Salgınlar her zaman insanlığın en büyük korkuları arasında oldu. Çok büyük insan kayıplarına yol açtı.
Ancak tarih kitaplarında olayların akışını değiştiren etkenler arasında savaşlara, keşiflere yer verilirken unutulmak istenen her kötü anı gibi salgınlardan pek bahsedilmedi.
Oysa salgınlar ve doğal afetler çoğu zaman pek çok büyük değişimin en önemli zemin hazırlayıcısıydı.
History dergisinde yer alan ve Umut Güner tarafından eansiklopedi.com'a çevirisi yapılan yaşanmış en büyük salgınlara yazısında yer veren Acil Tıp Uzmanı Dr. Fatih Çakmak ile bu salgınların tarihteki etkileri üzerine konuştuk.
İşte o salgınlardan bazıları
MÖ 430: Atina Vebası:
Atinalılara savaşı kaybettirdi
Atina, Yunan şehir devletleri arasında Sparta’yla birlikte en güçlüsüydü. İki şehir devleti arasında rekabetten başlayan ve tarihe Peloponez Savaşı olarak geçen çatışma yaşandı. Atina denizlerde etkiliydi ancak bu etkinlik bugünkü Libya, Mısır, Etyopya’da başlayan vebanın Atina’ya ulaşmasını da sağladı. Atina nüfusunun üçte ikisi kadarı öldü. Atinalıları önemli ölçüde zayıflattı ve Spartalılara yenilmelerine katkı sağladı.
M.S.444 salgını
Bugünkü İngilizlerin oluşumuna etki etti
Bugünkü İngiliz kültürünün oluşmasında sonradan Angolosaksonlar olarak da anılacak olan Angl, Sakson ve Jüt adlı üç Germen yani Alman kabilesinin 5. ve 6. yüzyıllarda İngiltere’ye göçmesinin etkisi vardır.
Bu kabilelerden önce İngiltere’de Britanya isminin doğmasına neden olan Britonlar yaşıyordu. Bu halk, İskoçların ataları olan Piktler ile yoğun bir mücadele halindeydi.
Ancak M.S.444’de başlayan bir veba Britanyalıları Piktler ile devam eden savaşta güçsüz düşürmüş ve sonrada adayı kontrol altına alacak olan Saksonlar’dan yardım istemelerine neden olmuştu.
Yardıma gelecek olan Saksonlar bir daha dönmeyecek ve yeni gelenlerle birlikte Britonlar hakimiyeti kaybederek sonradan İngiltere kimliğinin oluşmasına neden olan Germen kabileler ülkeye hakim olacaktı.
Roma'yı yeniden kurma planını engelledi
MS 541: Justinianus Vebası:
Kavimler Göçü sonunda M.S.476 yılında Batı Roma yıkılmış ve Doğu Roma ayakta kalmıştı. M.S.6. yüzyılda Doğu Roma ya da bizdeki adıyla Bizans tahtına çıkan Justinianus’un en büyük hayali Roma’yı yeniden eski gücüne ulaştırmaktı. Bu amaçla büyük fetihlere girişmiş başarılı sonuçlarda almıştı. Roma’nın merkezi olan İtalya’yı, Kuzey Afrika ülkelerini hatta İspanya’nın güneyini barbar kabilelerden almıştı.
Ancak M.S.541 yılında Mısır’da başlayıp imparatorluğun her yerine hatta Sasani İmparatorluğu’na yani İran’a yayılan bir veba büyük insan kayıplarına neden olduğu gibi Justinian'ın Roma İmparatorluğu'nu bir araya getirme ve ekonomik açıdan büyütme planlarını bozdu.
Ayrıca, Hıristiyanlığın hızla yayılmasını teşvik eden kıyamet atmosferi yaratmasıyla da bilinir. Takip eden iki yüzyıl boyunca tekrarlamış ve nihayetinde dünya nüfusunun yüzde 26'sı olan yaklaşık 50 milyon insanın ölümüne neden olmuştur.
Osmanlı'nın güçlenişine fırsat verdi
1350: Kara Ölüm (büyük veba salgını):
Çin ve Orta Asya'dan başlayan veba, 1347'de Kırım'da bir Ceneviz ticaret merkezini kuşatan Moğol ordusunun vebalı cesetleri mancınıkla kentin içine atmasıyla Avrupa'ya taşındığını söyleyen kaynaklar da vardır. Avrupa’ya yayılan veba bu kıtadaki nüfusun yüzde 30 ile yüzde 60’ının ölümüne neden olmuştur. Avrupa’da feodalitenin zayıflamasına neden olduğunu iddia edenler gibi Çakmak’a göre bir önemli sonucu da Avrupa’nın yeni güçlenmeye başlayan Osmanlı’ya karşı organize ve güçlü bir karşılık vermesinin önüne geçmesi.
Amerikan kıtasındaki beyazları hakimiyetini kolaylaştırdı
1492: Kolomb Değişimi
İspanyolların Karayipler'e gelişini takiben, çiçek hastalığı, kızamık ve bubonik veba gibi hastalıklar Avrupalılar tarafından yerli halklara aktarıldı. Daha önce bu hastalıklara maruz kalmamış olan yerli halkın yüzde 90’ı bu hastalıklar sonucu ölmüştür. Çakmak’a göre bu hastalıklar Amerikan kıtasının beyazlar tarafından ele geçirilmesinde en önemli etken oldu. Çünkü hastalıklarla kırılan yerlilerde direnecek, organize olacak güç de kalmadı.
Savaşın bitirilme kararında etkili oldu
İspanyol Gribi
1918 yılında başlayan ve 1920’ye kadar süren İspanyol gribi de dünya çapında 50 milyon ölümle sonuçlanmıştı. Salgının 1918 yılında devletlerin Birinci Dünya Savaşı’nı bitirme kararı almasında etkili nedenler arasında olduğu iddia ediliyor.
© The Independentturkish
