Roisin O'Connor - The Independent
"Müzik benim sığınağımdı" diyor yazar Maya Angelou. "Notalar arasındaki boşluğa girebilir ve sırtımı yalnızlığa dönerim."
Müziğin zihinsel durumumuz üzerindeki etkilerini özetlemenin zarif bir yolu bu.
Aslında, sorunlu aklımızı sakinleştirme yeteneği yüzyıllar boyunca keşfedilmiştir. Yunan doktorlar hastalarını iyileştirmek için lir ve kanuna benzer çalgı gibi enstrümanlar kullanırken, Aristoteles flüt enstrümanınn güçlü duygular uyandırabileceğini ve "ruhu temizlediğine" inanıyordu.
İtalya’da Kraliçe Elisabetta Farnese’in eşi Kral V. Philip’e müziğin depresyona iyi geldiği tavsiyesi üzerine, castrato müzisyeni Farinelli İspanyol mahkemelerinde 10 yıl görev yaptı.
Başkan Nixon uyumakta zorlandığı zaman, Rachmaninov’un piyano konçertosunu, "kulakları sağır edici seviyede" çalmayı severdi. 2
1. yüzyılda, araştırmalar müzikle çeşitli hastalıklar üzerindeki etkisi arasında bir bağlantı olduğunu öne sürüyor.
Çalışmalar kalp hızını yavaşlattığını, kan basıncını düşürdüğünü ve stres hormonu seviyelerini düşürdüğünü göstermiştir.
Bu arada, 2005 yılında Kanada'daki Windsor Üniversitesi tarafından yapılan araştırma, müziğin bilişsel işlevi geliştirebileceğini gösterdi.
Yine de birçok sanatçının ve diğer müzik profesyonellerinin sağlığı kötü durumda. Ani şöhretin ya da müzik ve canlı şovlar etrafında kurulan bir yaşam tarzının uyuşturucu ve alkol kullanımına neden olabileceğini, hatta ciddi sağlık sorunlarına neden olabileceğini anlamak kolaydır.
Lady Gaga, The Mirror'a 2016 yılında şöhret kazanmanın hafızasına engel olduğunu söyledi. "Sanki travma geçirmişim gibi, ruhumun yeniden ayarlanması için zamana ihtiyacım vardı" dedi.
One Direction'ın 2010 yılında The X Factor serisinde ikinci sıraya yerleştikten sonra bir gecede dünyanın en çok konuşulan kişilerinden biri olan Zayn Malik’in, birkaç solo turu iptal etmek zorunda bırakacak kadar ciddi anksiyetesi oluştu.
İki yıl önce Zayn adlı kitabında birinci ağızdan şöhretin sebep olduğu ya da daha da artırdığı birçok sorunu ele alan bir yazı yazdı.
Malik, "One Direction'dayken kaygı sorunlarım çok büyüktü, ancak grubun güvenlik ağı içerisinde en azından yönetilebilir durumdaydılar. Solo bir sanatçı olarak, en azından o anda, çok daha fazla maruz kaldığımı hissettim ve performansın psikolojik stresi, başa çıkamayacak kadar fazla olmuştu” dedi.
Sadece sektöre girmeye çalışmak bile o kadar streslidir ki bu da sanatçının sağlığı üzerinde büyük bir etkiye sebep olabilir.
Bugün, Nicki Minaj sektördeki en iyi rapçilerden biri olarak kabul edilir, ancak 2011'de defalarca reddedildikten sonra intihar düşünceleri yüzünden nasıl acı çektiğini Cosmopolitan'a anlattı.
"Yüzüme kapı çarpıldı" dedi. "Hiçbir şeyin işe yaramadığını hissettim. Tek başıma eve çıkmıştım ve o anda ailemin yanına dönmek zorunda kalacağımı düşünüyordum. Birbiri ardına bir çıkmaza girdim. Bir noktada, 'sadece uyanmamış olsaydım ne olurdu?' dedim."
Malik’in yaşadıklarını pek çok sanatçı yaşıyor.
Ruh sağlığı bozukluklarından etkilenen gençler ve yetişkinler için müzik katılımı ve kurtarma hizmetleri sunan Charge Key Changes'in CEO'su Peter Leigh "Endüstri acımasızca rekabet ediyor ve sadece çok az kişi başarılı bir kariyere ulaşıyor" dedi.
Leigh sözlerini şöyle sürdürdü:
"Müzik camiasında gördüğümüz sorunların tetikleyici faktörlerinden bazıları, kendinden şüphe duyma, reddedilme ve başarısızlıkla sonuçlanma stresi, kötü tavsiye ve istismarı temel alan zayıf karar vermeyi içeriyor. Bir sanatçının ölümünden hemen sonra rekor satışların zirveye ulaşması, medyanın ve pazarın çoğu zaman katı gücünün bir örneğidir."
Müzik endüstrisinde zihin sağlığıyla nasıl başa çıktığımızla ilgili ciddi tartışmalar sonucu, 2014 yılında İngiltere'nin önde gelen bağımsız müzik yardım kuruluşu Help Musicians ayrıntılı bir anket yayınlamıştı.
Dünya genelinde müzisyenlerin yüzde 60'ı psikolojik sorunlarla mücadele ederken, İngiltere'de bu yüzde 25 oranında. Aynı çalışmada, müzisyenlerin yüzde 68'inin yalnızlık ya da aileden ve arkadaşlardan ayrılma ile mücadele ettiğini, yüzde 75'inin ise performans kaygısı yaşadıkları ortaya kondu. Müzisyenler canlı yayınların üzerlerinde kurduğu baskıdan bahsettiklerinde hayranların bunu anlaması zor olabilir. Eğleniyor gibi görünüyorlar o zaman sorun ne? Yine de bilimsel kanıtlar, “dövüş ya da kaç” durumunun, bir şarkıcının konserde zorlu sahneye çıkma durumunda yüzlerce hatta binlerce insana bakacak şekilde konumlandırıldığında ortaya çıktığını ortaya koymuş durumda.
Bazıları için bu, farkındalık durumunun artması ve neden olduğu adrenalin nedeniyle daha iyi bir performansa yol açabilir.
Diğerleri için ise panik ataklara hatta hafıza kaybına neden olabilir, bu da canlı performanslarda uzun süreli anksiyete yaratabilir.
Kraliyet Müzik Koleji'nde performans bilimi profesörü olan Aaron Williamon 2015 yılında The Guardian'a, "Bir insan ne kadar yetenekli olursa olsun, vücudun önceden programlanmış stres yanıtları farklı bir fiziksel duruma ve hatta bazen farklı bir psikolojik duruma girebilecekleri anlamına gelir. Bunun yaş ya da deneyimsizlikle ilgisi yok" dedi.
Son birkaç haftada bile, müzisyenler ruh sağlığı ile ilgili sorunları hakkında paylaşımlar yaptı.
İngiliz bağımsız plak şirketi Blaenavon’un lideri Ben Gregory, geçen hafta "son derece heyecan verici ve zor bir 2017" sonrasında strese bağlı bir kriz yaşadığını ve o yıl Noel öncesi hastaneye kaldırıldığını açıkladı.
"Üstesinden gelebildiğim için gururlu ve minnettarım" diyen Gregory, zor zamanlarında onu desteklediği için grup arkadaşlarına ve plak şirketine Twitter üzerinden yaptığı paylaşımla teşekkür ettiğini açıkladı.
Gregory şöyle konuştu:
"Şimdi yıllardır yaşadığım en mutlu insanım: içki içmek yok, egzersiz yapmak, sağlıklı ve gelecek hakkında olumlu hissetmek var."
Geçen yıl, Demi Lovato aşırı dozda şüpheli bir ilaç yüzünden hastaneye kaldırıldı, ancak o zamandan beri iyileşmekte ve çoğu zaman hayranlarına iyi olduğuyla ilgili paylaşımlar yapmaktadır.
O zamandan önce bile, bipolar bozukluğu olan Lovato, zihinsel sağlığı korumanın önemli bir savunucusuydu ve konserlerinde ücretsiz zihinsel sağlık danışmanlığı oturumları bile vardı.
Lovato ve Years & Years solisti Olly Alexander’ın akıl sağlığı hakkında konuşmaktan korkmayan yeni bir pop sanatçısı olduğunu söyleyen Leigh şunları kaydetti:
"İronik olarak müzikteki zihinsel sağlık bilinci üzerindeki en güçlü etki, Avicii, Prens, George Michael'da olduğu gibi sanatçının ölümünden sonra gelmektedir. Uzun süredir devam eden miraslardan biri, Amy’nin ailesi tarafından kurulan ve gençler için şaşırtıcı fırsatlar yaratan Amy Winehouse Vakfı oldu. Yüzlerce sanatçının endüstri profesyonelleriyle harika müzik yapma hedefine ulaşmalarına yardımcı olan hayır kurumumuz için bir kayıt stüdyosu hediye ettikleri için gerçekten minnettarız."
Charli XCX, anksiyete ile mücadele eden birçok yüksek profilli sanatçıdan biridir.
2014'te The Guardian’a verdiği röportajda, daha önce tanımadığı bir sanatçıyla çalışırken nasıl bir panik ortamı olduğundan bahsetti.
Bu ay başında, bu kadar zayıflatıcı bir meseleyle gelen öfkeyi özetledi: “F *** anksiyete f *** anksiyete f *** anksiyete f ***”.
Charli XCX, bunu biraz daha ayrıntılı bir yorumla açıkladı:
"Anksiyete beklediğim gibi her zaman beni vuruyor ve çileden çıkarıyor, gerçekten dünyamı tersine çeviriyor.
Bir sürü insanın sorumlulukla ilişki kurabileceğini biliyorum. Konuşmanın / normalleşmenin / dürüst olmanın iyi olacağını düşünüyorum."
Bu konular hakkında herkese açık bir şekilde konuşan sanatçıların yanı sıra, sadece müziği ile ilgilenen pek çok kişi de var.
2017 yılında, Logic, Grammy'ye aday gösterilen ve şiddetli depresyon ve intihar düşünceleri duygularını ele alan Alessia Cara ve Khalid işbirliğini, Amerikan Ulusal İntihar Önleme Yaşam Çizgisi'nin telefon numarası ile beraber yayınladı.
NSPL'ye göre, parçanın yayınlanmasını takip eden üç hafta içinde, yardım hattına çağrılar yüzde 27 oranında artarken, web sitesi ziyaretleri sonraki aylarda 300 binden 400 bine çıktı.
Maggie Rogers'ın, kişisel anksiyete deneyimleri ise yeni albümünü biçimlendiriyor.
2017 yılında Avrupa turnesinde Paris'ten "neredeyse kaçacak" hale geldiğini anlatan "Back in My Body" şarkısı Heard it in a Past Life albümünde yer alıyor.
The Independent'a verdiği son ropörtajında çok fazla baskı altında olduğunu söyleyen Rogers, "Bu durum beni mutsuz etti. Paris'te bir video çekiminin ortasında olduğumu ve sigara içmek için dışarı çıktığımı hatırlıyorum.
İnsanlar nereye gittiğimi fark etmeden önce 'Uçak bileti alabilmek için yeterli param var' diye düşündüm" dedi.
Beğenilen Gang Signs and Prayer albümünde MC Stormzy de şarkı sözlerini içeren "Lay Me Bare" adlı şarkıyla bir cesaret örneği oluşturdu: "Bir erkek bazen çok düşük, bazen daha çok düşük / Telefonumda uçak modu bazen / Yüzümde yaşlarla evimde otururken / Bazen kardeşim kapı çaldığında bile cevap veremiyorum."
Kanal 4’e röportaj veren rapçi şunları söyledi:
"Bu süreçten geçen birileri varsa, benim de içinden geçtiğim bu durumu görmelerinin onlara yardımcı olacağını düşünüyorum."
Aynı teknede olduğunuz kahramanlarınızdan birinin size gerçekten faydalı olacağına şahit olurken, öte yandan onların birlikte çalıştıkları müzisyenlerin desteklenmesini sağlamak için de plak şirketlerine, yönetime ve tur şirketlerine biçilmesi gereken bir sorumluluk da bulunuyor.
2016 yılında, Sony Music UK, zihinsel bir sağlık yardım kuruluşuyla (MIND) ortak olan ilk müzik şirketi oldu.
Çalışanlarına destek olmak için "zihinsel sağlık ilk yardım" eğitimi veya ofis etkinliklerinde yer alma fırsatı sunmak amacıyla birkaç yoga ve beden sağlığı için Londra'daki HQ'da “Zihinsel Sağlık ve Müzik” paneline ev sahipliği yapmak gibi taahhütlerde bulundu.
Help Musicians UK, bu ay sonunda İngiltere'de bulunan 230'dan fazla halk müziği merkezinde düzenlenecek "Canlı Müzik, Müzisyenlere Yardım" kampanyasını başlatmak için 2019 Bağımsız Mekan Haftası (IVW) ile ortaklık kurdu.
Canlı müzik piyasasında zihinsel sağlık desteğine ciddi bir ihtiyaç olduğunu vurgulayan araştırmalardan esinlenen kampanya, "sağlıklı mekan paketleri" dağıtacak.
Bu paket, fazla gürültüyü kesecek kulak tıkaçları ile ayakta kalmaya çalışan sanatçılar için bilgi ve destek sağlayacak.
Kurumun sağlık ve refah departmanı Başkanı Joe Hastings, "HMUK, müzisyenlerin büyüdüğü bir dünya istiyor ve birçok müzisyenin sektöre çıkışının temeli, tabandaki müzik mekanı devresi aracılığıyla yapıyor" dedi.
Hastings sözlerine şöyle devam etti: "Bu nedenle, HMUK için tabandaki ve desteklediğimiz müzisyenlerin refahı esastır.
IVW sırasında ve ötesinde sadece sanatçıları desteklemeyi ve sektörü yükseltmeyi değil, aynı zamanda turnedeki sanatçıların sağlık ve refah ihtiyaçları etrafında da devam eden ulusal bir konuşma geliştirmeyi amaçlıyoruz."
IVW kurucusu Sybil Bell, " ‘Canlı Müzik, Müzisyenlere Yardım' kampanyası, sektördeki ruh sağlığı için en önemli gelişmelerden biri. Ülkenin dört bir yanındaki IVW ailesine katılan mekanların büyümesinin devam etmesi, HMUK ve mekan ortaklarımızla birlikte çalışabilmek adına, sanatçılar ve mekanlardakiler için onların tur süresi boyunca ve ötesinde gerçek ve anlamlı bir etki yapmaya başlayabiliriz. Çalışmaları IVW'nin ötesinde sürdürerek, desteğin ihtiyaç duyulduğu yıl boyunca devam etmesini sağlayabiliriz" diye konuştu.
Akıl sağlığının medya tarafından destek görmesi de çok önemlidir. Pek çok magazin gazetecisinin, Britney Spears'ın saçlarını tıraşladığı veya bir fotoğrafçıyı şemsiye ile dövdüğü haberlerinin yapıldığı günlerden bugüne dek nasıl bir aşama kaydettik?
Daha geçen yıl, Lovato’nun acı çekmesiyle ilgili kamuoyuna yansıtılan ve medyanın belirli yerlerinden gelen haberleri izlemek oldukça zordu.
Şu anda The Independent'de İcra Editörü olan ve gazeteciliğe geçmeden önce on yıl boyunca basın yönetmeliğinde çalışan Will Gore, pek çok magazin gazetecisinin ve medya tüketicisinin sevdiği "rock and roll" anlatısının "müzisyenlerin bir şekilde süper-insan yeteneklerine sahip olmaları gereken bir efsaneyi sürdürdüğünü" ileri sürüyor.
Gore sözlerine şöyle devam ediyor:
"Oysa tükenmişlik, zihinsel çöküntü ve hatta ölüm bile, hızlı ve tehlikeli bir şekilde yaşayan yaşamların yüzeysel cazibesine katkıda bulunuyor. Pazarlama ve satışlar söz konusu olduğunda, bu algının sektöre tam olarak yaklaştığından şüphelenmek zor değil ancak bu kadar gerçekçi olmayan beklentileri karşılamak için çabalayan hassas yıldızlara yardım etmek pek mümkün değildir."
Leigh, Gore’a katıldığını ifade ederek, konunun karmaşıklığının, şizofreni ve kişilik rahatsızlıklarından ziyade, anlatılması kolay, depresyon ve anksiyete ile ilgili öykülerden daha kolay anlaşıldığını ve bazı hikayelerinde kaybolma tehlikesi olduğunu söylüyor.
Leigh, "sistemin kendisi (hastaneler ve hizmetler) hâlâ eski yollardan ve anonim görünümlü binalardan, kamuoyundan gizlenmiş durumda ve halen gözaltında tutulan Ruh Sağlığı Yasası altında bölümlendirilmesinin ne demek olduğuna dair çok az farkındalık var" diyor.
Muhakkak ki, modern müzikte bir rock and roll solocusunun klişe tanımına en yakın örneklerden biri, röportajlarda çoğu kez romantik, işkence dehası olarak sunulan 1975’li Matty Healy’dir.
Healy, bunun “gerçek olmadığı” konusunda bilinçli olduğunu anlatmaya çalıştığını söylerken, öte yandan uyuşturucu bağımlılığı ile ilgili sorunları konusunda da açık bir duruşu var. Healy, Billboard’a verdiği bir röportajda, “maniklik insanlarla rezonansa girmiş gibi görünüyor, çünkü nasıl hissettirdiklerini biliyorlar” dedi. Healy röportajında, hem müziğinde hem de halkın gözünde anksiyete duygularıyla ilgili dürüstlüğüne atıfta bulundu.
Healy sözlerini şöyle sürdürdü:
"Rock'n roll’un kelimelerinin ve neyin yorgun olduğunun farkındayım. Bu zor, çünkü her şey çok postmodern ve kendinden referanslıdır ve her şeyin saçmalığa dönüşen haberidir. Bir sanatçı olarak büyüdükçe, sadece samimi olmak istiyorum."
Key Changes, şarkı yazımı, prodüksiyon ve kayıt oturumları, canlı performanslar, pazarlama tanıtımı ve iş önerileri yoluyla iyileşmelerini desteklemek için ruh sağlığı sorunları yaşayan müzisyenlerle birlikte çalışıyor. Ayrıca sanatçıların psikolojik terapilere erişmeleri, bağımlılık ve borç gibi sorunlara yardımcı olmaları için de destek sağlamaktadır.
Leigh, “NHS'de başka yerde bulunmayan kültürel olarak ilgili tedavilere erişim sağlamak için sağlık ve sosyal bakım sektörünü müzik endüstrisi ile ilişkilendiriyoruz. Müzik endüstrisinin zihinsel sağlıkları ile mücadele eden sanatçıları destekleme konusundaki zayıf rekorunu ele alıyoruz" dedi.
İngiltere Müzik CEO'su Michael Dugher ise, “Müzik sağlığın ve iyiliğin iyileştirilmesinde hayati bir rol oynuyor.
Sektördeki herkes, ihtiyaç duyan birçok insan için dışarıdaki yardımı teşvik etmek için ve bu desteği geliştirmek, damganın ortadan kaldırılmasına yardımcı olmak için sektörde ve politika yapıcılarla birlikte çalışmak için varlar" dedi.
*Bu makalede adı geçen herhangi bir rahatsızlığınız varsa, 116 123 veya aşağıdaki zihinsel sağlık kuruluşlarından herhangi biri üzerinden ücretsiz olarak Samaritans ile iletişime geçebilirsiniz.
mind.org.uk
https://www.independent.co.uk/arts-entertainment
Independent Türkçe için çeviren: Ayşe Yıldız
© The Independent
