Van'ın Erciş İlçesi'nde yetiştirilen dünyaca ünlü endemik Erciş üzümü, kent merkezinde ve köylerinde halkın geçim kaynağı olmaya devam ediyor.
Tarihi kaynakları göre, Erciş üzümü 3 bin yıl önce Urartu Kralı Menua tarafından dikildi.
Urartu'nun mirası olan 3 bin yıllık üzümleri halen Erciş İlçesi'nde varlığını sürdürüyor.
Yaz aylarında üzüm yapraklarından yararlanan Ercişliler, sonbaharda da meyvesinden yararlanıyor.
Erciş'e özgü olan bu üzüm bağları, milattan önce 900-600 yılları arasında ilçede yaşayan Urartular döneminde Zirnekol Bölgesi, Salihiye Mahallesi ve Haydarbey Köyü'ne kadar tüm bölge üzüm bağları bulunuyordu.
Bugün ise üzüm bağlarının bulunduğu alanlar ise imara açıldığı için, Salihiye Mahallesi ile Bayramlı, Karlıyayla, Tekler ve Akbaş köylerinde çok az miktarda bulunuyor.
Urartular tarafından ekilen Erciş üzümünü; Medler, Persler, Romalılar, Bizanslılar, Ermeniler, Araplar, Selçuklular, Karakoyunlular ve Osmanlılar dönemlerinde de üretildi.
Dünyanın en ünlü şarabının yapıldığı Fransa'nın Lyon ve Nis şehirlerinde bulunan üzüm bağlarının da, Ermeniler döneminde Erciş'ten götürülen ve buralara dikilen üzüm kökleri olduğu iddia ediliyor.
Çivi yazısında Erciş üzümü
Erciş Karataşlar mevkiinde bulunan taşlar üzerinde 3 bin yıl önce çivi yazısıyla yazılan kitabede, Urartu Kralı Menua'nın üzüm bağlarını talan edenlere beddua ediyor.
Kitabede, şu yazı bulunuyor:
Menua İşpinioğlu, Tanrı Haldi için bu asma üzüm bağlarını diktirdi. Her kim ki bu asmalara zarar verirse, Tanrı Haldi, Tanrı Teşuba, Tanrı Şevini ve bütün tanrılar onu güneş altında kavursun.
Eski günlerine dönmek için çalışma yapılıyor
Üzüm bağlarını yeniden eski günlerine döndürmek için hem Erciş Belediyesi hem de İl ve İlçe Tarım Müdürlükleri birçok adım attı.
Erciş Belediyesi, 2015 yılında Karataşlar bölgesinde 13 dönüm üzerinde üzüm fideleri dikti.
2016 yılında Erciş Belediyesi bağ alanını daha da genişletti. 20 bin dönüm üzerinde üzüm fide dikerek, toplam 33 dönüm üzerinde üzüm bağı oluşturdu.
Van Gıda, Hayvancılık ve Tarım İl Müdürlüğü ile Erciş Tarım İlçe Müdürlüğü her yıl binlerce üzüm fidesini vatandaşa ücretsiz dağıtıyor.
Üzüm yaprakları, aile ekonomisine katkı sağlıyor
Bugün birçok mahalle ve köyde Erciş Üzümü yetiştirilmesiyle birlikte, onlarca kişi geçimini bunla sağlamaya başladı.
Yaz aylarında üzüm yapraklarının büyümesiyle birlikte kadınlar, yaprakları toplayarak aile ekonomisine katkıda bulunuyor.
Kilosunu 10 ile 20 TL’ye arasında satılan üzüm yapraklarına vatandaşta yoğun ilgi gösteriyor.
Üzüm yapraklarının bir kısmı taze şekilde yemeklerde hemen kullanılırken, fazlası ise tuzlu suda bırakılarak, kış ayları için saklanıyor.
Ayrıca toplanan üzüm yapraklarını özellikle İstanbul, İzmir, Antalya, Mersin gibi şehirlere de gönderiliyor.
Sabahın erken saatlerinde kalkan kadınlar, bağlarda yaprakları toplamaya başlarlar. Yaprakları toplayan kadınlar, paranın kullanılmadığı dönemlerdeki gibi, para yerine değiş tokuş ön planda tutuyor.
Pandemi ile birlikte paraya dokunmak istemeyen kadınlar kimisi yoğurt, kimisi süt, kimisi peynir ve başka bir ürün vererek yaprak alıyor.
"Erciş üzümünün yok olmaması için, kadınlar olarak üretiyoruz"
Kendi bağlarında topladıkları üzüm yapraklarını satan Hatice Öksüz, aile ekonomisine katkı sağladıklarını söyledi.
Haziran ve temmuz aylarında bağlarında yaprak topladıklarını ve kilosunu 10 TL’ye sattıklarını dile getiren Öksüz, "Bu bağlar yüz yıllardır burada bulunuyor. Özellikle yaz aylarında üzüm yapraklarını toplayarak satıyoruz. Üzüm yapraklarında yemekler yapılıyor. Biz de topladığımız yapraklarının bir kısmını taze şekilde yemek yaparken, bir kısmı kış ayları için tuzlu suda bekletiliyoruz" dedi.
Erciş’te artık bağ alanlarının çokça azaldığını aktaran Öksüz, şunları anlattı:
Eskiden bu mahallenin tamamı, üzüm bağıydı. Bugün ise sadece birkaç evin ününde bağ kalmış durumda. Biz de hem Erciş üzümünün yok olmaması için hem de kadınlar olarak kendi aile ekonomimize katkıda bulunuyoruz. Kadınlar olarak üretiyoruz, ekonomik özgürlüğümüzü de bu şekilde elde etmek çok güzel bir şey.
Üzüm yapraklarını satarak okul harçlığını çıkartıyor
Üniversite öğrencisi Selda Aslan ise, üzüm bağında topladığı yaprakları satarak okul harçlığını çıkardığını söyledi.
Okulların tatil olması ile birlikte ailesinin yanına geldiğini belirten Aslan, "Yaz ayları boyunca kendi bağımızda çalışıyoruz. Bağımızda topladığım yaprakları satarak hem aileme yük olmuyorum hem de okul harçlığımı biriktiriyorum" diye konuştu.
Erciş Üzümü'nün tarihi önemine vurgu yapan Aslan, şunları söyledi:
Erciş üzümü, tarihi, geçmişi olan bir üzüm. Bu yüzden herkesi sahip çıkması gerekiyor. Eski günlerine dönmesi için boş tarla ve yerlere yeniden üzüm fideleri dikmek gerekiyor. Eğer Erciş Üzümünü eski günlerine getirebilirsek, binlerce insan geçimini bununla sağlayacak.
"Misafirlerimize sunuyoruz"
Emine Yılmaz adlı kadın ise, her yıl yaklaşık 10 kilo üzüm yaprağını aldığını söyledi.
Aldıkları yapraklarla yıl boyunca yemeklerde kullandıklarını belirten Yılmaz, "Erciş üzümü yaprakları yemeklerde çok lezzetli. Özellikle misafir geldiği zaman, Erciş üzümü yaprağından dolmalar yaparak misafirlerimize sunuyoruz. Fazla aldığımız yaprakları ise tuzlu suda bekletiyoruz ve kış ayları için saklıyoruz" diye konuştu.
© The Independentturkish
