Yeni tip koronavirüsün (SARS-CoV-2) kamuoyunda bilinenen hikayesi Aralık 2019’da Çin’in Vuhan şehrindeki Huanan deniz ürünleri pazarında bir hayvandan bu virüsün bulaştığı şeklinde.

Virüs, Çin’in Hubey eyaletinde başlayıp dünya genelinde 80 binden fazla kişinin ölümüne yol açan Kovid-19 hastalığına neden oldu.

Guardian’dan Graham Readfearn’ın haberine göre, bilim insanları hangi hayvanlardan insana geçtiği konusu da dahil olmak üzere hala virüsün kökeni konusunda kesin yargıya varabilmiş değil.

Pandeminin kaynağını tespit etmek salgını durdurma konusunda önemli bir adım.

Avustralya’nın Melbourne kentindeki Monash Üniversitesi’ndeki mikrobiyoloji departmanının başındaki Profesör Stephen Turner virüsün kaynağının büyük ihtimalle yarasalar olduğunu söylese de şimdilik sadece bundan emin olabileceğimizi söylüyor.

Virüsün Vuhan’daki canlı hayvan pazarında bir insanla hayvanının etkileşiminden ortaya çıktığı hipotezi konusunda Turner şu ifadeleri kullanıyor:

Bunun hiçbir şekilde kesin olduğunu düşünmüyorum. Sorunun bir parçası şu: Gözetim ne kadar iyiyse bilgi de o kadar iyidir.

Bu tarz virüslerin hayvanlar dünyasında sürekli dolaştığını belirten Turner, New York’taki bir hayvanat bahçesinde bulunan kaplanın virüsten enfekte olmasının da virüsün türler arasında nasıl dolaşabileceğini gösterdiğini söyledi. 

Profesör Turner “Bu virüsün enfekte edebileceği türlerin kapsamını anlamak nereden gelmiş olabileceğini sınırlamaya yardımcı olduğu için önemli” ifadelerini kullandı.

Bilim insanları virüs yarasa kökenli olsa da tıpkı diğer koronavirüsler gibi insana geçmeden önce ara konak bir hayvana geçtiğinin yüksek ihtimal olduğunu belirtiyor.

Bir koronavirüs olan SARS-CoV da 2002'deki salgında insanlara geçmeden önce yarasalardan misk kedilerine geçmişti. 

Yeni koronavirüsün insan ve yarasalar arasındaki konağı olarak bir karıncayiyen türü olan pangolinlerin adı basında sıkça yer aldı.

Nature'ın haberine göre, Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği'nce eti ve tıbbi amaçlı kullanılan pulları nedeniyle "dünyada en fazla kaçakçılığı yapılan hayvan" olarak anılan pangolinler  Vuhan'daki pazarda satılan hayvanlar arasında listelenmemişti. Ancak satışı yasadışı olduğu için listeye alınmamış da olabilir.

Profesör Turner "Virüsün geçtiği türün pangolin olduğu kesin değil. Bir başka türle karışmış olabilir, pangolinlere geçmiş olabilir ya da insanlara geçerek orada gelişmiş olabilir" diyor.

Virüsün genomuna bakarak olası kaynağını bulmayı amaçlayan ve Nature'da yayımlanan çalışmanın yazarlarından Sydney Üniversitesi'nden Profesör Edward Holmes da sosyal medyadan yaptığı açıklamada virüsün ara konağının "hala belirsiz" olduğunu vurguladı.

Bir diğer bilimsel çalışmaysa insan hücrelerine tutunabilecek şekilde gelişebilen virüs özelliklerini inceledi. Pangolinlerin bu özelliği geliştirebileceği belirlense de kediler, bizonlar, sığırlar, keçiler, koyunlar ve güvercilerin de aynı özelliği geliştirebildiği sonucuna varıldı.

Bir başka çalışmaysa pangolinlerin ara konak olamayacağını çünkü bu hayvanlardan alınan benzer virüs örneklerinin şu anda insanlar arasında dolaşan virüsteki amino asit zincirine sahip olmadığını öne sürdü.

Profesör Holmes'un yer aldığı çalışmaya göre Vuhan'daki pazarda bir kişinin virüsü taşıyan hayvanla temas etmesi sadece senaryolardan biri. Diğer senaryoya göre aynı soydan bir virüs önce insana geçmiş ardından insandan insana bulaşacak şekilde evrilmiş olabilir. 

Hakemli tıp dergisi Lancet'da yayımlanan ve ilk 41 Kovid-19 vakasını ele alan çalışmaya göre, bu kişilerden 27'si Vuhan'daki pazarla doğrudan temas halindeydi. Ancak aynı incelemede hastalığı bilinen ilk vakanın pazarla doğrudan temas etmediği yer almıştı.

Bu da şu anda virüsün kökeni konusundaki hikayeden şüphe etmek için bir diğer geçerli sebep olabilir. 

Iowa Üniversitesi'nden önde gelen bağışıklık uzmanı Profesör Stanley Perlman da Vuhan'daki pazar bağlantısının bir rastlantı olabileceği fikrinin "gözardı edilmemesi" gerektiğini ancak bu ihtimalin virüsün genetik materyalinin pazarda bulunması nedeniyle "düşük" olduğunu söyledi.

Guardian'a konuşan Perlman bir ara konak olduğunu düşündüğünü, pangolinlerin olası aday olsa da bunun kesin olarak kanıtlanmadığını işaret etti.

Perlman şu ifadeleri kullandı:

Virüsteki herhangi bir evrimin eğer varsa bir ara konak hayvanda meydana geldiğinden şüpheleniyorum. Pandeminin ilk üç ayında virüste ciddi bir değişim olmadı. Bu da virüsün insanlara iyi uyum sağladığını gösteriyor.

Avustralya'nın ulusal bilim ajansı Milletler Topluluğu Bilimsel ve Endüstriyel Araştırma Örgütü'nde (CSIRO) yarasalardaki virüsler üzerine çalışan Doktor Michelle Baker da virüsün çok büyük ihtimalle yarasalardan kaynaklandığını söyledi.

Ancak Baker "Bu muhtemel senaryo ancak asla bilemeyeceğiz. Pazar epey hızlı şekilde temizlendi. Sadece spekülasyonda bulunabiliriz" dedi.

Independent Türkçe, Guardian

Independent Türkçe için çeviren: Keremcan Karabatak