Irak’ta protesto eylemleri devam ederken, ülkedeki Şiilerin en üst dini mercii Ali es-Sistani, geçen cuma hutbesinde ‘her türlü öldürme, saldırı ve kaçırmayı kınayarak, ilgili tüm taraflara sorumluluk alma ve işlenen korkunç suçlarla ilgili acil soruşturma başlatma’ çağrısı yaptı.
Sistani ayrıca, silahların devlet elinde toplanması gerektiğini vurguladı.
Sistani’nin Cuma günkü açıklamasını değerlendiren gözlemciler, silahların devlet elinde toplanması vurgusuna dikkati çekerek, dini mercinin Irak’ın Suriye ve Yemen gibi olmasından endişe ettiği çıkarımında bulundu.
Gözlemciler, İran destekli ‘direniş cephesi’ çatısı altındaki grupların, ülkedeki mevcut siyasi sistemde meşru bir zemine sahip oldukları gerekçesiyle silahlarını teslim etmeyeceğine işaret ederek, Sistani’nin bu durumun kaosa ve istikrarsızlığa neden olmasından endişe ettiğini savundu.
Irak’taki son dönem protesto gösterileri, İran’ın bazı milis gruplar üzerindeki nüfuzunu, silah konusundaki denetimsizliği ve silahlı grupların etkisinin boyutlarını gözler önüne serdi.
Uluslararası toplum, milis grupları protesto hareketlerine karşı sistematik baskıyla suçlayarak, güvenlik güçlerine yönelik kontrolü sağlama çağrılarını sürdürüyor.
Irak’taki silahlı milis gruplar, daha önce Sistani’nin IŞİD'e karşı mücadele çağrısına karşılık vermelerinden dolayı elde ettikleri meşruiyete güveniyor.
Fakat Sistani’nin silahların devlet elinde toplanması yönündeki çağrılarının yanı sıra meydanlarda göstericileri öldürenleri adalete teslim etmesi için hükümete baskı yapan eylemcilerin dini merciden aldığı destek, silahlı grupların protestolarda daha büyük bir güç kullanmasının önüne geçti.
Suriye ve Yemen senaryosu
Uzmanlar, Irak sahasının bölgesel güçlerin denetimindeki silahlı gruplar eliyle dış müdahalelere açık hale getirildiğine işaret ederek, bu durumun Sistani’yi gelişmelerin ülkeyi kaosa sürüklemesi konusunda endişelendirdiğini belirtiyor.
Iraklı güvenlik uzmanı Emir es-Saadi, Independent Arabia’ya yaptığı açıklamada, "Silahlı gruplar bu protestoları kontrol altına almak için çok çabalıyor ve bunun için gerekirse güç kullanabileceğini gösteriyor. Dini merci (Sistani) Irak’taki durumun Suriye ve Yemen’de yaşananlara dönüşmesinden endişe ediyor. Bu nedenle birçok hutbesinde kaos ve istikrarsızlığa sürüklenmemenin gerekliliğine dikkat çekti" dedi.
Saadi, açıklamasında, "Irak sahası büyük dış müdahalelere sahne oldu. Kaosun yaşanması sivil barışı baltalayabilir. Şu anki durum henüz silahlı çatışma raddesine ulaşmış değil. Irak sahasındaki tüm silahlı gruplar, dini mercinin silahların devlet elinde toplanması yönündeki çağrılarına aldırış etmiyor. Mukteda es-Sadr dahi bu çağrıya kulak vermedi" diye konuştu.
Direniş ekseni çatısı altındaki silahlı gruplar
Saadi, açıklamasının devamında şunları söyledi:
"Direniş ekseni çatısı altında zikredilen bu gruplar, Beyrut ve Tahran’a uzanan direniş ekseni ve İran tarafı ile ortak çıkarları nedeniyle ne bu hükümet ne de bir sonraki hükümetin silahları teslim etme çağrılarına uymayacaktır. Çünkü bu gruplar şu anda var olan siyasal sistemi devam ettirmek için silahlarını koruyacaktır"
İran destekli gruplara yönelik protestoları bastırma suçlamalarını değerlendiren Saadi, “Bu gruplar göstericileri bastırmaya çalıştığı iddiasını yalanlıyor. Fakat ‘üçüncü taraf’ olduğu sürece bu konudaki suçlamalar güvenlik güçlerinden ziyade söz konusu gruplara yöneltilecektir” ifadelerini kullandı.
Silahlı gruplar Sistani’nin tanıdığı meşruiyeti istismar ediyor
Eski milletvekili Joseph Salwa, Haşdi Şabi örgütünün, Sistani tarafından kendisine tanınan meşruiyet alanını istismar ettiğini belirterek, Haşdi Şabi’nin dini mercinin doğrudan taraf belirtmeden yaptığı açıklamaları çıkarları doğrulusunda tevil ettiğini söyledi.
Salwa, Independent Arabia’ya yaptığı açıklamada, "Tahran’a yakın kontrolsüz gruplar, dini mercinin tanıdığı meşruiyet zeminini Iraklılara karşı daha fazla suç işlemek için istismar ediyor" diye konuştu.
Salwa, söz konusu grupların Sistani’nin silahların devlet elinde toplanması çağrısına kulak verip vermeyeceği sorusuna, "Bu grupların İran ile çıkar ilişkisi bulunuyor. Bu nedenler silahlarını kolay kolay bırakmayacaklardır. Dini merci dolaylı bir dil kullanıyor. Bu durum da bazı tarafların açıklamaları kendi çıkarları doğrultusunda tevil etmesine imkan sağlıyor. Doğrudan bir üslup kullansaydı söz konusu gruplar bunu istismar edemezdi" diye yanıt verdi.
İç savaş
Sistani’nin cuma hutbelerinden verdiği mesajları değerlendiren uzmanlar, dini mercinin ülkedeki durumun kaosa neden olmasından ve böylece bir iç savaşın patlak vermesinden endişe ettiği değerlendirmesinde bulunuyor
Irakiye Üniversitesi’nden Medya Profesörü Fadıl el-Bedrani, Independent Arabia’ya yaptığı açıklamada şu ifadeleri kullandı:
"Dini merci silahlı gruplar arasında bir çatışmanın olacağını hissediyor. Nüfuz çatışması için çıkacak böylesi bir iç savaş dini merciyi güç duruma düşürür ve silahlı grupların kendilerini yasaların üstünde görmesiyle sonuçlanır. Dini mercinin gerilimin tırmandığını görmesi, onu silahların kontrol altına alınması yönünde daha net bir çağrıda bulunmaya itti. Partiler arası nüfuz çatışmaları tüm şehirlerde devam etmekte. Siyasi tarafların bir kolu olan bu gruplar, göstericileri 9 kez hedef aldı. Söz konusu hedef alma eylemleri dini mercinin endişesine yol açtı. Partiler ve silahlı grupları sürekli dini mercinin açıklamalarını tevil ederek kendi çıkarları doğrultusunda yontuyor ve protestoları sahiplenmeye çalışıyorlar. Bunu da dini mercinin açıklamasını referans göstererek yapıyorlar. Halbuki onun açıklaması bunun tam tersi"
ABD’nin Irak’taki çıkarlarının hedef alınmasını değerlendiren Bedrani, bu durumu, sahadaki varlığını ispat ederek, Washington’u müzakere masasına oturmaya zorlamak isteyen İran’ın mesajı olarak gördüğünü söyledi.
*İçerik orijinal haline bağlı kalınarak çevrilmiştir. Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
Independent Türkçe için çeviren: Halil Erdoğan
