Giydirme cephe detayı;
- Dış cephe kaplaması,
- Taşıyıcı profiller ve konstrüksiyon,
- Havalandırma boşluğu,
- Varsa yalıtım malzemesinden,
oluşmaktadır. Giydirme cephe detayları, yangın yönetmeliği standartlılarına uygun tasarlanır, doğru malzeme seçilir/kullanılır ve uygulanırsa bina yangın riski taşımaz. Aksi, yapı yangın riski taşımaktadır.
Bina yangın güvenliğinde 5D kuralı; ‘doğru tasarım', ‘doğru malzeme', ‘doğru uygulama', ‘doğru denetim' ve ‘doğru işletme' esastır.
Rezidans, otel, hastane, alışveriş merkezi, ticari ofisler ve benzerlerinin giydirme cephelerinde yalıtım yapılırken yapının dış cephesinin estetik, güzel ve prestijli görünmesi için yanıcı, hatalı ve yasaklı malzemeler tercih edilirse yapı yangın riski taşır.
Cam cepheli binalarda özel camlamalar ve cam ünitesindeki iki cam levha arasındaki boşlukla yalıtım sağlanıyor.
Cam cepheli binalarda yalıtım malzemesinin yalıtım standartlara uygun olup olmadığı mutlaka denetlenmeli.
Bu tür binalarda yalıtımda standartlarına uygun olmayan malzeme kullanılması soğutma ve ısıtmada aşırı yakıt tüketimine neden olmaktadır.
Ülkemizdeki Yangın Yönetmeliği, bu tür havalandırılan giydirme cephe detaylarında kullanılacak olan yalıtım malzemeleri dahil olmak üzere tüm bileşenlerin seçiminde ürünlerin yangın durumundaki performans ve davranışlarının dikkate alınması gerekiyor.
Bu tür uygulamalar, "Binaların Yangından Korunması Hakkındaki Yönetmeliği" aykırı olmamalıdır.
Giydirme cephe, estetik ve prestijli yalıtım detayı uygulamaları, yangın yönetmenliği kurallarına uygun olarak yapılmalıdır.
Giydirme cephelerde oluşturulan havalandırma boşlukları, yangınlarda baca etkisi yaparak yangının hızlı bir şekilde bina dış cephesinde yukarı doğru yayılmasına sebebiyet verdiğinden bu detaylara özel önlemler alınması gereklidir.
Giydirme cephelere özel olarak tanımlanmış Yangın Yönetmeliği hükmünde "Derzleri açık veya havalandırılan giydirme cephe sistemli binalarda kullanılan cephe ve yalıtım malzemeleri en az zor yanıcı (A2-s1, d0) olmalıdır" ifadesi yer almaktadır.
Dolayısıyla ısı yalıtım malzemesinin bu detaydaki kullanımı yürürlükte olan Yönetmeliğe aykırı olmamalıdır.
Yüksek yapıların çoğunda giydirme cephe kullanılmaktadır. Bu tür yapılar yapılırken yanıcı malzemelerin kullanılması kesinlikle yasaktır.
"Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik (BYKHY)" in 27'nci maddesinde, şöyle denilmektedir:
Dış cephelerin, bina yüksekliği 28,50 metreden fazla olan binalarda zor yanıcı malzemeden ve diğer binalarda ise en az zor alevlenici malzemeden olması gerekir. Alevlerin bir kattan diğer bir kata geçmesini engellemek için iki katın pencere gibi korumasız boşlukları arasında, düşeyde en az 100 cm yüksekliğinde yangına dayanıklı cephe elamanıyla dolu yüzey oluşturulur veya cephe iç kısmına en çok 2 m aralıklarla cepheye en fazla 1,5 metre mesafede yağmurlama başlıkları yerleştirilerek cephe otomatik yağmurlama sistemi ile korunur.
Aynı yönetmeliğin 28'nci maddesine göre;
Çatı kaplamalarının BROOF sınıfı malzemelerden, çatı kaplamaları altında yer alan yüzeyin veya yalıtımın en az zor alevlenici malzemelerden olması gerekir. Ancak, çatı kaplaması olarak yanmaz malzemelerin kullanılması durumunda üzerine çatı kaplaması uygulanan yüzeyin en az normal alevlenen malzemelerden olmasına izin verilir.
2015 yılında yayınlanan Yangın Yönetmeliği yukarıda sıralanan yanlış uygulamaları ve malzeme kullanımını yasaklamış ve doğru uygulama esaslarını göstermiştir.
Yangın güvenliğinde yalıtım, hayati bir rol oynamaktadır. Dış cephelerde, özellikle yüksek binalarda, giydirme cephe ve mantolamada mutlaka en az yanıcı (A2-s1, d0) sınıfı (hiçbir şekilde yangına neredeyse hiç katkıda bulunmayan) yalıtım malzemeleri, yalıtım üstü malzemeler ve sistemleri kullanılmalıdır.
Yangın Yönetmeliğinde yüksek binalarda cephenin tüm detaylarında zor yanıcı malzeme kullanılması binayı yangına karşı güvenli yapar.
Yangın güvenliği açısından doğru projelendirme, doğru malzeme seçilmesi, doğru uygulama ve tekniğine uygun denetim yapılması ile yangın riski minimize edilir.
Yangın, yangın olmadan tasarımla söndürülür.
Uluslararası boyutta Londra Grenfell, Dubai Address Otel, Melbourne Lacrosse, Dubai Torch Tower ve Londra Lakanal gibi giydirme cepheli yüksek yapılarda yangınlar, bu konuda çok dikkat çekicidir.
İngiltere, aynı giydirme cephe hataların tekrar edildiği yüksek 278 binayı tespit etmiştir.
Benzer şekilde Türkiye'de yangına dayanıksız hatalı giydirme cepheli binalar tespit edilmelidir. Yangın olmadan çözüm üretilmeli ve önlemler alınmalı.
Londra Grenfell yangını sorumluları, adam öldürme suçundan yargılanmaktadırlar.
Ankara'daki yangın, baza üstü restoran bölümünde başladığı, dış cephede zor yanıcı malzeme olması gerekirken yalıtım üstünde kompozit kaplama kullanılması (yanıcılığı yüksek), o da yangının yayılmasını dış cephenin yukarıya doğru hızla yanmasına sebep olmuştur.
Özellikle kör duvarlarda yangını tetikleyen baca etkisi yaratarak devam ettiren (continue) uygulamalar kesinlikle yapılmamalıdır.
Cephe elemanları ile alevlerin geçebileceği boşlukları bulunmayan döşemelerin kesiştiği yerler, alevlerin komşu katlara atlamasını engelleyecek şekilde döşemenin dayanımı kadar yalıtılmalıdır.
Havalandırılan giydirme cephe uygulamalarında yangına dayanıklı en az zor yanıcı yalıtım malzemesi (A2-s1, d0 sınıfı) ve dış cephe kaplaması (A2-s1, d0) kullanılmayan tüm binalar, yangın riski altındadır (Tablo 1).
İstanbul Gaziosmanpaşa (GOP) Hastanesi yangını sonrası incelemede hem yalıtım hem de giydirme cephe kaplamasında yanıcı malzeme kullanıldığı tespit edilmiştir.
Trabzon'da Avrasya Üniversitesi giydirme cephe uygulamasında yanıcı malzemelerin kullanıldığı ve havalandırma boşluğu ile yangının dikey yönde yayıldığı anlaşılmaktadır.
Benzer şekilde, Polat Tower, Keşan Devlet Hastanesi, Sultangazi Huzurevi ve İzmir'de bir otel binasında giydirme cephe uygulamasında yanıcı malzemelerin kullanıldığı ve havalandırma boşluğu ile yangının dikey yönde yayıldığı anlaşılmaktadır.
Polat Tower'da yangının nedeni; "ısı izolasyon malzemesinin bütünlüğünün bozulduğu alanda mevcut alucobond kompozit cephe kaplama malzemenin iç yüzey alüminyum ile ara yüzeyindeki polistren kaplamanın da tutuşması sonucu yangının dış alanda alevli yanmaya dönüştüğü ve hava sirkülasyonu etkisi ile dış cephe tüm yüzeyine kısa sürede yayıldığı kanaatine varılmıştır."
Estetik ve ekonomik kaygıların yangın güvenliğinin önüne geçtiği, yukarıda sıralanan bazı yanlış giydirme cephe uygulamaları sürdükçe, bu tür yangınlar ile karşılaşma riski devam edecektir.
Sırf estetik yaygısı yüzünden dış cephede yanıcı malzemelerin kullanılması; binayı yangına dayanıksız hale getirir. Estetik kaygıların yangın güvenliğinin önüne geçmesi fevkalade yanlıştır.
Giydirme cephe çözümleri maliyet olarak ucuz olmayabilir. Ama estetik ve ucuz olsun diye yanıcı giydirme cephe kaplaması seçilmesi çok tehlikeli ve yanlıştır.
Tekniğine uygun yapılmayan yanlış giydirme cephe uygulamasının maliyeti ve hasarı, büyük yangınlar meydana getirecektir. Dolayısıyla giydirme cephe sistemi doğru tasarlanmalıdır.
Türkiye'de her yıl yanıcı malzeme kullanılan birçok giydirme cephe binalarda yangın çıkmaktadır. Hasarın maliyeti çok yüksek olmaktadır.
En önemlisi; denetim sistemi en etkili şekilde ve tavizsiz yapılmalı. Projeyi hazırlayanlar, uygulamayı yapanlar ve denetleyenler sorgulanmalıdır.
Giydirme cephe binalarda kullanılan yanıcı polimer malzemeler yandıklarında yoğun duman ve zehirli gazlar oluşur. Yanan polimer malzemelerin içeriğine bağlı olarak karbon monoksit (CO), hidroklorik asit (HCl), hidrojen siyanür (HCN) ve azot oksitler (N2O, NO2) vb. çok tehlikeli gazlar salımlanır. Yangında salımlanan gazlar, tehlikeli ve zehirlidir.
Türkiye'de yapılarda çıkan yangınların sayısı her yıl ortalama yüzde 10 arttığı tahmin edilmektedir.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve Belediyeler, daire, ofis ve işyeri satın alınırken binanın yangına karşı güvenli olup olmadığı konusunda, vatandaşın dikkat etmesi gereken hususlar hakkında pratik bilgiler hazırlamalı ve kamuoyu ile paylaşmalıdır.
Sigorta şirketleri, giydirme cephelerinde yanıcı malzeme kullanan binaları sigorta yapmamalıdır. Çünkü bu tür yapılar, yangın riskli ve ayıplı binalardır.
DASK, sigortalama yaparken yapıları, yangın güvenliği olup olmadığını uzman kuruluşlara/kişilere inceletmelidir.
AB ülkelerinde olduğu gibi binaların yangın sigortası uygulamaya konmalıdır.
Yanlış giydirme cephe malzemesi kullanarak yangının tetiklenmesine sebep olan müteahhit ve teknik kadrosu, denetleyen birim sorumluları ağır şekilde yargılanmalıdır. Bu konuda yasal düzenleme hazırlanmalı.
Vakalardan ders çıkartıp çözümler üretilmezse can ve mal kaybı etkisi katlanarak artar.
Avrupa'da bina yangın ortalama verileri kullanıldığında, Türkiye'de yapısal yangınların ortalama toplam ekonomik maliyetinin yıllık 5 ile 7 milyar $ arasında olacağı tahmin edilmektedir. Türkiye'de yapısal yangınların maliyeti, gerçek ve güvenli verilerle tespit edilmeli ve çalışmalar yıllık olarak yenilenmelidir.
İstanbul'da son 5 yılda meydana gelen yapısal yangın değişimi Tablo 2'de verilmiştir.
Tablo 2. İncelendiği zaman İstanbul'da her gün yapısal bazlı en az 33 yangın meydana gelmektedir.
Diğer yandan yangının yapılarda meydana getirdiği maddi kayıpların maliyeti ile ilgili bir çalışmada;
- 2015 yılı, İstanbul doğrudan maddi kayıpların; 6 milyar 665 milyon TL/yıl,
- 2015 yılı, Türkiye genelinde doğrudan maddi kayıpların; 35 milyar 808 milyon TL/yıl,
- 2017 yılı, İstanbul doğrudan maddi kayıpların; 8 milyar 912 milyon TL/yıl,
- 2017 yılı, Türkiye genelinde doğrudan maddi kayıpların; 47 milyar 992 milyon TL/yıl,
olduğu tahmin edilmektedir. 2 yıl içinde Türkiye genelinde yangının yapılarda meydana getirdiği maddi kayıplar, yüzde 34 oranında artmıştır.
2015 yılı Türkiye ‘de yapısal yangının doğrudan maddi kayıp/nüfus oranı = 436 TL/kişi.
2017 yılı Türkiye'de yapısal yangının doğrudan maddi kayıp/nüfus oranı = 585 TL/kişi.
Yanlışların bedeli yapanlara/denetleyenlere ödetilmediği sürece yangın sonucu meydana gelen maddi kayıpları artarak devam eder.
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
