Mikroplastikler ve nanomalzemeler

Yaklaşık yarısı Asya'da, yüzde 19'u Kuzey Amerika'da ve yüzde 16'sı Avrupa'da olmak üzere, 2018 yılında 371 milyon ton plastik üretilmiştir.

1950 yılından 2018 yılına kadar plastik üretimi her yıl yüzde 8 artmıştır. Yaklaşık yarısı tek kullanımlık plastiktir. Dünya çapında yılda yaklaşık bir trilyon plastik poşet üretilmektedir.

Plastik atıkların sadece yüzde 14’ü geri dönüştürülmektedir. 

Plastikler, 450 yılda biyokimyasal olarak bozulurlar ve sucul ortamda birikir. Denizlerde ve okyanuslardaki plastikler, tuz ve güneş ışığı yardımı ile mikroplastik olarak bilinen küçük nanomalzemelere ayrışır. 

Plastiklerin dayandığı polimerler, kimyasal olarak inerttir. Ancak bazı katkı maddeleri toksik olabilir. 

Çevreye salınan plastik nanomalzemeler denizlerin asbestidir. Denizlerin/okyanusların asbestti olan plastik nanomalzemeler su ortamındaki canlılara zarar verir.   

5 milimetreden daha küçük plastik parçalar (mikroplastikler) balıklar ve benzeri canlılar tarafından besin gibi tüketilmektedir.

Mikroplastikler, hayvanlar tarafından yutulması artıkça, hayvanların sindirim sistemini bloke ederler, nefes borusuna yerleşirler, midelerini doldururlar ve yetersiz beslenme, havasızlık, açlıktan ve nefessizlikten dolayı ölürler.

Endonezya'nın doğusunda karaya vurmuş ölü bir balina midesinde bardak, şişe, plastik torba ve parmak arası terlik dahil olmak üzere büyük miktarda plastik atık bulunmuştur (Görsel 1).
 

Karaya vuran bu balinanın midesinde;

• 115 plastik bardak,
• Dört plastik şişe,
• 25 plastik torba,
• 2 parmak arası terlik,
• Naylon çuval,
• Binden fazla başka plastik,

içeren yaklaşık 5,9 kilogram plastik atık bulunmuştur.

Neden tek kullanımlık plastikler;

• sera gazı salımı yüksek olduğu,
• kansere neden olduğu,
• denizleri ve okyanusları kirlettiği,
• deniz canlılarını öldürdüğü,
• deniz kuşlarını ve hayvanlarını öldürdüğü,
• gıda zinciri yoluyla sofralara kadar ulaştığı,

için kullanılmamalıdır.

Kovid-19 öncesi plastik atık kirliliğinden dolayı denizlerde ve okyanuslarda her yıl;

• Bir milyondan fazla deniz kuşu mikroplastikleri yutması ve boğulması sonucu,
• 100 binden fazla köpekbalığı, kaplumbağa, balina, fok ve yunus plastiklerden dolayı,

ölmektedir. 

İnsanlığın bugüne kadar ürettiği plastik atık miktarı 8,3 milyar metrik tondur.  

Yani, 822 bin adet Eyfel Kulesi veya 25 bin adet Empire State binası veya 80 milyon adet mavi balina veya 1 milyar adet fil ağırlığında plastik atık; dünyamızı kirletmiştir.
 

Bugüne kadar okyanuslarda yaklaşık 150 milyon ton plastik atık birikmiş durumda ve bu sayı yılda yaklaşık 8 milyon ton artıyor; bu, her dakika 7-13 metreküplük çöp kamyonuna eşdeğerdir.

Denizler ve okyanuslar plastik çöplüğüne dönüşmektedir.

Okyanuslara/denizlere saniyede 250 kilogram plastik atılmaktadır.

Yani, dakikada bir kamyon (15 ton), günde bin 440 kamyon ve yılda 525 bin 6 yüz kamyon (sekiz milyon ton) plastik atık okyanuslara ve denizlere atılmaktadır.

Kısaca denizler ve okyanuslar yavaş yavaş insanoğlu eliyle çöplüğe dönüştürülmektedir. 

Global ölçekte plastik atıkların yüzde 90 denizleri, okyanusları, akarsuları, gölleri, toprağı ve ormanları kirletmektedir.

2050 yılına kadar okyanuslarda/denizlerde balıktan daha fazla plastik atık olacağı tahmin edilmektedir.

Kovid-19 pandemi sürecinde başlıca çevresel etkileri

• Sera gazı salım azalması,
• Hava kalitesinin iyileşmesi,
• Atık miktarının azalması,
• Plastik atık miktarının artması,
• Gürültünün azalması, 
• Sahillerin temizlenmesi,

olarak sıralanabilir.

Kovid-19 pandemi sürecinde, global ölçekte, maske, eldiven, önlük, tek kullanımlık torba, koruma elbisesi ve dezenfeksiyon kabı gibi plastik atık miktarında anormal artışlar olmuştur.

Kovid-19 pandemi süreci tek kullanımlık plastikleri kullanımını artırmış, hatta teşvik etmiştir.

Kovid-19 ile ilgili endişeler, insanların tek kullanımlık plastik ambalajlara geri dönüşlerini artırmıştır.

Dünyada her gün milyonlarca adet tek kullanımlık maske, eldiven ve plastik torba kullanılıyor. 

Kovid-19 pandemi süreci atıklar için davranış değişikliğine neden olmuştur.  

Kovid-19 bulaşıcılığı bakımından plastiklerin diğer yüzeylerden daha güvenli olduğuna dair hiçbir kanıt olmamasına rağmen Kovid-19 pandemi sürecinde plastik kullanımı artmıştır.

Altı ay önce, tek kullanımlık plastikler, neredeyse herkesin düşmanıydı. Şimdi en çok kullanılan oldu. 

Pandemi sürecinde oluşan ekstra kullanılan plastik atıklara, Kovid atıkları deniyor

Dünya yeni atık türü Kovid atıkları da içeren tıbbi atıklarla boğuşuyor. 

Tıbbi sektörde yüz maskesi (PP), önlük (LDPE), vinil eldivenler (PVC), tek kullanımlık torba, tüp, maskeler (plastik levha ve dokuma olmayan kumaş), test kitleri ve benzeri plastiklerdir.  

Gıda (yiyecek) dağıtımı veya dışarıya çıkarmanın yanı sıra market, restoran veya kargo teslimatı, ortak ambalaj malzemeleri olan PP, LDPE, HDPE, PETE ve PS'li plastik ambalajları arttırmıştır.

Maskeler, yumuşak pamuk gibi hissedebilir, ancak neredeyse hepsi polipropilen gibi biyolojik olarak parçalanamayan malzemeden yapılır.

Bu maskeler, biyolojik olarak parçalanamayan atıklar gelişi güzel yerlere atıldığında sonuçta nehirlere ve denizlere kadar ulaşır ve ekosisteme zarar verir.
 

SARS-CoV-2 ve diğer koronavirüslerin, birkaç saatten ve birkaç güne kadar çeşitli yüzeylerde bulaşıcı olarak kalabileceklerini göstermektedir (Şekil 1).

Kovid-19 virüsü, hidrofobik, suyu sevmeyen özelliğe sahiptir.
 

Kovid-19 virüsü, plastik torbalar ve benzerlerinin yüzeyinde 72 saat bulaşıcı olarak kalırken tek kullanımlık plastik torba ve benzerlerinin tüketiminde artış anlaşılır gibi değildir.

Kovid-19 pandemi sürecinden dolayı Kaliforniya son zamanlarda tek kullanımlık plastik torbalardaki yasağını kaldıran son eyaletlerden biri olurken, New York, New Jersey ve Birleşik Krallık bu yıl yürürlüğe girecek yasakları maalesef erteleyecekler.

Gelişmiş bazı ülkelerde Kovid-19 pandemi süreci öncesinde, hane halkı yüzde 30’dan fazla kullanılmış plastiği geri dönüştürürken, bu rakam Kovid-19 pandemi sürecinde yüzde 10'a düşmüştür.

Ülkeler bazında plastik atık oluşumu

Küresel ölçekte tek kullanımlık Kovid-19 maske pazarı 2019'da tahmini 800 milyon dolardan 2020'de 166 milyar dolara kadar büyüyeceği tahmin edilmektedir.

Kovid atıkları doğru yönetilmezse gelecekte doğal felakete dönüşecektir. 

Kovid-19 pandemi sürecinde evsel atık miktarı azalırken Kovid atığı dahil tıbbi atık miktarı ciddi oranda artmıştır.

10-14 haftalık Kovid-19 pandemi sürecinde Milano'da çeşitli atık miktarı önemli miktarda azalmıştır.

Özellikle geceleri ticari aktivitelerden dolayı gıda atığı yüzde 80,5 oranında azalmıştır.
 

 

Belediye Atıkları	2019-2020 10-14 Haftalık Kovid-19 Pandemi Sürecinde Atık Değişimi (%)
Evsel atık	-24,4
Kağıt ve karton	-20,0
Cam	-16,7
Plastik ve metal	-16,3
Gıda atığı (evsel)	-14,4
Gıda atığı (geceleri ticari aktiviteler)	-80,5
Toplam atık	-27,5
Tablo 1. Kovid-19 pandemi sürecinde Milano’da atık miktarı değişimi

Normalleşme ile evsel atık miktarı artacak, tıbbi atık miktarı azalacaktır. Ama tek kullanımlık maske ve benzerlerinin kullanımından dolayı kovid atığı artmaya devam edecektir. 

Çin'deki Ortak Önleme ve Kontrol Mekanizmasının 11 Mart tarihli basın açıklamalarına göre, büyük ve orta ölçekli şehirlerde evsel atık miktarı hastalık salgını sırasında yüzde 30 oranında azalmıştır.

Bununla birlikte, Hubei Eyaletinde kovid atığı dahil tıbbi atığı üretimi keskin bir şekilde yüzde 370 oranında artmıştır. Bunun en büyük kısmını kovid atığı oluşturmaktadır.

20 Ocak-31 Mart tarihleri arasında Çin’de oluşan tıbbi atık miktarı 207 bin ton olduğu tahmin ediliyor.

Vuhan’da normalde günlük tıbbi atık miktarı 40 ton/günden iken pandemi sürecinde 240 ton/güne çıkmıştır.

Mevcut yakma tesisinin kapasitesi ise sadece 49 ton/gündü.

Verilerin elde edilmesi zor olmakla birlikte, örneğin, tek kullanımlık plastik tüketimi, Kovid-19 sürecinden itibaren Amerika'da yüzde 250-300 oranında büyümüş olabilir.

İnternetten yapılan siparişlerde gelen ürünlerin çoğu plastik ambalajlıdır. Ve plastikler üzerinde virüs 72 bulaşıcı olarak kaldığı bilindiği halde plastik kullanımında artış anlaşılır gibi değil.

Sipariş ürünleri, genellikle birkaç katman içeren plastiklerle paketleniyor. Bu sipariş ürünlerini ambarlarda ve teslimat kamyonlarında içeriği güvende tutuyor.

Ancak bu durum plastiğin geri dönüştürülmesini neredeyse imkansız hale getiriyor.

Aynı zamanda, Kovid-19 pandemi sürecinde evde kalan kitleler, rekor sayıda restoranlardan ev teslimatı siparişler yapıyorlar.

Örneğin, Amerika'nın en büyük restoran dağıtım uygulamalarından biri olan Uber Eats'ta ilk çeyrek satışları yıllık yüzde 54 artmıştır. 

Kovid-19 pandemi sürecinde Atina'da, genel atık akışında bulunan plastik miktarında yüzde 150'lik bir artış olmuştur.

Kovid-19 sürecinde Fransa'da müşteriler, paketlenmiş ürüne dönmeye başlamıştır.

Fransa'nın Naturalia organik gıda perakende zinciri, daha önce yılda yüzde 20 artış gösteren ambalajsız ürün satışlarının Kovid-19 pandemi sürecinde düşüş gösterdiğini söylemiştir.

Tayland, 2020 yılı başında plastik atıkları yüzde 30 azaltmayı planlıyordu. Hatta tek kullanımlık plastikleri yasakladı.

Taylan’da, Kovid-19 pandemi sürecinde, çöp içinde plastik atık miktarı yüzde 15 oranında artmıştır.

Kovid-19 pandemi sürecinde tek kullanımlık plastik tüketiminde Türkiye’de yüzde 25’lerin üzerinde arttığı tahmin edilmektedir. 

Kovid-19 pandemi sürecinde İstanbul'da evsel atık miktarında;

• Bir önceki senenin aynı aylarına göre yüzde 13'lük bir azalma,
• 2020 yılı ilk aylarına göre ise yüzde 15 bir azalma,

olduğu tahmin edilmektedir.

Denizlerde ve okyanuslarda Kovid atık görüntüleri

Birleşmiş milletler;

• Her yıl 13 milyon ton plastiğin denize atıldığını,
• Dünya çapında üretilen plastiğin yarısının tek kullanımlık plastikler olduğunu,

tahmin etmektedir.

WWF'ye göre Akdeniz'e her yıl 570 bin ton plastik atılıyor. Bu da dakikada 33 bin 800 plastik şişeye denk gelmektedir. Bu gidişle Akdeniz’de balıktan çok mikroplastik olacaktır. 

Yerel bir plajda çekilmiş gibi görünen bir fotoğraf kolajı, karada gelişi güzel yerlere atılan yağmur suyu denize/okyanusa taşınan ve denize/okyanusa doğrudan atılan düzinelerce tek kullanımlık yüz maskesi ve eldiven görülmektedir.

Kovid-19 salgınıyla mücadele çabaları, kollektif detritusunun (ölü partikül organik materyal) bir parçasıdır.
 

Denizlerde ‘yeni koronavirüs kirliliği’ Görsel 4’de verilmiştir.
 

Kovid atıklarının çevresel etkileri

İnsanları koruyan bu maskelerin yapısında bulunan ufalanabilir polipropilen nanoparçacıklar ekosistemlerimizi ve onların biyoçeşitliliğini kalıcı olarak etkileme riski taşımaktadır.

Bu koruyucu malzemelerin (maske, eldiven ve benzerleri) birçoğu geri dönüştürülemeyen ve doğada, 450 yıldan önce, biyolojik olarak bozulmayan materyallerden yapılmaktadır.

Ameliyat maskelerinde polipropilen gibi kolay çözülmeyen, plastik malzemeler kullanılıyor.

450 yılda biyolojik olarak bozulan plastik maskeler, eldivenler ve dezenfektan plastik şişeleri, denizler ve okyanuslar için "ekolojik saatli bomba"dır.

Kovid atığı maskeler, eldivenler ve dezenfektan plastik şişeleri, gezegenimiz için kalıcı çevresel sonuçları göz önüne alındığında ekolojik bir zaman bombası olabilir. 

Canlar korunurken Kovid atığı maske ve eldivenler doğru yönetilmezse; yakında, Akdeniz'de denizanasından daha fazla maske riskiyle karşı karşıya kalabiliriz.

Kötü atık yönetimi uygulaması, Kovid-19 pandemi sürecinde atık artışında katalizör görevi görmektedir.

Kovid-19 pandemi sürecinde dünyada tek kullanımlık maske ve eldiven atıkları anormal artmıştır. 

Koronavirüsle mücadele ve hastalıktan korunmada insanoğlunun en önemli savunma gereçlerinden maskeler, eldivenler, koruyucu önlükler (kıyafetler) ve dezenfektan sıvıları plastik şişeleri, dünya genelinde giderek büyüyen bir çevre sorununa dönüşmektedir.
 

Şekil 2’de, Kovid-19 salgını sırasında çevre gelişi güzel atılan kovid atıkları dahil tıbbi atıkların çevreyi kirletme sorunlarını göstermektedir.
 

Maskeler ve eldivenler can kurtarırken canlara zarar vermemeli

Maskeler, can kurtarırken Kovid atıkları doğadaki (akarsular, göller, denizler ve okyanuslar) canlara zarar vermemeli.

Kovid-19 pandemi sürecinde maske, eldiven ve dezenfektan kullanarak canları korurken (kurtarırken) Kovid atıklarını (maskeler ve eldivenler) gelişi güzel yerlere atarak doğadaki (deniz/okyanuslardaki) canlıların hayatları tehlikeye atılmaktadır.

Kovid-19 pandemi döneminde çevre için yeni canavar; tek kullanımlık plastik atığı miktarı artmıştır.

Kovid-19 sürecinde maske, eldiven ve dezenfektan kullanarak kendimizi korurken kovid atıklarını gelişi güzel atarak denizlerdeki ve okyanuslardaki canlıların hayatını tehlikeye atar olduk.

Bugünlerde parklara, yeşil alanlara atılan atıklar; ağırlık olarak maskeler ve eldivenlerdir.

İnsanoğlunun doğada korunması gereken tek canlının kendisini görmesi acı gerçektir.

Tek kullanımlık yüz maskeleri Kovid-19'un insandan insana bulaşma hızını yavaşlatmak için kullanılır.

Şimdi virüs bulaşmasını önleyen ve dünya sularını kirleten yeni bir tehlike var.

Kovid atığı; tek kullanımlık maskeler ve eldivenlerdir.

Kovid-19 mikroplastik kirlenmede kilit bir rol oynamaktadır.
 

Denizlere ve okyanuslara gelişi güzel ulaşan/atılan Kovid atıkları

Uluslararası Doğa Koruma Birliği adlı kuruluşa göre denize atılan atıkların yüzde 80’i plastik atıklardır.

Tek kullanımlık plastik atıklara dur denilmediği sürece; 

Okyanuslar, denizler, göller ve akarsularda plastik atıklar artmaya, su ortamında atık plastiklerden mikroplastikler üremeye, mikroplastikler ekosisteme zarar vermeye artarak devam eder.

Kısaca; "Deniz var ama hayat yok" edilmektedir.

Gittikçe daha fazla sayıda şey, plastikleri kullanımını azaltıp yaban hayatı, denizleri/okyanusları ve nehirleri korumak için yeniden kullanılabilir bardak ve şişelere sahiptik.

Kovid-19, rutinlerimizin çoğunu değiştirdi. 119 uzmanın, çok kullanımlı bardak, tabak, kaşık, çatal, bıçak, torba ve benzerleri deterjan ve su ile yıkanarak dezenfekte edildiği sürece tek kullanımlık plastiklere göre hem çok daha güvenli/sağlıklı hem de çevrede kalıcı atık kirliliği oluşturmaz demişlerdir.

Yakında denizler ve okyanuslarda denizanalarından daha fazla kovid atığı (plastik maske ve eldiven) olmasından endişe ediliyor.

Deniz kaplumbağaları, eldivenleri ve plastik torbaları denizanası ya da diğer yiyecekler gibi görebilir.

Plastik atıklar parçalanıp, mikro plastik adı verilen ve okyanuslardan bertarafı artık mümkün olmayan küçük partiküllere (mikroplastiklere) dönüşürler. Birçok balık türü, bunları yem sanıp yerler. 

Kovid-19 pandemi krizi içimizdeki en iyiyi ve en kötüyü görmemize imkan sağladı. Eğer hiçbir şey yapmazsak gelecekte en kötüsü gerçekleşecek. Halbuki bunu önlemek sadece sağduyu meselesi.

İnsanlar, sokaklara, parklara ve meydanlara gelişi güzel maske, eldiven, ıslak mendil gibi plastik atıkları atmasaydı, yüzde 80'i karadan gelen atıklar, denizlerde/okyanusta görülmezdi.

Plastik eldiven atıkları parlak renkleri nedeniyle, deniz kuşları, kaplumbağalar ve diğer deniz memelileri bunları yiyecekle karıştırabiliyor ve bu da ciddi yaralanmalara ve ölümlere yol açabiliyor.

Evlerde, işyerlerinde ve sağlık kuruluşlarında oluşan tıbbi atıklar ve bertaraf metodu

Yüz maskeleri, cerrahi eldivenler ve bunları atmak için gereken çift torbalama da tek kullanımlık plastik talebini artırmıştır.
 

Kovid atıklarının kalorifik değerleri 

Kullanılmış plastiklerin geleneksel yakıtlarla karşılaştırıldığı zaman kalorifik değerleri yüksek atıklardır. 

Evsel atıklarda yüzde 25 oranında kalorifik değeri yüksek plastik atık olduğu tahmin edilmektedir.
 

Plastik tipi	LHV (MJ/kg)
PE	42-45
PVC	15-25
PA	37,76
PET	21,81
PP	30-9-45
PS	38,97-49
İnce daneler (12 mm mesh)	15
Tip	Egzoz gaz salımı (m3/kton)
Evsel atık	5,5
Zararlı atık	7,0
Arıtma çamuru	8,0
Tablo 2. Çeşitli plastiklerin kalori değeri ve evsel atıklar, tehlikeli atık ve kanalizasyon çamurunun yakılmasıyla ortaya çıkan egzoz gazlar

Plastik atıklarda bulunan enerji, tekniğine uygun yönetilirse geri kazanılması gerekli önemli enerji kaynağıdır.

Plastik ürünlerin tipik yaşam döngüsü enerji tüketimi Şekil 5’de göstermektedir.
 

Kovid-19 atığı enerji geri kazanımı yüzdesi, kovid atığının enerji verimliliği ile tahmin edilir.

Tipik kağıt torba (2,62 MJ/torba), çok daha hafif olan tipik bir plastik torbadan (0,76 MJ/torba) daha yüksek enerji ayak izine sahiptir.

Kovid atıklarının değerlendirilmesi

Her bir maskenin ağırlığının yaklaşık 4 gram olduğu tahmin edilmektedir.

• Plastik atık kirliliği ile mücadele çabaları;
• Deniz ve okyanusun su kalitesinin iyileştirilmesine,
• İklim değişikliğiyle mücadeleye,
• Biyolojik çeşitliliğin geliştirilmesine/desteklenmesine,
• Sürdürülebilir geçim kaynakları sağlanmasına 

yardımcı olabilir.

Kovid-19 pandemi süreci, son otuz yıldır tartışılan ve artan tek kullanımlık plastiklerin yaygın uygulamasını yoğunlaştırmıştır.

Pozitif veya şüpheli Kovid-19 vakası olan hanelerin ayrı atık toplama sistemleri kullanımında sınırlamaları öngörmektedir.

Bu uygulamalar önlem olarak hizmet eder; ancak plastik kullanımını ve karışık atık oluşumunu teşvik etmekte, atık yönetim sistemleri için lojistik zorluklar oluşturmaktadır.

Bu yüzden çevresel konular koronavirüs krizi yüzünden arka planda kalmıştır.

Kovid atıklarının bertarafı

Kovid atığı, tek kullanımlık maske, eldiven ve benzerleri; 1400^oC gibi yüksek sıcaklıkta yanmanın gerçekleştiği çimento gibi tesisler için önemli ekonomik enerji ve bertaraf etme kaynağıdır.

Sıfır atık projesi çerçevesinde Kovid atıkları çimento tesislerinde yakılarak bertaraf edilebilir.

Bulaşıcı Kovid atığı dahil kalorifik değeri yüksek tıbbi atıklar, çimento sanayinde enerji verimli olarak yakılarak virüsün atıkla yayılması önlenebilir, sera gazı CO2 salımı azaltılabilir, çevreye zarar verecek zararlı gazla önlenebilir ve fosil yakıt bağımlılığı azaltılabilir.

Kovid atıkları dahil tıbbi atıklar enerji yoğun atıklardır. Çimento tesisinin yoğun olduğu Türkiye gibi ülkeler, geçiş dönemlerinde Kovid atıklarını çimento tesislerinde alternatif enerji kaynağı olarak kullanılabilir.

İspanya'da, gerekirse çimento fabrikalarının Kovid atıkları istek üzerine birlikte yakabileceği belirtilmektedir.

Kovid atığı dahil tıbbı atıkların yakılması ile hacmi yüzde 96 oranında azaltılır ve virüs bulaşma riski önlenir.

Almanya'da, atık imha sıcaklığının güvenli bertarafını sağlamak için en az 1000°C'de yakılmasında katı bir prosedür gerekmektedir.

WHO (DSÖ) tarafından tıbbi atık için tavsiye sıcaklık aralığı 900 ile 1200°C’dir.

Ana zorluk, Kovid-19 pandemi sürecinin arıtma kapasitesini büyük bir farkla aşabilecek bir atık artışı yaratmasıdır.

Isı geri kazanım verimliliğinin hassasiyet analizi ile erken bir LCA, enerji geri kazanımını en üst düzeye çıkararak çevresel etkilerin en aza indirildiğini doğrular.

Kimyasal dezenfeksiyon gibi termal olmayan seçenekler düşünüldüğünde bile bu daha yeni LCA ile doğrulanmaktadır.

Bununla birlikte, ısı geri kazanımı ile yakmanın yaygın olarak kullanılmasının önünde engeller bulunmaktadır.

İz emisyonları hakkında halkın endişeleri dioksinler ve furanlar sorunlu hale gelebilir.

Norveç düzenli depolama sahası izinlerinde geçici bir değişikliğe izin verdi ve gerektiğinde tıbbi atık artışıyla başa çıkmak için başka yerlerde atık taşımasına izin verdi.

Bu beklenmedik krizle ilgili mevcut tartışmalardan biri, yerinde, mobil veya tesis dışı bertarafa sahip olmaktır.

Temizlik işçileri ve Kovid atığı 

Kovid-19 pandemi süreci çöp toplayıcıları için bir tehdit olmuştur. Pandemi ortamında hayatlarını ve geçim kaynaklarını riske atmaktadırlar.

Yere atılan kullanılmış maskelerin, eldivenlerin, ıslak mendillerin ve dezenfektan şişelerin yüzeyinde bulaşması muhtemel hidrofobik virüsün varlığı temizlik işçileri ve kazara onlara dokunabilecek çocuklar için ciddi sağlık tehdidi anlamına gelmektedir.

Koronavirüs dünyanın tüm bölgelerine hızla yayıldığı için, Kovid atığı dahil tıbbi atık yönetimi büyük bir sorun olmuştur.

Kovid atığı dahil tıbbi sağlık organizasyonları atık yönetimi şirketleri koronavirüs dekontaminasyon hizmetlerine adım atmışlardır, 

Temizleyiciler, çöp toplayıcıları ve halka açık yerlerde çok fazla zaman harcamak zorunda kalan bazı insanlar, tıbbi atıklarla temastan olumsuz etkilenme açısından daha yüksek risk altındadırlar. 

Şehirlerin temizliğini koruyanların günlük olarak işlerine gitmeleri gerekiyor, bu da onları en çok savunmasız gruplar ve maskelerdeki solunum yolu damlacıklarından virüse karşı oldukça hassas olan gruplardır.

Ayrıca çöp toplayıcılar ve temizleyiciler, gelişi güzel atılan çöplerde bulunan diğer patojenler, örneğin menenjit ve Hepatit B gibi enfekte olabilirler.

Güvenli, sağlıklı ve ekonomik atık toplamak ve sokakları çöplük olmaktan kurtarmak için sokaklardaki çöp konteynırları yasaklamak, atık toplama sistemini veriye dayalı olarak geliştirmek ve ekonomik toplama altyapısını kurmak gerekir. 

Kaynakta ayrı atık toplayıcıları, döngüsel ekonominin kalbidir ve hepimizin sağlıklı ve sürdürülebilir bir dünya için onlara ihtiyacı vardır.

Çalışanlar çöp toplama ve ambalaj atıklarını kaynakta ayrı toplama esnasında;

• İşe başlamadan önce ateşleri ölçülmeli.
• İş elbiseleri dezenfekte edilmiş olmalı.
• Çalışma esnasında 2 m sosyal mesafeye uymalı, kurala uygun maske takmalı ve eldiven giymeli.
• Ellerini sık aralıklarla dezenfekte etmeli.
• İş sonu dezenfekte şart.

Çöp kamyonları ve ambalaj atığı kamyonları günlük güzergahı bittiğinde tekniğine uygun, direksiyon simidi, koltuklar, zeminler, çizgi, kapılar, operasyon kontrolleri, düğmeler, anahtarlar ve muhtemel virüs bulaşmış kasaları dahil pratik olarak dezenfekte edilmeli.

Son söz

Kovid-19 pandemi sürecinde global ölçekte daha fazla plastik atık (Kovid atığı) oluşmuştur. 

Çok kullanımlık bardak, tabak, kaşık, çatal, bıçak, torba ve benzerleri, deterjan/su ile yıkandığında dezenfekte edilir ve tek kullanımlık plastiklere göre hem daha güvenli/sağlıklı hemde çevreyle uyumludur.

Çok kullanımlık maske türleri geliştirilmeli ve kullanımı yaygınlaştırılmalı. 

Unutmayalım ki tek kullanımlık plastik atıklar çevre (doğa) düşmanıdır.

Kovid-19 pandemi süreci, plastik kullanımını azaltma hedeflerini 10 yıl geriye götürmesi endişe vericidir. 

İnsanlar, kovid-19 krizini plastik atık (kovid atığı) oluşturarak çevreyi kalıcı kirletme krizi oluşturmak zorunda değildir. 

Kovid atıkları ile ilgili hiçbir şey yapılmazsa kalıcı kovid atığı kirliliği geliyor demektir.

Veriye dayalı analizler yapılarak sürdürülebilir çözümler üretmek gerekir. 

 

 

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.