İstanbul Büyükşehir Belediyesi İstanbul İstatistik Ofisi, pandeminin İstanbul'da ekonomiye etkilerini değerlendiren "Kovid-19 Pandemisinin İstanbul Ekonomisine Etkileri" raporunu yayımladı
Birleşmiş Millerler, OECD ve Dünya Bankası verilerinden de yararlanılarak hazırlanan raporda, pandeminin İstanbul'da ekonomiye etkileri rakamlarla aktarıldı.
Kovid-19 pandemisinin sadece talep taraflı değil, büyük bir arz şokuna da neden olduğunun vurgulandığı raporda, karantina ve kısıtlamaların üretim ve tedarik zincirlerinde bozulmalara neden olduğu, talep tarafında ise, olası ekonomik sıkıntı görüşü ile tüketicilerde güven kaybı ile tasarruf etme eğiliminin ortaya çıktığına dikkat çekildi.
fazla oku
Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)
Salgının ilk önce metropol veya büyükşehir bölgelerini etkilediğini vurgulandığı raporda, kısıtlamaların ekonomik faaliyetlerin büyük ölçüde durmasına neden olduğu ve pek çok şehirde kırılgan gruplarda yoksulluğun artmasına yol açtığı, şehirlerde yiyecek arzındaki bozuklukların daha yüksek olması nedeniyle de arz açıklarına ve fiyat yükselişlerine neden olduğu belirtildi.
İstanbul'un Türkiye Gayrısafi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) içerisindeki payının yaklaşık %30 olduğu belirtilirken, Kovid-19'un hasar verici etkisinin en fazla yoksul ve nüfus yoğunluğu yüksek şehir bölgelerinde ortaya çıktığı, aşırı nüfus yoğunluğunun ve altyapı sorunlarının bulunduğu gecekondu yerleşimlerinde sosyal mesafe ve bireysel izolasyon kurallarının uygulanmasının da daha da zorlaştığına dikkat çekildi.
Tedbirlerin ekonmiye etkisi
İBB'nin hazırladığı raporda, Richard Baldwin ve Beatrice Weder di Mauro'nun hazırladıkları kısıtlama politikalarının salgın ve resesyon (ekonmik durgunluk) üzerindeki etkisini inceleyen grafiğe de yer verildi.
Söz konusu çalışmada, kısıtlama politikalarının salgının artış hızını yavaşlatırken, ekonomik durgunluğu derinleştirdiği ortaya konuluyor.
Raporda Kovid-19 pandemisinin İstanbul ekonomisine etkileri şu şekilde sıralandı:
İstanbul'da sanayi elektrik tüketimi nisan ayında %27 azaldı
İstanbul'da sanayi elektrik tüketimi 2016 yılından beri en düşük düzeye nisan ayında ulaştı ve bir önceki seneye oranla yaklaşık olarak %27 azaldı. Bununla beraber mayıs ayı itibariyle toparlanma işaretleri görülmeye başlanıyor.
Haziran 2020'de ise 2016 yılından beri gerçekleşen en yüksek seviyeye ulaşarak bir önceki yılın aynı dönemine göre %34 artış gerçekleşti Türkiye genelinde de İstanbul'da olduğu gibi en düşük seviyeye nisan ayında ulaşılmış ve bir önceki yılın aynı ayına göre %22 azalış gerçekleşmişti.
İstanbul'da mayıs ayında ticarethane elektrik tüketimi %44 azaldı
Raporda sanayi sektörlerinin elektrik tüketiminden farklı olarak, ticarethanelerin genel olarak kapalı kalmasını sağlayan kısıtlamalardan daha fazla etkilendiği belirtildi. Özellikle mayıs ayında, bir önceki senenin elektrik kullanımına göre yaklaşık %44 oranında bir azalış meydana geldiği, Nisan ve mayıs aylarında gerek Türkiye gerekse de İstanbul için 2016 yılından beri tarihi olarak en düşük tüketim değerleri gerçekleştiği grafikle gösteriliyor.
İhracat %24,5, ithalat %20,3 azaldı
İstanbul'un Türkiye ekonomisi içindeki ağırlığının yüzde 30'larda olmasına rağmen, dış ticarette bu oranın yüzde 50'yi bulduğu belirtilen raporda, Kovid-19 pandemisi sonrasında İstanbul'un dış ticaret hacminin 2013 yılından itibaren en düşük düzeyine nisan ayında ulaştığı ve haziran ayı itibariyle toparlanma işareti görülmeye başladığı belirtildi.
İstanbul'da 2020 yılının ikinci çeyreğinde ihracat, bir önceki çeyreğe göre %24,5 azalarak 15,6 milyar dolara geriledi. İthalat ise ikinci çeyrekte %20,3 azalarak 24,2 milyar dolar olarak gerçekleşti.
2019 yılının ikinci çeyreğine göre ise 2020 yılının ikinci çeyreğinde İstanbul'da ihracat %27,4, ithalat %8,1 azaldı. Aynı dönemde Türkiye genelinde ise ihracat %26,1, ithalat %16,3 azalış gösterdi.
İstanbul'a gelen turist sayısı %98,2 azalarak 68 bine geriledi
İstanbul ekonomisinin en önemli gelir kaynaklarından biri olan turizm sektörü de Kovid-19 ve ona bağlı kısıtlamalardan önemli derecede etkilendi. İstanbul'da yer alan otellerin doluluk oranları Mart ve Nisan aylarında sert bir bir düşüş yaşarken, Mayıs 2020'de 2017 yılından beri en düşük seviyesine ulaştı.
İstanbul'u ziyaret eden yabancı ziyaretçilerin sayısı nisan ve mayıs aylarında, 2008-2009 küresel ekonomik krizde dahi görülmemiş tarihi en düşük sayılara gerilerken, normalleşme adımları ile haziran ayında toparlanma işareti gösterdiği belirtilen raporda, 2019 yılının ilk altı ayında İstanbul'a gelen turist sayısı 6,7 milyon iken 2020 yılında İstanbul'a gelen turist sayısının %64,3 azalarak, 2,4 milyon turiste gerilediği akratırldı. 2019 yılının ikinci çeyreğinde ise İstanbul'a gelen turist sayısı 3,7 milyonu aşarken 2020 yılının aynı döneminde %98,2 azalarak 68 bine gerilediği ifade edildi.
Kapanan firma sayısı 6 bin 870'e ulaştı
İstanbul'da 2020 yılının ilk dokuz ayında kapanan şahıs firması bir önceki yılın aynı dönemine göre %55,9 artarak 7 bin 988, Türkiye genelinde ise %15,8 artarak 16 bin 616 şahıs firması kapandı. 2019 yılının eylül ayında kapanan şahıs firmalarının %35,7'si İstanbul'dan iken 2020 yılının eylül ayında İstanbul'un payı %48,1'e yükseldi.
Krize rağmen Hazine'nin vergi geliri arttı
İstanbul'dan tahsil edilen Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) geliri 2020 yılının üçüncü çeyreğinde %85,8 arttı.
Kovid-19 döneminde İstanbul'dan tahsil edilen vergi gelirlerine bakıldığında 2019 yılının ikinci çeyreğinde toplam 70,58 milyar TL vergi tahsil edilmişken 2020 yılının aynı döneminde vergi tahsilatı %6,7 artarak 75,32 milyar TL olarak gerçekleşti. İstanbul'dan tahsil edilen Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) Ağustos 2020'de zirveye ulaşarak 10,7 milyar vergi tahsil edildi.
İşsizlik ödeneği başvuru sayısı bir önceki yılın aynı dönemine göre %37,6 arttı
Pandemi sonrasında İstanbul'da İŞKUR aracılığıyla işsizlik ödeneğine yapılan başvurular, Mart ve Nisan aylarında rekor düzeye ulaştı. 2019 yılı Mart, Nisan ve Mayıs aylarında İstanbul'da toplam 130 bin kişi işsizlik ödeneğine başvurmuşken, 2020 yılının aynı döneminde başvuran kişi sayısı %37,6 artarak 178 bine ulaştı.
Aynı dönemde İstanbul'da işsizlik ödeneğini hakedenlerin sayısı ise 2019 yılında 75 bin iken, 2020 yılında son üç yılın en düşük seviyesinde gerçekleşerek %33,7 azalışla 50 bin oldu.
İŞKUR'un işe yerleştirme oranı yüzde 85 azaldı
İŞKUR aracılığıyla İstanbul'da 2019'un ikinci çeyreğinde 102 bin kişi işe yerleştirilmişken 2020 yılının aynı döneminde yerleştirmeler %85,2 azalarak 15 bin kişiye geriledi.
İhtiyaç kredisi kullanımı konut kredisini geçti
İhtiyaç kredileri son 10 yıla bakıldığında ilk defa konut kredisinden daha yüksek miktarda gerçekleşerek 70,5 milyar TL oldu.
Raporda kredi kartı verileri incelendiğinde 2020'nin ikinci çeyreğinde İstanbul'un Türkiye içindeki payının artarak %33,3 olduğu, ilk çeyrekte İstanbul'da toplam 33,4 milyar TL kredi kartı borcu mevcutken 2020'nin ikinci çeyreğinde %14,5 artarak 38,2 milyar TL'ye ulaştığı ifade edildi.
Diğer tüketici kredileri (ihtiyaç kredileri) son 10 yıla bakıldığında İstanbul'da ilk defa konut kredisinden yüksek gerçekleşerek 70,5 milyar TL oldu.
Takipteki alacaklar yüzde 41,4 arttı
Takipteki alacaklar İstanbul'da 2019 yılının ilk çeyreğine göre 2020 yılının aynı döneminde %59 artarak 61,4 milyar TL, ikinci çeyreğinde ise bir önceki yıl aynı döneme göre %41,4 artarak 61,8 milyar TL olarak gerçekleşti.
Konut fiyatları da satışları da arttı
Yeni konut fiyat endeksi Haziran ayında bir önceki yılın aynı dönemine göre %31 artarken ikinci el konutlarda %20 artış gözlendi
Raporda dikkat çeken bir bölüm ise, pandemide konut satışı ve kira gelirleri açısından İstanbul'un Türkiye'den farklı bir tablo çizmesi.
Özellikle sıfır konutlar üzerinde yapılan kredi imkânları ile birlikte sıfır konuta talep bu dönemde artarken, İstanbul'da yeni konutların fiyat endeksi Haziran ayında zirve bir artış gerçekleştirerek bir önceki yılın aynı dönemine göre %31, ikinci el konutlarda ise %20 artış görüldü.
2020 Nisan, 2013 yılından bu yana tarihin en düşük konut satışlarının meydana geldiği ay olmuş; İstanbul'da bir önceki yıla göre konut satışları %64,4, Türkiye'de 55,5 azaldı. Temmuz ayı ise hem İstanbul hem de Türkiye açısından en yüksek konut satışının gerçekleştiği ay oldu. Bu dönemde hem İstanbul'da hem de Türkiye'de %120'nin üzerinde bir artış gerçekleşti.
Konut kredisi faiz oranlarının azalmasıyla Haziran ayı itibariyle hem konut satışları hem de konut fiyatları arttı. 2019 yılının ilk altı ayında İstanbul'da toplam 92 bin konut satılmışken 2020'de %16,1 artarak 106 bin konut satışı gerçekleşmişti. 2020 yılının 3. çeyreğinde ise konut satış sayıları zirveye ulaşarak bir önceki yılın aynı dönemine göre %68,6 artış gerçekleşerek 95 bin konut satışı gerçekleşti.
İstanbul'da her 4 aileden biri sosyal yardım talebinde bulundu
İBB bünyesinde sosyal yardım amacıyla açılmış olan internet sayfasına yapılan başvuruda pandemi sürecinde İstanbul'da her 4 aileden biri sosyal yardım talebinde bulundu. İstanbul'da toplam hane sayısı 4,5 milyon iken hanelerden gerçekleşen toplam başvuru sayısı 1 milyonu aştı.
Sosyal destek başvurusunda bulunan ve mesleğini belirtenler içinde en yüksek oranda işçiler, bir mesleği olmayanlar, ev hanımları ve tekstil çalışanlarının sahip olduğu gözlendi.
Sosyal yardım başvurusunda bulunan hanelerin yoğunlaştığı ilçelerin başında Esenyurt, Bağcılar, Küçükçekmece, Sultangazi ve Ümraniye geldi.
Dar gelirli hanelerin %37,6'sında iş kayıpları yaşandı
İstanbul İstatistik Ofisi'nin yoksul ailelerde pandeminin etkilerini ölçmek amacıyla 14 – 23 Ekim 2020 tarihleri arasında 1.000 dar gelirli hane ile telefon yoluyla yaptığı anket çalışmasının sonuçlarına göre, ankete katılan hanelerin %37'si sabit bir gelire sahip değil. Gelir sahibi hanelerin ise %97,9'u gelirlerini maaş sayesinde elde ederken sadece %1,8'i yardım, %0,3'ü kira ile geçimini sağlıyor.
Hanelerin %34,5'inin sosyal güvencesi mevcut değilken, güvence sahibi hanelerin %2,7'si emekli sandığından, %5,2'si BAĞ-KUR'dan, %87,6'sı ise SSK'dan yararlanıyor.
Sosyal güvencesi olmayan kişilerin ise %70,8'i Genel Sağlık Sigortası bedelini ödeyemiyor.
Hanelerin yüzde 71,5'i gelir kaybı olması halinde 1 ay bile geçinemeyeceğini söylüyor
Hanelere yöneltilen “herhangi bir nedenle ücret kaybına uğrarsanız belirli bir süre boyunca ihtiyaçlarınızı karşılama imkânınız var mı?” sorusuna %71,5'i karşılayamam yanıtını verdi.
Hanelerin %20,5'i ihtiyaçlarını sadece 1 ay karşılayabileceğini, %6,4'ü 2-3 ay karşılayabileceğini belirtirken sadece %1,6'sı 4 ay ve daha uzun bir süre ihtiyaçlarını karşılayabileceğini belirtti.
Hanelere yöneltilen “salgın sonrası gelirinizde nasıl bir değişiklik oldu?” sorusuna %75,2'si gelirinin azaldığını, %23,8'i gelirinin değişmediğini ve %1'i gelirinin arttığını belirtti.
Ankete göre, ilerleyen dönemlerde hanelerin %48,4'ü ekonomik durumunun kötüleşeceğini düşünüyor.
Hanelerin yöneltilen “İlerleyen dönemlerde ekonomik durumunuzda nasıl bir değişiklik olacağını düşünüyorsunuz?” sorusuna %48,4'ü “ekonomik durumumun kötüleşeceğini düşünüyorum” yanıtını verirken, %37,8'i “ekonomik durumumum değişmeyeceğini düşünüyorum”, %13,8'i ise “ekonomik durumumun iyileşeceğini düşünüyorum” yanıtını verdi.
Bu hanelerin %62,8'inin banka ve kredi kartı borcunda artış, %40,5'inin akrabaya olan borcunda artış, %28,1'inin arkadaşa olan borcu, %19,7'sinin esnafa, %10,6'sının kredi borcu, %5,7'sinin ise ev kirası veya fatura borcu artış gösterdi.
Independent Türkçe
