Google, ardında günümüz hava durumu tahminlerini de etkileyen bir dizi çalışma bırakan Rus matematikçi Olga Ladyzhenskaya’yı 97. doğum gününde özel bir Doodle ile anıyor.
7 Mart 1922’de Sovyet Rusya’nın Kologriv şehrinde doğan Ladyzhenskaya, kariyeri boyunca hem kişisel hem de siyasi engellerin üstesinden gelmek zorunda kaldı.
250’den fazla makale kaleme alan bu etkileyici bilim insanı Olga Ladyzhenskaya hakkında bilmeniz gereken 4 şey:
1. Aile bağlantıları başlangıçta eğitimine devam etmesini engelledi
Ladyzhenskaya’nın babası Aleksandr Ivanovich Ladyzhenskii, kızını küçük yaşta matematiğe yönlendiren kişi olarak biliniyor. İskoçya’daki Saint Andrews Üniversitesi tarafından muhafaza edilen matematik tarihi arşivine göre; Ladyzhenski Stalinist yetkililerce tutuklandıktan sonra Ekim 1937’de, bir Sovyet işkence odasında kızı 15 yaşındayken öldüğü tahmin ediliyor. Ortaokulu mükemmel bir dereceyle bitirmesine rağmen, babası “halk düşmanı” olarak kabul edildiğinden Ladyzhenskaya’nın Leningrad Devlet Üniversitesi’ne kayıt yaptırması engellendi.
Sonuç olarak bir yetimhanede ve bir ortaokulda ders verdi. Ardından 1943’te Moskova Devlet Üniversitesi’ne girdi ve Leningrad Devlet Üniversitesi’nde doktora yaptı.
2. Döneminin siyasi ve sosyal çalkantılarının üstesinden gelmek zorundaydı
Ladyzhenskaya hayatı boyunca araştırmalarına devam edebilmek için siyasi kargaşa karşısında mücadele etmek zorunda kaldı. 1951’de tamamladığı tezi 1953’te Joseph Stalin’in ölümüne kadar yayımlanmadı. Komünist rejimin 1989’da son bulmasıyla Ladyzhenskaya ve diğer Rus matematikçiler seyahat etmek için daha fazla özgürlüğe kavuştular. Ladyzhenskaya bu zamana dek Doğu Avrupa’dan öteye gidememiş ve sadece bir kez Edinburgh’daki Uluslararası Matematikçiler Kongresi’ne katılabilmişti. Ladyzhenskaya bu kongreye 1988’e kadar bir daha katılamamıştı.
Sovyet rejimi altında yaşamak Ladyzhenskaya’nın diğer önde gelen bilim insanlarıyla senelerce görüşememesi anlamına geliyordu. Çünkü bu bilim insanlarının Sovyetler Birliği’ni ziyaret etmesine izin verilmiyordu.
3. Çalışmalarının pratik uygulamaları bugün de faydalı olmaya devam ediyor
Ladyzhenskaya, akışkanlar dinamiği alanında önemli katkılarda bulundu. Araştırmaları okyanus bilimi, kardiyovasküler bilim, aerodinamik ve hava durumu tahmini gibi alanları etkilemeye devam ediyor.
Ladyzhenskaya 81 yaşında hayatını kaybettiğinde The New York Times’a konuşan Wisconsin Üniversitesi’nden matematikçi Dr. Marshall Slemrod şunları söylemişti:
“Hava tahmininize inanıyorsanız, tam da onun üzerinde çalıştığı denklemleri çözmek zorundasınız.”
4 . İsyancı olarak algılandı
Baskıcı bir rejim altında yaşamasına rağmen Ladyzhenskaya sosyal meseleler hakkındaki fikirlerini açıklamaktan çekinmiyordu. Saint Andrews Üniversitesi’ne göre bu durum sık sık kendi kişisel güvenliğinin aleyhine işliyordu.
Bir sanat aşığı olarak St. Petersburg entelektüel camiasına dahil oldu. Sovyetler Birliği'ni açık bir dille eleştiren yazar Aleksandr Solzhenitsyn ve eserleri Stalin rejimini kınayan şair Anna Ahmatova'yla dostluk kurdu.
The New York Times’a konuşan New York Üniversitesi’nden Dr. Peter D Lax, Ladyzhenskaya’nın bağımsız ruhunu şöyle tarif ediyor:
“O aynı zamanda her zaman bir isyancıydı ve Sovyet hükümeti de onu öyle görüyordu.”
*İçerik orijinal haline bağlı kalınarak çevrilmiştir. Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
https://www.independent.co.uk/news/science
Independent Türkçe için çeviren: Sezin Bala
© The Independent
