Uluslararası bir araştırma ekibi, sadece insanda değil diğer memeli türlerinde de dişilerin erkeklerden daha uzun yaşadığını gösterdi.

Bilim insanları, insan türünde kadınların erkeklerden daha uzun yaşadığını uzun süredir biliyor ancak bunun nedeni hala tartışma konusu.

Phys.org’un haberine göre, kadınların fazladan X kromozomuna sahip olmasından erkeklerin daha tehlikeli yaşamlar sürmesine ve yaşlılıkla bağlantılı hastalıklara kadar pek çok fikir öne sürülüyor. Ancak sebebi ne olursa olsun insanda cinsiyetler arasında yüzde 7,8’lik bir yaşam süresi farkı bulunuyor. 

Fransa’daki Lyon 1 Üniversitesi’nden araştırmacıların liderlik ettiği uluslararası ekip, diğer memeli türlerindeki dağılımı anlamak için 101 farklı türü kapsayan 134 popülasyonun demografik verilerini  inceledi.

Hakemli bilim dergisi PNAS’ta yayımlanan makaleye göre, memeli türlerinin yüzde 60’ında dişiler erkeklerden daha uzun yaşıyor. Tüm türler göz önüne alındığında dişiler erkeklerden ortalama yüzde 18,6 daha uzun ömre sahip.

Aslan, katil balina, sığın geyiği, evcil koyun, büyük kudu, beyaz ayaklı fare gibi türlerde dişilerin yaşam süresi erkeklerden yüzde 50 daha fazla olabiliyor ve insandaki yüzde 7,8’lik oranı açık ara geride bırakıyor.

Bath Üniversitesi’nin aktardığına göre, İngiltere’deki üniversiteden araştırmaya katkı koyan Milner Evrim Merkezi’nden Tamás Székely şunları söyledi:

Örneğin, doğada dişi aslanlar erkek aslanlara göre en az yüzde 50 daha uzun yaşıyor. Daha önce bunun büyük oranda cinsel seçilim nedeniyle olduğunu düşünüyorduk çünkü erkekler bir sürüyü ele geçirmek için birbiriyle savaşır. Ne var ki verilerimiz bunu desteklemiyor. Bu nedenle başka, daha karmaşık etkenler rol oynuyor olmalı.

Székely’e göre dişiler grup halinde yaşayıp avlanırken erkeklerin genellikle tek yaşaması, aslandaki muhtemel açıklamalardan biri olabilir.

Evrim bilimci ayrıca,“Cinsiyetler arası farkın olası başka bir açıklaması da erkeklerin yavru bakımının bir kısmını ya da tamamını üstlendiğinde dişilerin hayatta kalma oranını artırması” dedi ve ekledi:

Kuşlar için de bu böyle. Doğum yapmak ve çocukların bakımı, dişiler için ciddi bir sağlık maliyeti yaratıyor ve dolayısıyla eğer iki ebeveyn yavruyu yetiştirmek için birlikte çalışırsa bu maliyet azaltılır.

Araştırmacılar hayvanat bahçelerindeki türlerin verilerini toplayıp doğadakilerle karşılaştırarak, avlanma ve yiyecek ya da eş için mücadele gibi etkenlerin ne kadar rol oynadığını ölçmeyi hedefliyor. Bu aynı zamanda hangi biyolojik etmenlerin rol oynadığı sorusu için de önemli bir adım olacak.

Fransa’daki Ulusal Bilimsel Araştırma Merkezi’nden araştırmanın koordinatörü Jean-François Lemaître başka olasılıklar üzerinde durarak şunları söyledi:

Patojenlerin çok bulunması gibi zorlu çevre koşullarının erkek ve dişiyi farklı biçimde etkilemesi de yaşam süresindeki cinsiyet farkının muhtemel sebebidir.

Lemaître, aynı türün birkaç farklı popülasyonunda cinsiyetler arası yaşam süresi ve yaşlanma farkının karşılaştırılmasının bu ihtimali sınayacağını düşünüyor.

Diğer yandan erkeklerin uzun yaşadığı Avrupa tavşanı, kahverengi fare lemuru ve beyaz yanlı musur gibi bazı türler dikkat çekse de; dişilerin uzun yaşadığı ya da iki cinsiyetin yaklaşık aynı ömre sahip olduğu memeliler arasında azınlıkta kaldı.

Araştırmacılar ayrıca topluluktaki ortalama yaş yükseldikçe yaş farkındaki uçurumun arttığını gözlemledi. 100 yaşını geçen insanların yüzde 90’ının kadın olduğunu gösteren önceki araştırmalarsa bu durumun insan için de geçerli olabileceğini gösteriyor.

Araştırmacılar memelilerde yaşam süresiyle ilgili daha önce pek çok başka araştırma yapıldığını yalnız bunların sadece tek bir türe ya da bir grup yakın akraba türe odaklandığını ifade ediyor. Ekip, inceledikleri tür sayısıyla alandaki en kapsamlı çalışmayı gerçekleştirdiğini belirtiyor.

Phys.org, Bath University, PNAS

Independent Türkçe için derleyen: Umut Can Yıldız