Bolivya'da hafta sonu gerçekleştirilen Cumhurbaşkanlığı seçimini 'resmi olmayan' sonuçlara göre Kasım-2019'da bir polis-asker darbesiyle devrilen Evo Morales'in partisinden aday olan Luis Arce kazandı.
Devrik başkan Evo Morales'in Movimiento al Socialismo (MAS-Sosyalizm Hareket Partisi) adayı Luis Arce, pazar günü gerçekleşen seçimde oyların yüzde 50'sinden fazlasını elde etti ve en yakın rakibi, merkez-sağdan eski başkan Carlos Mesa (yüzde 31,5)'ya yaklaşık 20 puan fark attı.
Böylelikle başkanlık seçimi yüzde 50'nin üzerinde bir oy alındığı veya yüzde 40'ın üzerinde oy alıp en yakın rakibine de 10 puan fark atıldığı için seçim yarışı ikinci tura kalmadan nihayete ermiş oldu.
Resmi sonucun onaylanması birkaç gün alabilir. Bolivya Yüksek Seçim Mahkemesi (TSE) Başkanı Salvador Romero sabır istedi ve oy saymanın birkaç gün sürebileceğini resmi sonuçlar açıklanıncaya kadar sükûnet çağrısında bulundu.
Sayma işlemi 'resmen' açıklanmasa da; sandık çıkış sonuçlarına göre Luis Arce (MAS) oyların yüzde 52,4'ünü eski devlet başkanı Carlos Mesa (CC) ise yüzde 31,5'ini aldı.
Üçüncü sırayı Luis Fernando Camacho (Creemos)yüzde 14,1; Chi Hyun Chung (FPV) yüzde 1,6 oranında oy aldı.
Anketlere göre, MAS'ın başkan adayı Arce'nin oyların yüzde 50'sinden fazlasını kazandığını ve MAS'ın Senato ve alt mecliste de çoğunluğu kazanacağını gösteriyor.
Luis Arce'nin zaferini darbeden sonra kendisini 'geçici başkan' ilan eden Cumhurbaşkanı Jeanine Anez, "Henüz resmi sayıma sahip değiliz, ancak elimizdeki veriler Arce'nin seçimi kazandığını gösteriyor. Kazananları tebrik ediyorum ve onlardan Bolivya ve demokrasi düşüncesine göre yönetmelerini istiyorum" dedi.
Morales yönetiminde eski maliye bakanı olan Arce, La Paz'da orta sınıf bir öğretmen ailenden gelir ve ultra-pragmatist özelliğiyle bilinir. Marksist bir eğitim almış, güçlü bir akademik geçmişe sahiptir.
Morales'in ekonomik başarısının beyni sayılan 57 yaşındaki eski bakan, pragmatik ve anti-neoliberal bir ekonomisttir.
Tüm anketler seçim öncesi Arce'yi birinci gösterse de ilk turda kazanması için yeterli çoğunluğu alamayacağı öngörülüyordu. Ancak Ance, ilk tur sonucunda darbecilerin yanı sıra anketçiler ve medyayı da sandığa gömdü.
Çıkış anketlere göre Arce'nin Bolivya'nın 9 büyük şehrinin 5'inde çoğunluğu alarak büyük bir zafer elde etti.
Ankette, Arce'nin başkent La Paz'da yüzde 65'ten fazla, Cochabamba'dayüzde 63, Oruro'dayüzde 62 ve Potosí'deyüzde 51 oy aldığı açıklandı.
Eğer Arce' ın zaferi 'resmen' teyit edilirse, bu Evo Morales'in solcu hareketi için bir zafer olacaktır. Ancak halefi olarak Arce, eski Başkan ve ülkenin ilk Yerli başkanı olan Morales'in uzun süre gölgesi altında hüküm sürecektir.
Darbeciler, Evo Morales'in ahını aldı
Pazar günkü seçimler, 14 yıl cumhurbaşkanı olarak birçok kişiyi yoksulluktan kurtaran, ancak darbeye maruz kalan Evo Morales için bir referandum olarak görülüyordu.
Morales görev süresi boyunca, Bolivya'yı altyapı ve bayındırlık alanında kalkındırmış; okullar, hastaneler ve yollar inşa ederek vaatlerini yerine getirmiş.
Dünya Bankası rakamlarına göre ülkenin yoksulluk oranlarını yüzde 60'tan yüzde 35'e düşürmüştü. Bolivya bugün devrilen sosyalist liderin mirasıyla yüzleşiyor.
Darbeden hemen sonra polis teşkilatı başkanı ve genelkurmay başkanı görevlerinden alındı.
Seçimden birkaç hafta önce de 3 bakanın ani istifası, geçici başkan Jeanine Anez'in yönetiminde derin bir ayrımı ortaya çıkardı.
Ekonomi Bakanı Oscar Ortiz görevinden alınmak üzere olduğu için istifa ettiğini söyledi. Gazetecilere verdiği demeçte, "Başka bir kişiyi atamaya karar verdiklerini anlıyorum" dedi.
Kısa bir süre sonra Çalışma Bakanı Oscar Mercado ve Kalkınma Bakanı Jose Abel Martinez de istifalarını Twitter'da duyurdu.
Ortiz'in aksine, kararları için bir sebep göstermediler. Ortiz'in istifası, darbeci hükümetin Morales'in kamulaştırıldığı bir elektrik şirketi ELFEC'nin hisselerini bir grup özel hissedara iade etme kararına karşı çıkmasından sonra geldi.
Morales, hükümetin özelleştirme hareketini Twitter'da eleştirerek bunu "elektrik üretimi ve dağıtım zincirine ciddi bir saldırı" olarak nitelendirdi.
Darbeciler Bolivya'da enkaz bırakıyor
Deniz ile sınırı olmayan Bolivya, kaynaklar açısından zengin olmasına rağmen, bölgedeki en fakir ülkelerden birisidir.
Seçim aynı zamanda ciddi ekonomik çalkantının ortasında gerçekleşiyor ve GSYİH'nın 2020'de yüzde 6,2 daralması bekleniyor.
Bolivya'da işsizlik patladı, 2019'un sonunda yüzde 4,8'den kentsel alanlarda mayıs ayında yüzde 8,1'e yükseldi. Latin Amerika ve Karayipler Ekonomik Komisyonu (Cepal), yılsonuna kadar yaklaşık 500 bin Bolivyalı'nın aşırı yoksulluğa sürükleneceğini ve nüfusun yüzde 36'sının yoksul olacağını tahmin ediyor.
Bolivyalı işçilerin ve köylülerin darbe rejimine karşı öfkesi, Kovid-19 salgını sırasında önemli ölçüde arttı. Virüsün yıkımı, ülkedeki yoksulluktaki önemli artışla kesişiyor.
Tüm bunlar, koronavirüs salgını Bolivya'yı kişi başına neredeyse diğer tüm ülkelerden daha fazla etkilediği için oluyor.
Çünkü 11,6 milyon insanın yaşadığı ülke de yaklaşık 8 bin 400 kişi Kovid-19'dan öldü, vaka sayısı ise bilinmiyor, sadece tahmin ediliyor.
Yüzlerce doktor ve hemşire Kovid-19'dan ötürü öldü. Bolivya'da sağlık sistemi çöktü. Hastaneler çalışamaz hale geldi. Cenaze hizmetleri işlevsiz kaldı.
Geçen yıl kasım ayında Morales'ten görevi devralan Anez, seçim öncesi anketlerde dördüncü sıraya kadar düştüğü için başkanlık yarışından çekildi.
Koronavirüs salgını, ekonomik sorunlar ve yolsuzluk iddiaları nedeniyle yönetimi daha da zayıfladı. Sonuç olarak Anez yönetimi birinci yılını dolduramadan dağıldı.
Darbeciler, iktidarı teslim edecekler mi?
Seçimlerden sadece 10 gün önce MAS başkan adayı Luis Arce, Morales'in hükümetinde ekonomi bakanı iken yasadışı zenginleştirme yapmakla suçlandı.
MAS, suçlamayı kendilerine karşı "kirli bir savaş" ilan ederek suçlamaları reddetti. Arce, tümü Áñez'in darbe rejimi tarafından uydurulan "terörizm" de dahil olmak üzere 4 suçlamayla karşı karşıya.
Ayrıca MAS, pazar günkü seçimler de kabul edilen prosedürlerde şeffaflık eksikliğine işaret ederek "ikinci bir darbe" konusunda uyarıda bulundu.
Bu bağlamda seçim sabahı Bolivya'nın önemli caddelerinde polis ve askerlerin yürüyüş yapması da anti-demokratik bir tavır olarak görüldü. Bir tehdit olarak algılandı.
Dolayısıyla darbecilerin göreve gelir gelmez Morales'e yakın kadroları tasfiye ettiği, polis ve ordu da teşkilatlarında yeniden kadrolaştığı düşünüldüğünde seçimi açık farkla kazanan Arce'nin görevi kolay olmayacaktır.
Çünkü sürekli bir darbe veya iç savaş tehlikesini hissedecektir.
Bunun için Arce'nin güvenlik güçlerini yanına alması gerekiyor. Bolivya'nın yeni başkanı, Evo Morales'i görevden alan ordu ve polis güçlerine tam olarak güvenemez.
Aynı zamanda, tam bir revizyon ve değişim gerçekleştirmeyi de göze alamaz. Bu, ilk gün/aylarda karşılaşacağı en hassas konu. Morales'in silahlı milis kurma konusundaki kişisel yorumları meseleye yardımcı olmayacaktır.
Geçen yıl iptal edilen seçimlerdeki sayımın kesintiye uğraması, usulsüzlük iddialarının gerçekçi olmaması yukarıda ifade ettiğimiz senaryoların gerçekleşme potansiyelini güçlendiriyor.
Çünkü Morales art arda dördüncü bir dönem arayışındayken istifaya zorlayan 36 ölümle sonuçlanan sokak olayları yüzünden darbe meşru bir zemin kazanmıştı.
Bu seçimler için TSE, karışıklığı önlemek için saatler içinde hızlı bir sayım sistemini geri çekti ve resmi sayımı tercih etti.
Arce, Añez hükümetinin suiistimallerini nasıl ele alacağına karar vermelidir. MAS'ın unsurları ve uluslararası toplumda Evo'nun devrilmesi ve geçici Añez hükümetinin suistimalleri için intikam ve ceza isteyecek gruplar var.
Etkili bir yönetim için MAS'ın siyasi rakiplerinden daha iyi olduklarını ve geçici hükümetin aynı hatalarını yapmayacağını göstermesi gerekiyor. Arce'nin geçmişin sorunlarını cezalandırmak yerine ulusal birliğe odaklanıp ilerlemesi gerekiyor.
Seçim sonuçları MAS ve Arce'ye önemli bir yetki verdi. Öyleki açık farkla kazanılan seçim MAS muhaliflerinin seçim sonuçlarına itiraz etmesine yer bırakmadı.
Öte yandan Bolivyalı seçmenler, Evo Morales sonrası bir geleceğe ilerledikleri için mutlu görünüyorlar.
Bu sonuçlar, ülke çapında yapılan anketlerin önerdiği şeyi doğruluyor: Arce, Morales'ten daha popüler.
2020 sonuçları, Morales'in 2019 sonuçlarını yaklaşık 10 puanla aşmış görünüyor. MAS'a yönelen ancak Evo Morales'den bıkan Bolivyalı seçmenler bu yeni liderliği istiyor.
Aynı zamanda Evo Morales, MAS elitleri üzerinde inanılmaz derecede etkili olmaya devam ediyor. Eski cumhurbaşkanı, seçmenleri Arce lehine harekete geçiren siyasi mekanizmanın temel unsurlarını kontrol ediyor.
Kongreye giren MAS üyeleri, Evo Morales'e sadık ve bir grup ılımlı arasında bölünmüş durumda, ancak Moralescilerin sayısı biraz daha fazla görünüyor.
Şu anda, yarım küreden Bolivya'daki Arce-Morales kombinasyonuna en iyi benzetme Kolombiya'daki Duque ve Uribe olabilir.
Arce, ülkenin sağlığını korumalı, salgın öncesi halihazırda kötü durumdaki bir ekonomiyi yeniden kurmalı ve bir seçimi çalma girişimi, bir darbe, istismar yapan geçici bir hükümet, çoklu seçim içeren çok zor bir yılın ardından demokrasiyi yeniden inşa etmelidir
Arce, Morales'in sürgünden dönüp dönemeyeceği ve bir dizi yolsuzluk skandalıyla uğraşmak zorunda kalacak. Ülkede ekonomi ve işsizlik yardım çığlığı atıyor.
Pazar günü yapılan seçim, geçen yılki seçimin tekrarıydı ve bölünmeye, kutuplaşmaya ve huzursuzluğa alışkın bir ülke için bile dikkate değer bir düzeyde derin bir kutuplaşma dönemine denk geldi.
Dolayısıyla muhtemel başkan Arce, zorlu bir sürecin sadece ilk etabını geçti.
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
