Kovid-19 virüsüne karşı AVM’ler güvenli liman olmalı

2019 yılı verilerine göre Türkiye’de 436 adet AVM bulunmaktadır. 

AVM'lerin 2019'daki ziyaretçi sayısının ise 2,4 milyar kişi olarak gerçekleşeceği tahmin ediliyor. Bu da Türkiye nüfusunun 30 katına denk gelmektedir.

Bu veriler, Türkiye'deki her vatandaş 1 yılda 30 defa AVM'ye gitmiştir. 

Çin, ABD, Hollanda, Danimarka, İtalya, Avustralya, Almanya, Yeni Zelanda ve Güney Kore gibi ülkelerde AVM’ler, yüzde 25 doluluk sınırlaması ile açıldı.

Kimi AVM gelecek hafta açılacak. Her AVM yönetimleri, mağazaların, çalışanların ve müşterilerin iç mekanda uyacakları kuralları açıklıyorlar.

Kovid-19 virüsü AVM’lerdeki var olan kuralları değiştirecek.

Artık iç ortamlar kalabalık değil seyrek olacak.

Temassız, sosyal mesafeli hayat başlayacak.

İç ortam havası daha temiz ve hijyen olacak.

Alışverişlerde dokunarak değil eldivenle temas sağlanacak.

Koronavirüs gerginliğini hisseden alışveriş merkezleri (AVM) kilitleme önlemleri sonucunda iş modellerini değiştirmek ve yeni yol haritaları ortaya koymak zorundadırlar.

AVM’lerde artan güvenlik önlemleri ve operasyonel geliştirmeler ile müşterileri nasıl güvende tutacağını açıklamalı.

Yönetimler, müşterilere sağlıklı ve güvenli alışveriş yapma şartlarını ortaya koymalıdır. 

AVM yönetimleri, 1. kademe olarak, pandemiden önceki kapasitesinin yüzde 25’i oranında çalışmasına izin verilebilir. 

1. kademe uygulamada çalışma saatleri kısıtlı olabilir. Dünyadaki birçok AVM yeniden işe böyle başlamaktadır.

AVM’ler, hırpalanmış ekonomisini yeniden açmanın hassas dansına başlayabileceği söylenebilir.

Kovid-19 virüsü pandemisini önleyici gerekli önlemler alarak hayat devam edecektir.

Kovid-19 pandemisi sürecinde AVM'lerde virüse karşı;

• Güven iklimin iç ortamlarda oluşturulması,
• Virüs yayılmasını yavaşlatıcı alınan önlemlerin müşterilerle paylaşılması,
• Müşterileri cesaretlendirici güvenli adımların atılması,

gerekir.

Aşağıda verilen kurallara uymayan mağazaların açılmasına izin verilmemeli.

Kurallara uymayan müşteriler ikaz edilmeli, gerekirse nazikçe dışarı çıkması sağlanmalı.

• AVM girişleri azaltılmalı.
   
• AVM girişlerinde, CDC onaylı maskeler ve bireysel dezenfektan mendil paketlerini talep edilmesi halinde müşterilere ücretsiz olarak vermeli.
   
• AVM’ler, Kovid-19 pandemisine karşı aldıkları halk sağlığı önlemlerini ve hazır olduklarına dair planlarını ilgili yönetimlerle paylaştıktan sonra açılmalı.
   
• Önümüzdeki hafta açılacak AVM’ler için yönetimler, işletme sahipleri, çalışanlar ve müşteriler için çalışmaların nasıl yapılacağına dair ek rehberlik dokümanlar hazırlamalı.

Sosyal mesafe kuralları

AVM'ler, açılmadan önce alması gereken önlemler detaylı olarak aşağıda verilmiştir.

AVM iç ortamlarında çalışanlar ve müşteriler dahil olmak üzere herkesin maske takması ve 1,5 metre sosyal mesafeyi koruması gerekir.

Alışverişler, kasalar, tuvaletler, bankamatikler, koridorlar, oturma bankları dahil AVM’inin tüm iç mekanlarında maske takılmalı ve en az 1,5 metre sosyal mesafe kurallarına uyulmalı.
 

Yüzde 100 taze hava ile havalandırma yapılmalı

Kovid-19 virüslü 5 mikrometrenin altında aerosoller iç ortam havasında 20 dakika ile 3 saat bulaşıcı olarak askıda kalabilmektedir.

Kovid-19 pandemisi öncesi AVM'lerde havalandırma, minimum yüzde 40 dış hava ve yüzde 60 egzoz (resirküle) havası karışımı ile yapılmaktadır.

AVM’lerin klima santralinde yapılacak düzenleme ile havalandırılmada yüzde 100 taze hava ile havalandırma yapılabilir.

Egzoz (resirkülasyon, devridaim) havası kesinlikle kullanılmamalı. Devridaim (egzoz) havası virüslü aerosoller içerebilir.

Bu durum virüslü aerosollerin hava yolu ile iç ortama taşınması riskini artırır.

Eğer egzoz havası havalandırma amacıyla kullanılacaksa egzoz havası taze hava ile karıştırılmadan önce 207-222 nm dalga boyunda cıvasız FAR-UVC- Excimer ile dezenfekte edilmelidir.

Kovid-19 pandemi öncesi bazı AVM’ler yazın aşırı sıcaklarda veya kışın ısıtma ihtiyacı olan dış zonlarda enerji tasarrufu amacı ile minimum yüzde 40 dış hava koşulunu dahi dikkate alınmamakta hatta dış hava kapatılmakta ve yüzde 100 iç hava ile havalandırma yapılarak çalıştırılmakta.

Kovid-19 pandemi sürecinde böyle bir uygulama AVM iç mekanları için felaket olur. Kovid-19 pandemisi öncesi bu durum özellikle AVM çalışanlarında (mağaza çalışanları gibi 8-10 saate yakın iç ortamda kalanlarda) baş ağrısına neden olmaktadır.

Yine 3-4 saat veya daha fazla kalan müşterilerde de yüzde 100 iç hava ile çalışıldığında sıkıntılar oluşmaktadır.

Dolayısı ile enerji tasarrufu ile ortam iç hava kalitesi konforu dengesi dikkatle izlenmeli ve işletmede Kovid-19 pandemisi sürecinde dış hava oranları yüzde 100 olmalıdır.

Önceden dezenfekte edilmeyen egzoz havası kesinlikle kullanılmamalıdır. 

AVM'ler açılacaksa klima santrallerinde free cooling yapabilmek amacı ile yüzde 100 dış hava ile çalıştırılması esas olmalıdır.
 

Isı pompaları ile iklimlendirme yapan AVM’lerde yüzde 100 taze hava ile havalandırma sistemini geçmesi ve egzoz havası dezenfekte edilmeli ile ilgili çalışmalar yapmalı.

Egzoz havası önceden yüzde 100 dezenfekte edilmeden iç ortamlara kesinlikle verilmemelidir.  

İç ortamlarda havalandırma yatay yönde olmamalı.

Yatay yönde havalandırma ile öksürme, hapşırma ve yüksek sesle konuşma esnasında salımlanan damlacıklar ve aerosoller 1,5 metreden daha uzun mesafeye taşınabilir.

Havalandırma hızı, türbülans oluşturmayacak şekilde dikey/düşey yönde yapılması ile virüslü aerosollerin havada yayılarak başka kişilere bulaşması önlenir.

Havalandırma hızı çalışanların ve müşterilerin konforlarını bozmayacak hızda olmalıdır. 

Havalandırma yatay yönde yapılıyorsa ortam havası dezenfekte edilmelidir ve klima türbülans oluşturmayacak hızlarda çalıştırılmalı. 

AVM iç ortamlarında çeşitli noktalarda karbon dioksit (CO2) konsantrasyonu online ölçülmeli.

AVM’lerin iç ortamlarında CO2 konsantrasyonunu 850-1100 ppm ideal şartlar aralığında tutmak için 25 m3/saat/kişi-34 m3/saat/kişi arasında yüzde 100 taze hava ile havalandırma yapılmalı.

AVM iç ortamlarında hava kalitesi dış ortam havasından daha temiz ve kaliteli olmalıdır. 

Bağıl neme dikkat

AVM iç ortamlarında bağıl nemin (RH) yüzde 40-60 ve sıcaklığın 21-23 oC arasında olması tavsiye edilir.  

Yüzde 40-60 arası bağıl nem ile daha sağlıklı konfor şartları sağlanır ve virüsün yayılmasını azaltılır. 

İç ortamda yüzde 40-69 oranında bağıl nem, insanların hidratlı ve bozulmamış mukozal bariyerlerini korur.

Ayrıca virüslerin dış zarını bozarak viral enfektiviteyi azalttığı da gösterilmiştir.

AVM girişleri 

AVM’lerin girişlerinde çalışanların, yüklenicilerin ve satıcıların kızılötesi termometre kullanılarak sıcaklıkları ölçülmeli ve sıcaklıkları, 38-38,5 derecenin üzerinde olanlar içeri alınmamalı.

38-38,5 derece üzerinde olanlar riskli gruba girmektedir. 

Tüm AVM’lerde çalışanlar için günlük semptom değerlendirmeleri yapılmalıdır. AVM’lerinde hasta veya semptomatik çalışanların evde kalması gerekecektir. 

Müşterilerle en az 1,5 metre sosyal mesafe koruyarak hizmet veren çalışanların sıcaklık ölçümleri her vardiyada girişte yapılmalı. 

AVM girişlerinde müşteriler için sıcaklık taraması yapılmalı ve sıcaklıkları 38-38,5 derecenin üzerinde olanlar içeri girmesine izin verilmemeli.

Girişlerde müşterilerin kolayca ulaşacağı ve kullanacağı yerlere dezenfektanlar konmalı. 

AVM’lerde çalışanların Kovid-19 virüs testi yapılabilir ve negatif olduklarını müşterilerle paylaşmak güven verir.  

AVM’deki her bir mağaza giriş kapısına aşağıdaki işaretli ve bilgi notlu afişi veya benzerini asmalı. 
 

Çok dokunulan yüzeyler

Çok dokunulan tüm yürüyen merdivenlerin tırabzanları ve korkulukları 207 ila 222 nm dalga boyunda cıvasız FAR-UVC Excimer ile Kovid-19 virüsünün dezenfekte edilmesi ile güvenli dokunma ve dezenfeksiyon için önemlidir.

207 ila 222 nanometre dalga boyunda cıvasız FAR-UVC Excimer pratik olarak kullanılabilir hale getirmek mümkündür. 

207-222 nm dalga boyunda cıvasız FAR-UVC-Excimer, insan derisine, gözlerine ve diğer dokularına zarar vermez.

Kanser yapıcı değildir. Cıvasız FAR-UVC-Excimer insan gözü ve cildi için de güvenlidir.

Yürüyen merdivenler, kapı kolları ve elektronik dizinler gibi yüksek temas alanları düzenli olarak dezenfekte edilmelidir.
 

Temassız banka kartı

AVM’lerdeki alışverişlerde temassız banka kartı kullanımına geçilmelidir.

Böylece plastiklerde 72 saate kadar bulaşıcı olarak kalan Kovid-19 virüslü banka kantına virüs bulaşması önlenebilir. 
 

Müşterilerin gruplar halinde alışveriş yapmalarına izin verilmemeli.

Yüksek etkileşim alanlarının geçici olarak kapalı tutulması

Çok dokunulan yüzeylerde virüslerin bulaşıcı olarak kalması muhtemel çocuk oyun gruplarının ve arabalarının, çeşmelerin ve vale istasyonlarının açılmayacağı/kullanılmayacağı müşterilere ve çalışanlara duyurulmalı.

Oyun grupları/arabaları, çeşmeler ve vale istasyonları gibi yüzeylerde Kovid-19 virüsü bulaşıcı olarak kalabilir.

Ayrıca bu tür iç mekanları sık aralıklarla dezenfekte etmek ve en az 1,5 metre sosyal mesafeyi korumak zordur. 
 

En az 1,5 metre sosyal mesafe kuralı 

Müşterilerin en az 1,5 metre sosyal mesafe kurallarına uymalarına yardımcı olması için yerlere tabela veya çıkartmalar konması tavsiye edilir.

AVM’lerin girişlerinde de en az 1,5 metre sosyal mesafe kurallarına uyulması için kuyruklar oluşturulmalıdır.

Dışarıda kuyrukların oluşturulmasına yardımcı olmak için yerlere sosyal mesafeyi belirleyici işaretler (etiketler) konabilir.  
 

Temizlik ve hijyen ekibi

AVM yönetimi, Personal Portective Equipment (PPE) kuralarına uygun başlarında bonesi, ellerinde eldivenleri, üzerlerinde iş elbisesi, gözünde iş gözlüğü ve ağzında maskesi olan çalışanlarla, dezenfeksiyon sistemlerini doğru çalıştıracak temizlik ve hijyen ekipleri oluşturmalı. 

Tüm alanların, özellikle çok dokunulan yerlerin, temizlenmesi ve dezenfekte edilmesi için temizlik hizmetleri artırılmalı ve hızlandırılmalı.

Çalışanlar, ellerini sık aralıklarla en az 20 saniye sabun ve su ile ovarak yıkamalı.

AVM’de ortak alanları, her gece PPE yönergelerine uygun şekilde temizlik ve hijyen ekibi tarafından dezenfektan ürünleri ile ovarak dezenfekte edilmeli. 

AVM’de çalışanlar, vardiya sonrası üzerlerinden çıkardıkları iş elbiseleri, boneler, eldivenler, iş gözlüğü ve maskeler dezenfekte edildikten sonra dolaba konulmalıdır.

Her vardiya sonu dezenfeksiyon uygulaması yapılmalı.

Dezenfeksiyon işlemi, 207 ila 222 nm dalga boyunda cıvasız FAR-UVC excimer ile yapılabilir.

Temizlik için hedeflenen alanlar arasında tuvaletler, oturma alanları, yürüyen merdiven ve merdiven korkulukları, çöp kutuları, kapı tokmağı ve kulplar, dizinler, yemek sahası masaları ve sandalyeleri bulunmaktadır.

Mağazalar, alanlarını uygun şekilde temizlemesi ve dezenfeksiyonunu teşvik etmeli.

AVM’lerde bazı mağazalar randevu esasına göre çalışabilir. Böylece AVM’de kalabalık azaltılarak daha güvenli ve daha az dolu mekanlar sağlanabilir. 

AVM yönetimi, sağlık denetleme ekibi oluşturmalı

Bu ekip mağazalarda ve koridorlarda 1,5 metre sosyal mesafe kuralına ve maske takma kuralına uymayanları uyarmalı ve sonra nazikçe dışarı çıkmasını istemeli.

Sağlık denetleme ekibi, sosyal mesafe ve maske takma kuralına uymayan mağaza çalışanlarını ikaz edebilirler.

Doluluk sınırlaması

AVM’lerinde ve mağazalarda kişi başı kullanılacak alan (doluluk alanı) en az 4,4 metrekare olması tavsiye edilir.

İşletmelerin büyüklüğüne göre daha az doluluk sınırlaması ve kapasitesi ile çalışmalıdır.

AVM yönetimi, koridorlarda ve tüm mağazalarda 1.Kademede doluluk oranının yüzde 25'sinden fazla olup olmadığı takip etmek için izleme ağı oluşturmalı.

AVM'ler, kalabalıklaşmayı önleyecek mekanizma oluşturacak şekilde açılmalıdır.

Kağıt torbalar

AVM’lerde alışverişler esnasında plastik poşet kullanılmasına son verilebilir ve kağıt torba kullanılmasına geçilerek çevreyle uyumlu uygulamayı başlatabilir.  

Müşterilere ücretsiz maske dağıtılması ve dezanfektan verilmesi 

AVM'lerde her mağazada el dezenfektanlarına, hem müşteriler ile hem de çalışanlar için erişilebilir olmalı.

Sinema salonu kuralları

Sinema salonlarında en az 1,5 metre sosyal mesafe korunmalı.

Seyirciler, film seyrederken maskesini kesinlikle çıkarmamalı.

Her seanstan sonra salonlar dezenfekte edilmeli ve negatif basınç altında havalandırılmalı.  

Seyircilerin oturmasına müsaade edilen ve edilmeyen koltuklar işaretlenmelidir. 

AVM’lerdeki restoranlar/fast-foodlar/kafeler

AVM’lerde restoranlar, fastfoodlar ve kafeler yeniden açıldığı zaman Kovid-19 salgınına dirençli bazı kurallar olmalı.

Restoranlar, fast-foodlar ve kafelerde en az 1,5 metrelik sosyal mesafenin korunacak şekilde müşteri kabulü yapılmalı.

Müşteriler arasında virüsün bulaşmasını önleyecek şekilde masalar arası mesafe en az 2 metre olmalı veya masalar arasında şeffaf plastik duvarlar oluşturulabilir.

Havalandırma, yatay yönde değil dikey/düşey yönde yapılmalı. 
 

Çalışanların tamamı sürekli maske takmalı. Maskeler tekniğine uygun takılmalı. 

Her kullanımdan sonra masa, masa örtüsü, sandalyeler, kullanılan yemek kapları, çatal, bıçaklar dezenfekte edilmesi gerekir. 

Sık dokunulan giriş kapısı tokmağı dezenfekte edilmeli.

Restoranlar, fast-foodlar ve kafelerde içecekler için tek kullanımlık kağıt bardaklar kullanılmalı.

Müşterinin masası hazır olana kadar içeri girmesine izin verilmemeli.

Restoranlar, fast-foodlar ve kafeler, rezervasyon sistemini göre çalışabilir.

AVM’lerde tuvaletlerin dezenfeksiyonu

İç ortamlar sürekli taze hava ile havalandırılmalı (havalandırmada egzoz havası kesinlikle kullanılmamalı).

Kapılara tuvalet kullanım kılavuzu asılmalı.

Tuvalet iç ortamda dahi maske takılmalı.

Temassız (sensörlü) musluklar (batarya) kullanılmalı. 

Tuvalet kapıları temasız açılıp kapanmalı. Tuvalet kapıları sensörlü olmalı.
 

Her tuvalet kullanımdan sonra iç ortam cıvasız 207-222 nm FAR-UVC-Excimer ile otomatik dezenfekte edilmeli.

Tuvalet iç ortamlarının cıvasız 207-222 nm FAR-UVC-Excimer ile dezenfekte edilme şekli aşağıda verilmiştir.  
 

Tuvalette en az 1,5 metre sosyal mesafenin korunması için operatörleri, tuvaletlerde bazı lavaboları geçici süre kapalı tutmalı.
 

Dışkı yolu ile virüsün iç ortama yayılmasını önlemek için tuvalet yaptıktan sonra klozet kapağı kapatılmalı ve sonra sifon tuşuna basılmalı.

Böylece dışkı yolu ile yaklaşık 80 bin Kovid-19 virüslü aerosollerin tuvalet iç ortamında dağılması önlenmeli.
 

1,5 metre sosyal mesafeyi korumak için bazı pisuarlar bantlanarak kullanım dışı bırakılır. 
 

Asansörlerin kullanımı

• Maske kullanılmalı.
• En az 1,5 metre sosyal mesafe korunmalı.
• Havalandırılmalı.
• Çok dokunulan yüzeyler (tuşlar dahil) sık aralıklarla dezenfekte edilmeli.
• Asansör iç ortamı sık sık dezenfekte edilmeli,

Asansörlerin iç ortam havası, 207-222 nm cıvasız FAR-UVC- Excimer ile dezenfekte edilebilir.

Market/mağazalarda çok dokunulan ürünler üzerinden virüsün yayılmasının önlenmesi

• Market/mağaza girişlerinde müşterilerin kullanacağı dezenfektan ürünler bulunmalı.
• İç ortamda Kovid-19 ile ilgili gerekli önlemler almalı.
• Girişlerde müşterilere tek kullanımlık eldiven verilmeli.
• Müşteri mağazadan çıkarken kullanılmış eldivenlerin gösterilen kutuya atmalı.

Alışveriş sepetleri ve arabaları, her kullanımdan sonra çok dokunulan yüzeyleri dezenfekte edilecek şekilde hazırlık yapılması gerekir.
 

Yapılan bir çalışmada, giyim mağazalarında müşterinin deneme için soyunma odalarından kaçınacaklarını gösterdiğini belirtmiştir.

Giyim mağazalarında elbise denemesi

AVM'lerdeki giyim mağazaları, elbiselerin denenmesine izni verecekse 207-222 nm dalga boyunda cıvasız FAR-UVC- Excimer’lü kabinler kurmalı ve kabinlerde giyilen elbiseler dezenfekte etmeli.

Müşterilere elbiselerin dezenfekte edildiği güvencesi verilmeli.

Denenmiş veya iade edilmiş giysiler, kabul edilmesi güvence altına alınmalı ve dezenfekte edilmeli.

Aksi bu giysiler, 24 saat boyunca satış katından çıkarılmalı. 

Kozmetik mağazalarında makyaj denemesi yasak olmalı.

Kitap satış merkezleri

Kitap satış merkezlerine girişte müşterilere eldiven verilecek ve takmaları istenmeli.  

Müşteriler kitaplara eldiveni ile dokunabilmeli.

Tabi ki müşteri, en az 1,5 metre sosyal mesafe korunmalı ve maske takılmalı. 

Kuyumcular

ABD’de bazı kuyumcuları, müşterilerden mücevherleri veya saatleri denemeden önce el dezenfektanı kullanmaları istemekte.

Ülkede ikinci Kovid-19 salgın dalgasının olmaması için yukarıda sıralan tüm önlemler alındıktan sonra AVM’ler açılmalı. 

 

 

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.