerken, Belarus yönetiminin son icraatıysa göstericilerin hastane masrafları için toplanan paralara el koymak oldu.

Abe istifa etti, yemek masrafları başına iş açtı

 

Japonya Başbakanı Şinzo Abe sağlık durumunun kötüye gitmesinin ardından koltuğunu bırakma kararı aldı. Ülkenin en uzun süre görev yapan başbakanı unvanına sahip Abe, yerine geçecek kişiye karar verme sürecinin kendisine bağlı olmadığını söyleyerek çekildi.

Boşalan koltuğu dolduracak kişinin kim olacağı bir sonraki ay netlik kazandı ve Kabine Baş Sekreteri ve Hükümet Sözcüsü Yoşihide Suga iktidardaki Liberal Demokrat Parti'nin başkanlığı için yapılan seçimlerden zaferle ayrıldı.

Diğer taraftan Abe istifa etse de 2020 gündeminde yeniden yer alacaktı. Eski başbakan, aralık ayında Tokyo'daki savcılar tarafından sorguya çekildi ve destekçilerinin verdiği bir yemeğin maliyetinin başbakanlık tarafından karşılandığı gerekçesiyle yolsuzluk iddialarıyla karşı karşıya kaldı.

Mali 4. kez darbeyle sarsıldı

 

Batı Afrika ülkesi Mali, tarihinde 4. kez darbeye sahne oldu.

İlk olarak Meclis Başkanı Moussa Timbine, Ekonomi ve Finans Bakanı Abdoulaye Daffe ve Dışişleri Bakanı Tieble Drame'nin alıkonduğuna dair iddiaların konuşulmasından sonra Cumhurbaşkanı İbrahim Boubacar Keita'nın da askerler tarafından götürüldüğü belirtildi. Mali liderinden ilerleyen saatlerde de "kan dökülmesini önleme" yönünde bir açıklama geldi.

Muhalif siyasi partiler ve çok sayıda sivil toplum örgütünün oluşturduğu M5 RFP platformunun mayıstan bu yana görevi bırakmasını istediği Keita, meclisi ve hükümeti feshederek istifa ettiğini duyurdu.

Rus muhalif sinir gazıyla zehirlendi

 

20 Ağustos'ta Rusya'nın Tomsk şehrinden Moskova'ya gitmek üzere uçağa binen Rus muhalif Aleksey Navalni, uçuş esnasında kötüleşince uçak Omsk şehrine iniş yaptı. "Toksik zehirlenme" şüphesiyle Omsk'taki hastaneye kaldırılan Navalni'nin, çayına karıştırılan bir maddeyle zehirlendiği ihtimali ortaya atılan ilk iddia oldu.

Berlin'de tedavi edilen Navalni sağlığına kavuşurken, başından geçenler siyasi krize de kapı araladı. Moskova hükümetinden bu süreci açıklamasını beklediklerini dile getiren Almanya Başbakanı Angela Merkel, "Navalni'nin susturulmak istendiğini" söyledi. Rusya'nın bu sözlere yanıtıysa, dillendirilen iddiaların kanıtlara dayanmadığı şeklinde oldu.

Navalni'yi zehirlediği belirtilen Noviçok adlı sinir gazı bir kez daha merak konusu olurken, muhalif isim kendisini Rusya Ulusal Güvenlik Konseyi yetkilisi gibi göstererek yaklaştığı bir ajandan olayın içyüzünü öğrendiğini ve zehirlenmesine yol açan zehrin iç çamaşırlarına yerleştirildiği sonucuna vardığını ileri sürdü. Rusya Federal Güvenlik Servisi (FSB) ise bu iddiayı yalanlayarak Navalni'nin niyetinin kurumlarını itibarsızlaştırmak olduğunu savundu.

EYLÜL

Azerbaycan ve Ermenistan arasında Dağlık Karabağ savaşı

 

2020'de Türkiye başta olmak üzere dünyanın yakından takip ettiği bir başka önemli gelişme, Dağlık Karabağ'da yaşanan çatışmalar oldu. Azerbaycan ve Ermenistan arasında 44 gün süren savaşın sonunda anlaşmaya varıldı. Erivan yönetimi teslim olduklarını duyururken, tarafların onay verdiği anlaşma 9 Kasım'da Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin tarafından imzalandı.

Azerbaycan lideri Aliyev ulusa sesleniş konuşması yaparak "Bugün Ermenistan ve Azerbaycan arasındaki Dağlık Karabağ sorununa son verildi" dedi ve üçlü anlaşmanın sorunun çözümü konusunda "son nokta" olacağını belirtti.

Aliyev, anlaşmaya göre askeri operasyonların durduğunu, Azerbaycan ve Ermenistan'ın kontrol ettikleri pozisyonlarda kalacağını kaydederken, barış gücünde Türkiye'nin de rol oynayacağını ifade etti. Ermenistan işgali altındaki Ağdam ilinin 20 Kasım'a kadar geri verileceğini bildiren Aliyev, Kelbecer'in 15 Kasım, Laçın'ın ise 1 Aralık'a kadar Azerbaycan'a teslim edileceğini duyurdu.

Bakü'nün zaferi Ermenistan'da deprem etkisi yaptı. Başkent Erivan başta olmak üzere ülke genelinde Paşinyan aleyhinde eylemler düzenlenirken, göstericiler hükümet binasına ve parlamentoya girerek sloganlar attı.

Durumun "istikrara kavuşmasının ardından" bazı bilgileri kamuoyuyla paylaşacağını ifade eden Paşinyan ise "Aldığım karar, derinlemesine analizlere ve askeri duruma ilişkin bilgi sahibi kişilerin değerlendirmeleri temelinde alındı. Bildiriyi imzalamaktan başka şansım yoktu" dedi.

Bahreyn ve BAE, İsrail'le normalleşme kapısını açtı

 

ABD'de Trump yönetiminin 4 yıllık iktidarında unutulmayacak adımlarından bir diğeri de Arap dünyasını İsrail'le barıştırma girişimleri oldu.

Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve Bahreyn, İsrail'le tarihi olarak nitelendirilen bir anlaşma imzalayıp bölgedeki siyasi dinamikleri büyük ölçüde yeniden şekillendirecek bir adım attı. Sonraki aylarda Sudan ve Fas da İsrail'i tanıyan ülkeler listesine eklendi. İsrail basını, dünyanın en büyük Müslüman nüfusuna sahip ülkesi Endonezya'yla Umman'ın da normalleşme sırasında beklediğini yazdı.

EKİM

Trump hafife aldığı virüse yakalandı

 

Koronavirüsün etkilerini daha en başından küçümseyerek hayati öneme sahip tedbirleri almakta geç kalmakla suçlanan Trump seçim öncesi bu hastalığa yakalandı.

Hastanede üç gün geçirdikten sonra Beyaz Saray'a muzaffer bir edayla dönen Trump, gazetecilere balkondan poz verirken maske takmamayı tercih etti.

Dönüşünü dramatize eden bir video paylaşan Trump'ın pandemiyi hafife alan tutumunda pek bir değişiklik görülmezken, uzmanlar "Gerçekçi olalım. Kovid-19, Amerikan halkı için tam bir tehdit" uyarısında bulundu.

Virüs kapan ABD Başkanı önceleri miting alanlarındaki yokluğunu tweet yağmurlarıyla tamamlamaya çalıştı. Bazı uzmanlara göre hastalık bulaştırma tehdidinin devam ettiği bir sırada da mitinglerine kaldığı yerden devam etti.

Fransa'yı sarsan saldırılar ve Macron'un tartışmalı gidişatı

 

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un Müslümanların tepkisini çeken yorumları ve uygulamalarının tartışıldığı bir dönemde ülkeyi sarsan saldırılar yaşandı.

Başkent Paris'in yakınlarındaki bir okulda öğrencilerine Charlie Hebdo dergisinin Hz. Muhammed'le ilgili yayımladığı hakaret içerikli karikatürleri gösterdiği belirtilen Samuel Paty adlı öğretmen başı kesilerek öldürüldü. Birkaç gün sonra da Nice kentinde bir kiliseye giren saldırgan, bir kadının başını keserek öldürdü. İki kişinin öldüğü, bir kişinin de yaralandığı olaydan bir gün önce IŞİD destekçisi bir grubun yazışma programlarında "Fransa'dan intikam çağrısı yaptığı" iddia edildi.

Fransa'da yaşananları Independent Türkçe'den Uğurcan Yıldız'a değerlendiren "Etre Musulman en France" (Fransa'da Müslüman Olmak) kitabının yazarı Asif Arif, "Fransa'daki sorun Müslümanlar değil radikaller. Bu ikisini birbirine karıştırmak, ayrımcılığı ve damgalanmayı körüklüyor" dedi ve Müslümanların Macron döneminde "dahili düşman" haline getirildiğini vurguladı.

KASIM

ABD'de Biden sayfası açılıyor

 

2020'nin en çok konuşulan gündem maddelerinden bir diğeri, 3 Kasım'da yapılan ABD başkanlık seçimleri oldu.

Amerikan halkı, tansiyonu yüksek tartışmalar, Cumhuriyetçi Başkan Trump'a yönelik azil soruşturması, Rusya'nın 2016'da olduğu gibi seçimlere bir kez daha müdahale edebileceğine dair istihbarat raporlarına yönetimin müdahale ettiği iddiası, Demokrat Joe Biden'ın "ülkeyi yönetmeye haiz olmadığına" dair söylentiler, posta yoluyla oy vermenin meşruiyetine ilişkin kavgalar, on binlerce kişinin hayatını kaybettiği koronavirüs pandemisi ve siyahilere yönelik polis şiddeti sonrası patlak veren protestoların gölgesinde girdiği seçimde yeni başkanlarının kim olacağına dair tercihlerini yaptı.

Sonuçlar halktan 81 milyon oy toplayan ve 306 delege çıkaran Biden'ın zafer kazandığını gösterdi. Bir önceki seçime kıyasla oyunu 11 milyon artırarak 74,2 milyon oy alan Trump ise 232 delege çıkarabildi. Yenilgiyi kabul etmeye yanaşmayan Trump, erken zafer ilan etmekle kalmayarak yargı savaşı başlattı ancak açılan birçok dava mahkemelerden döndü.

Etiyopya'da korkutan iç savaş

 

Dünyanın dikkati ABD'deki seçimlerin nasıl sonuçlanacağına çevrilmişken Afrika ülkesi Etiyopya ise yeni bir kaosa sürüklendi.

Daha bir yıl önce Nobel Barış Ödülü'ne layık görülen Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed idaresindeki birliklerle, Tigray Halk Kurtuluş Cephesi (TPLF) kuvvetleri arasında 3-4 Kasım günlerinde başlayan çatışmalar yalnızca ülkeyi değil bölgeyi de tehlikeye atabilecek risklere kapı araladı.

İnsan hakları kuruluşlarına göre yüzlerce kişinin çatışmalarda ölmüş olabileceği ve yüz binlerce sivilin evlerini terk ettiği belirtilirken, Ahmed ise uluslararası kamuoyunun uyarılarına rağmen Tigray'ın başkenti Metekel'e operasyon başlattı. Yönetim bölgede kontrolü kazandıklarını bildirirken, yerel haber kaynaklarıysa Başbakan Ahmed'in ziyareti sonrası bir köyü hedef alan saldırganların onlarca kişiyi öldürdüğünü aktardı.

Fahrizade suikastı: Oklar Mossad'ı gösteriyor 

 

2020 daha hangi olaylara gebe olabilir diye düşünürken, yıla suikastla giriş yapan İran bir başka saldırıyla daha sarsıldı. İran'ın nükleer programının önde gelen isimlerinden Muhsin Fahrizade, kendi ülkesinde düzenlenen suikast saldırısında hayatını kaybetti.

Bazı kaynakların İsrail'i işaret ettiği kanlı eylemin ardından Tahran'dan intikam sesleri yükselirken, New York Times (NYT) gazetesi, Fahrizade'nin İsrail istihbaratı Mossad'ın uzun süredir bir numaralı hedefi olduğunun altını çizdi. Gazetenin haberinde Mossad'ın Fahrizade'nin yardımcıları dahil son 10 yılda birçok İranlı bilim insanını hedef alan saldırıların arkasında olduğunun düşünüldüğü belirtilirken, son suikast öncesi neler yaşandığına dair bilgilere de yer verildi.

İsrail medyasında yer alan haberlerdeyse, eski Başbakan Ehud Olmert'in elinde, nükleer fizikçi Fahrizade'nin "savaş başlıkları" planından bahsettiği bir ses kaydı olduğu ve bunu dönemin ABD Başkanı George W. Bush'la paylaştığı iddia edildi. Yazılanlara göre Olmert, Bush'a Fahrizade'yi yaklaşık 30 yıldır takip ettiklerini ve İsrail istihbarat servislerinin Fahrizade'nin yakınına, nükleer bilimci hakkında yıllardır bilgi veren İranlı bir ajanı sokmayı başardığını da söyledi.

ARALIK

ABD'yi sarsan siber saldırılarda "olağan şüpheli" Rusya

 

Yılın son ayında ABD gündemine siber saldırılar damga vurdu. Dışişleri Bakanı Mike Pompeo siber saldırı operasyonlarında açıkça Rusya'yı suçlayarak "ABD hükümet sistemlerine kod yerleştirmek için üçüncü taraf yazılımın kullanıldığına dair kayda değer bir çaba oldu. Bu önemli bir çabaydı ve bence şu anda bu eyleme Rusların dahil olduğunu açıkça söyleyebiliriz" dedi.

Microsoft 40'tan fazla müşterisinin kötü amaçlı yazılımla ilgili bilgilendirildiğini belirtirken, güvenlik uzmanları saldırganların kilit öneme sahip hükümet sistemlerine, elektrik enerjisi şebekelerine ve diğer tesislere sızdığını bildirdi.

Microsoft Başkanı Brad Smith yaptığı paylaşımda, siber saldırıdan etkilenen müşterilerinin yaklaşık yüzde 80'inin ABD'de bulunduğunu, ayrıca İsrail, BAE, Belçika, BK, Kanada, Meksika ve İspanya'daki müşterilerinin de saldırılardan etkilendiğini kaydetti.