Yurt dışında geçerliliği olan meslekler hangileri?

Avrupa ve Amerika'da lisans, yüksek lisans ve doktora eğitim nasıl alınır?

Yurt dışında staj yapmanın yolları neler? Çalışmak için nasıl yol izlenebilir? 

Son dönemlerde farklı meslek gruplarından uzmanlar ve öğrenciler, yurt dışında okumak ya da çalışmak için nasıl bir yol izleyeceklerini merak ediyor. 

Farklı alanlardan uzmanlarla hem kişisel hikayelerini hem de önerilerini konuştuk. Merak edilen soruları Independent Türkçe için yanıtladılar.  

"Yurt dışında araştırmacı olmak sanılanın aksine bir Türk için çok zor değil"

İstanbul Teknik Üniversitesi Uzay Mühendisliğinden mezun olduktan sonra Uzay Mühendisliğinin Akışkanlar Mekaniği alanında yoğunlaşan yüksek lisansını tamamlayan Dr. Işıl Şakraker Özmen, Belçika'ya von Karman Akışkanlar Dinamiği Enstitüsü'nde tekrar master ve sonra doktorasını Liege Üniversitesi ile ortak diploma ile bitirdi.

Alman Havacılık ve Uzay Merkezinin Stuttgart yerleşkesinde çalışan Özmen, İngilizce ve Almanca'nın yanı sıra Fransızca ve İtalyanca konuşuyor.  
 

 

"Yurt dışında araştırmacı olmak sanılanın aksine bir Türk için çok zor değil" diyen Özmen, "Bugün lisans düzeyinde bile öğrencilerin projelerde aktif çalıştırıldığı bir dönemdeyiz.  Bu özellikle makina, uçak-uzay gibi multidisipliner alanlar için önemli bir nokta. Seçtiğiniz bu alanda henüz lisans veya yüksek lisans sırasında deneyim biriktirmek ise çok önemli. Neticede global çapta insanlarla yarışıyorsunuz ve daha lisansı sırasında ciddi stajlar yapmış bir Alman, Fransız veya Amerikalı ile yarışacaksınız. Üzülerek söyleyebilirim ki, Türkiye'nin en iyisi diye geçen üniversitelerindeki çoğu yüksek lisans tezi, Almanya'da lisans sırasında yapılan bir 6 aylık staj çalışmasıyla denk oluyor. Öte yandan 'ama Türklere ayrımcılık, ırkçılık' gibi yükselen seslere kulaklarınızı lütfen kapatın. Eğitim seviyesi yüksek ortamlarda böyle bir sorununuz genelde olmuyor. Amerika ve Avrupa ülkelerindeki pozisyonlarda yarıştığınız kişiler arasında Çin, Hindistan veya İran gibi ülkeler çok daha dezavantajlı" diyor.

Yurt içinde ya da dışında burs imkânları olabilen araştırma kurumlarında, şirketlerde ve üniversitelerde staj yapılmasını öneren Özmen, "İlgilendiğiniz konularda çalışan araştırmacılara profesörlere mail ile telefon ile ulaşın. Bu stajlar sırasında kazanacağınız deneyim ve çevre size ileride daha sabit bir is imkânı sağlayacak" şeklinde konuşuyor.

"Mesleğinizin ne olduğundan çok, mesleğinizde ne kadar iyi olduğunuz önemli"

Boğaziçi Üniversitesi'nde lisans eğitiminden sonra Yale Üniversitesi'nde doktorasını tamamlayan Doç. Dr. Mehmet Z. Baykara, Kaliforniya Üniversitesi Merced kampüsü Makine Mühendisliği bölümünde çalışmalarını sürdürüyor. 

"Mesleğinizin ne olduğundan çok, mesleğinizde ne kadar iyi olduğunuz önemli" diyen Baykara, "Bu sebeple, yeterince iyi olduğunuz surece her mesleğin yurt dışında geçerliliği var diyebiliriz. Çok iyi bir araştırmacı olup, dünyanın en iyi üniversitelerinde çalışabileceğiniz gibi; birçok dil bilen, dünya mutfağına hakim, çok iyi bir garson olup dünyanın en iyi restoranlarında da çalışabilirsiniz" diyor.
 

 

Baykara, iyi hazırlanmış bir CV ve hatasız bir e-mail ile bilgi ve beceri seviyenize uygun bir şirketin insan kaynaklarından, stajla ilgili olumlu veya olumsuz geri dönüş alma ihtimalinizin oldukça yüksek olduğunu söylüyor.

"İdeal bir doktora programında dünyada daha önce kimsenin cevabını bulamadığı bir sorunun cevabını bulmanız"

Tutkuyla sevdiğiniz bir alana yoğunlaşırken lisans eğitiminde istediğimiz alanları seçmemizin mümkün olmadığı durumlarda lisans eğitimi sürecinde istediğiniz bölüme geçilmesini öneren Baykara, "Yüksek lisans ve doktora birbirini takip eden süreçler gibi gözükse de aslında çok farklı iki yol. Yüksek lisansta alanınızın belirli bir kısmıyla ilgili bir miktar daha bilgi edinirken, ideal bir doktora sonunda dünyada daha önce kimsenin cevabını bulamadığı bir sorunun cevabını bulmanız ya da kimsenin başarıyla sonlandıramadığı bir çalışmayı sonlandırmanız bekleniyor" şeklinde öneride bulunuyor.

"Doktora programları tam burs olanağı sağlıyor"

ODTÜ'de iktisat ana dal ve siyaset yan dalı yaptıktan sonra University of Massachusetts at Amherst'te doktorasını tamamlayan Doç. Dr. Bilge Erten, kısa süre Birleşmiş Milletlerde çalıştıktan sonra Columbia Üniversitesi'nde doktora sonrası araştırmacı olarak devam etti.

Erten, Northeastern Üniversite'sinde ekonomi ve uluslararası ilişkiler alanında araştırmalarını sürdürüyor. 
 

 

Yurt dışında akademik alanda hangi üniversiteden mezun olunduğunuz ve yapılan araştırmaların önemli olduğunu söyleyen Erten, şunları söylüyor:

ABD için doktora dışındaki programlar ücretlidir ve oldukça pahalı olduğunu söyleyebilirim. Ama doktora programları tam burs olanağı sağlıyor, yaşam masraflarını ve okul ücretini karşılıyor. Lisans yapan arkadaşlara kendi hocalarıyla konuşup, hangi programları önereceklerini sormalılar. Onların tavsiyesi üzerine başvurabilirler. Okullar genelde tavsiye mektuplarına, not ortalamasına, GRE notuna ve hangi okuldan mezun olduğuna bakar. Amaçlarını beyan etmeleri de önem taşır.

 
"Gelişiminizi üniversitede aldığınız derslerle sınırlamayın"

Boğaziçi Üniversitesi'nde lisans ve yüksek lisans eğitiminden sonra Florida Üniversitesi'nde doktora yapan Doç. Dr. Arpat Özgül, doktora sonrası Imperial College London ve Cambridge Üniversitesi'nde çalıştı. Özgül, şu anda Zürih Üniversitesi'nde Popülasyon Ekolojisi alanında çalışıyor.

Bilimsel araştırma yapan bir ekipte staj yapmak isteyenler için Özgül,  şu önerilerde bulunuyor:

Öncelikle o ekibin araştırmalarını, mesela son çıkan makalelerini, dikkatli inceleyin. Ekibin başındaki araştırmacıya konuya olan ilginizi ve staj yapma isteğinizi detaylarıyla yazın. Araştırma konuları hakkında bir fikir oluşturmadan yapılmış tek kalıp başvuruların olumlu cevap alması çok zor.

Ayrıca, ilk olarak çevresel değişimin biyoçeşitliliği ve ekosistem fonksiyonlarını nasıl etkilediği, diğeri yaban hayat popülasyonlarında bulaşıcı hastalıkların nasıl yayıldığı  önemleri gittikçe artan araştırma konuları. Bunlar gibi, ekoloji ve evrim bilimlerinin uygulamalı dallarında yapılacak araştırmalar için ayrılan fonların ve açılacak akademik pozisyonların giderek artacağını söyleyebiliriz.
 

 

"Doktora öğrencilerimizin büyük bir kısmı mezun olduktan sonra profesyonel kariyerlerini başarıyla sürdürüyor"

"Gelişiminizi üniversitede aldığınız derslerle sınırlamayın" diyen Özgül, "Bölümlerinizde sürdürülen araştırmalara ve saha çalışmalarına gönüllü katılın. Doğa gözlem gruplarının aktivitelerine katılın. İlginizi çeken bir canlı grubunu kuş, ağaç, çiçek, kelebek, böcek, mantar, yosun gibi gözlemlemeye düzenli zaman ayırın. Bir yandan da alandaki gelişmeleri düzenli takip etmeye çalışın.  Çevrenizde konuyla ilgili hoca ve arkadaşlarınızdan, seçtiğiniz makaleleri tartışabileceğiniz veya bir ders kitabını beraber çalışabileceğiniz bir okuma grubu oluşturun. Matematik ve istatistikten korkmayın. Ekoloji ve evrimsel biyolojide matematiksel ve istatistiksel analiz yöntemlerinin önemi gün geçtikçe artıyor. Bu alanlarda çalışmak isteyen arkadaşlara iyi bir matematik ve istatistik temeli oluşturmalarını tavsiye ederim" şeklinde konuşuyor. 

Akademik sistemin genelde lisans eğitimiyle başlayıp profesörlükle biten bir piramidi temsil ettiğini söyleyen Özgül, "Bu piramidin tabanı tepesine göre çok daha geniştir; bir sonraki aşamaya geçebilen araştırmacıların sayısı hızla azalır. Örneğin, bizim doktora öğrencilerimizin büyük bir kısmı mezun olduktan sonra üniversiteler dışında ister kamusal ister özel araştırma enstitüleri ve derneklerde bilimsel araştırmalarını ve profesyonel kariyerlerini başarıyla sürdürüyor. Bu fırsatları görebilmek içinde bu ekosistemi iyi tanımak gerekiyor" diyor. 

"Türkiye'den bu programlara başvuracak kişiler için en başta gelen önerim İngilizcelerini geliştirmeleri."

Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi'nden mezun olduktan sonra Türkiye'de muhtelif sağlık kuruluşlarında hekimlik ve sağlık sektöründe yöneticilik yapan Dr. Işıl Arıcan, California State Üniversitesi'nde Sağlık Bilişimi odaklı Sağlık Yöneticiliği yüksek lisansı yaptı.

Silikon Vadisi ve San Francisco çevresindeki pek çok sağlık kurumuna danışmanlık yapan Arıcan, Stanford Üniversitesi Çocuk Hastanesi'nde Klinik Uygulamalar Bilgi İşlem Direktörü olarak çalışıyor.
 

 

San Francisco ve Silikon Vadisi'nde bilgi işlem ve elektronik sektörüne ait mesleklerin çok popüler olduğunu söyleyen Arıcan, "Sağlık bilişimi sektörü ABD'de son 10 yılda en hızlı büyüyen sektörlerden birisi" diyor. Arıcan, yüksek lisans başvurusu için şu önerilerde bulunuyor:

Türkiye'den bu programlara başvuracak kişiler için en başta gelen önerim İngilizcelerini geliştirmeleri. Pek çok okul yabancı öğrencilere çok açık ama hem başvuru sürecinde öne çıkmak hem de programa kabul edilirlerse başarılı olmak için iyi dil bilmek çok büyük avantaj. İkincisi, özellikle lisans üstü eğitimde adaylarda aranan özellik istekli ve girmek istedikleri program ve alan hakkında az çok bilgi sahibi olmaları.

Sırf yurt dışına gitmek ya da sırf herhangi bir lisansüstü eğitim almak isteyen öğrencilerin şansları gerçekten konuyla ilgili ve şevkle o konuda ilerlemek isteyen öğrencilerden çok daha az. Bir diğer önerim de programlara başvurmadan önce staj gibi imkanlar olup olmadığını araştırmaları. Girmek istedikleri programlarda ve konularda çalışan akademisyenlerle tanışmak, konuya olan ilgilerini göstermek ve tanınırlıklarını artırmak için bu çok iyi bir fırsat.

"İş görüşmesi sırasında Green Card sponsorluk şartlarını sormakta fayda var"

ABD'de çalışma hakkı kazanmak üç yol olduğunu belirten Arıcan, "Birincisi burada eğitim almak. ABD'deki çoğu yüksek lisans programı, program bitiminde bir yıllık staj ve çalışma vizesi veriyor. Bu süreyi akıllıca kullanan adaylar kendilerini ispatlayabilirlerse stajyer olarak girdikleri firma onlara iş teklifi yapıp sponsorluk verebiliyor. Benzer şekilde doktora yapan kişiler de akademik kadrolara başvurabilirler, ancak unutmamaları gereken akademik kadroların kısıtlı ve bunlara girişin oldukça rekabetli olması. Bir başka yöntem H1 vizesi sponsorluğu veren bir firma tarafından işe alınmak. Bu özellikle bilgi işlem sektöründe çok daha sık. Firmalar teknik yetkinliği iyi olan adaylar için H1B sponsoru olabiliyorlar ve bu şekilde üç ila altı yıllık çalışma izni almak mümkün. H1 vizesi 3 yıllığına veriliyor ve bir kez yenilenebiliyor, yani maksimum 6 yıllık. Kimi firmalar, özellikle de işe aldıkları kişi iyi performans sahibi ise bu geçici vize sırasında Green Card sponsorluğu da yapıyor ve bu şekilde geçici olan H1B statüsünden kalıcı çalışma izni olan Green Card'a geçmek mümkün. Ancak bunu her firma yapmıyor, zira Green Card sponsorluğu oldukça uzun ve meşakkatli bir bürokratik süreç. Özellikle kalifiye adayların çok olduğu sektörler, bazen adayları 6 yıl çalıştırdıktan sonra sponsor olmuyorlar, bu da çalışanların çok sıkıntılı bir sürece girmesine neden oluyor. Zira 6 yılın sonunda H1B vizesi dolduysa ve Green Card başvurusu da yapılmadıysa ülkeyi en az 1 yıllığına terk etmek zorundasınız ve ancak bir yıldan sonra yeni bir H1B'ye başvurabiliyorsunuz. Bu sıkıntıyı yaşayan ve vizeleri bittiği için ülkelerine dönmek zorunda kalan ya da bir yıllığına başka ülkede çalışan çok kişi tanıyorum. Bu nedenle iş görüşmesi sırasında Green Card sponsorluk şartlarını sormakta fayda var. H1B dışında başka çalışma vizeleri de var, ancak bunlar bir alanda dünyaca isim yapmış olmak ya da sıradışı bir yetkinliğe sahip olmak gibi durumlarda alınabilecek vizeler ve kontenjanları çok daha kısıtlı. Son yöntem de Green Card piyangosu. Bu piyangoya katılıp Green Card alan kişi otomatikman kalıcı çalışma iznine sahip oluyor" diyor.

"Uzay, bilgisayar, elektronik, mekanik mühendisliği gibi bölümler her zaman kendine uygun işleri bulabiliyor"

Ankara Üniversitesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü'nde lisansını, Hollanda'da Groningen Üniversitesi'nde yüksek lisansını ve Leiden Üniversitesi Gözlemevi'nde de Molekül Astrofiziği alanında doktorasını tamamlayan Dr. Umut Yıldız, NASA JPL'de çalışmalarını sürdürüyor.

Yıldız, "Özellikle gelişmiş ülkelerde fizikçi ya da benzeri bilimler veya uzay ile ilgili işler yapan uzay, bilgisayar, elektronik, mekanik mühendisliği gibi bölümler her zaman kendine uygun işleri bulabiliyor. Özellikle bu zamanda özel uzay şirketlerinin daha da büyümeleri ve gelişmeleri ile uzaya erişimin daha da ucuzlamasıyla birlikte sektör daha da büyüyecek ve her türlü alandan insanı da içinde barındırabilecek genişliğe ulaşacak. Bugün Elon Musk'ın gelecekteki ilk trilyoner olma ihtimalini konuşuyoruz. Bunu da Musk'a sağlayacak olan SpaceX yani uzay sektörü diyebiliriz" şeklinde konuşuyor.  
 

 

"Asla aynı mesajı 100 yere toplu halde gönderip cevap bekleme durumuna girilmemeli"

"Özellikle üniversite öğrencilerine en çok önerdiğim gelişim metodu Yurt dışında staj ya da Erasmus oluyor" diyen Yıldız, sözlerini şöyle sürdürüyor;

Bunun birkaç yolu var. Bir tanesi AB'nin fonladığı Erasmus Stajı olabilir ya da kendi inisiyatifinizi alarak kendiniz bulduğunuz stajlar olabilir. Hem öğrencinin kendisine hem de staj yapılan şirket veya kurumun faydasına olabilmesi için üçüncü sınıfın yazında bunu yapmalarını tavsiye ediyorum.

Tabi staj yeri arayan dünyada birçok öğrenci olduğu için başvurulan yerlerden onlarca kez ret alabilir ama pes etmeden her seferinde önceki başvuruyu daha da güzelleştirerek başvurmaya devam edilmelidir. Bir de asla aynı mesajı 100 yere toplu halde gönderip cevap bekleme durumuna girilmemeli, her yer için oraya özel başvuru yapılmalı ki, karşı taraf sizin gerçekten orayı istediğinizi düşünsün.

Yurt dışında aranılan kriter konusunda Yıldız, "Konunuzda ne kadar iyi olduğunuz önemli. Geldiğiniz üniversite ya da şirketin ismi ancak bir yere kadar yardımcı olabilir. Bunun için yüksek ortalama ve iyi İngilizce seviyesinin yanında üniversite kulüpleriyle projeler yapmalarını ve uluslararası yarışmalara katılmalarını öneririm" diyor.

"Memur mantığından çıkıp, her tür olanak değerlendirilebilir"

Ege Üniversitesi Biyoloji Bölümü'nde başladıktan sonra University of Washington'da lisans ve doktora eğitimini tamamlayan ve Fred Hutchinson Kanser Araştırma Merkezi'nde yapan Dr. Semih Tareen, özel sektörde biyoteknoloji alanında çalışmalarını sürdürürken, film yapımcılığını ve müzik çalışmalarını da devam ettiriyor. 

Biyoloji, mikrobiyoloji ya da moleküler biyoloji gibi alanlarda doktora çalışmalarını yaptıktan sonra özel sektöre geçilebildiğini söyleyen Tareen,  "Memur mantığından çıkıp, her tür olanak değerlendirilebilir. Staj başvurusunda profesörlere, 'sizin laboratuvardaki çalışmaları takip ediyorum, gelip sizinle staj yapmak istiyorum' şeklinde yazabilirler.  Laboratuvarın bir bütçesi varsa o bütçe sayesinde stajyerlik yapabiliyorlar" diyor.    
 

 

"Amerika'da küçük kasabalardaki üniversitelere de başvurulmasında fayda var"

"Üniversitelerde istediğiniz branşlara göre çok fazla program var" diyen Tareen, moleküler ve hücresel biyoloji, biyomühendislik ve genom bilimlerinin çok iyi bütçeleri olan bölümler olduğunu söylüyor. Amerika'da küçük kasabalardaki üniversitelere de başvurulmasında fayda olduğunu söyleyen Tareen, "New York'a gideceğinize, kasabalardaki üniversitelere rahatlıkla gidebilirsiniz.  Oradaki üniversitelerde mesela çok başarılı olabiliyorlar.  Amerika'da ufak bir kasabaya büyük ve çok başarılı bir üniversite kuruyorlar. Bunun en güzel örneği Michigan Üniversitesi" şeklinde öneride bulunuyor. 

Kişilerde kendi kariyerini kurma mantığının olmasının çok önemli olduğuna değinen Tareen, doktora yaptığı halde işsiz olan çok kişi olduğuna işaret ediyor.  

  
"Türkiye'deki gibi, kolay yoldan işe girmek için torpil olarak değerlendirmekten ziyade, yol göstericilik ya da rehberlik imkânı olarak görmek daha faydalı olur"

Orta Doğu Teknik Üniversitesi ve Bilkent Üniversitesi'nin ardından 2006 yılında İngiltere Dışişleri Bakanlığı tarafından verilen Chevening bursunu alarak London School of Economics'de (LSE) yüksek lisans yapan Güney Yıldız, Uluslararası Af Örgütü'nün Uluslararası Sekretaryasında Türkiye üzerine araştırma ve kampanyalara yardımcı olmak için başladı.

Sonrasında ise BBC Türkçe'nin açtığı sınavları geçerek orada çalışmaya başlayan Yıldız, Türkiye'de sonradan adı Hurriyet Daily News olarak değiştirilen Turkish Daily News gazetesinde bir buçuk yılı aşkın çalıştı.

İngiltere Parlamentosu Dış İlişkiler Komitesi'nde Türkiye ve Orta Doğu konusunda Özel Danışmanlık yapan Yıldız, Almanya'da Başbakanlığa bağlı Alman Uluslararası İlişkiler ve Güvenlik Enstitüsü'nde (SWP Berlin), Avrupa Dış İlişkiler Konseyi (ECFR), Orta Doğu Enstitüsü (MEI Washington)'da Türkiye, Suriye ve bölge üzerine uzmanlık görevleri yürüttü. BBC News'de gazetecilik yapan Yıldız, Cambridge Üniversitesi'nde doktora çalışmalarını sürdürüyor. 
 

 

"Öğrenciler ya da kariyerinin başındaki profesyoneller, çalıştıkları alanla ilgili olarak erkenden uluslararası kurumları takibe alıp başvuru yapmalılar" diyen Yıldız, "Başvuruda dikkat edilmesi gerekenler ve staj imkanları konusunda yardımcı olabilecek insanlarla önceden bağlar kurup networking yapmak da önemli olur. Bu bağları Türkiye'deki gibi, kolay yoldan işe girmek için torpil olarak değerlendirmekten ziyade, yol göstericilik ya da rehberlik imkânı olarak görmek daha faydalı olur. Bazı uluslararası kurumlar, staj başvurularını ancak üniversite aşamasında kabul ediyorlar. Dolayısıyla bu başvuruları Türkiye'de bir üniversitedeyken yapmak avantaj getirecektir. Staj başvuruları öğrenci değişim programları ile birlikte de düşünülebilir. Bunun dışında yurt dışında yüksek lisans ya da doktora yaparken de staj imkanları kullanılabilir" diyor.   

"Yurt dışında dışişleri bakanlıklarının ya da üniversitelerin verdiği burslara başvurulabilir"

Döviz kurunun durumu düşünüldüğünde toplumun önemli bir kesiminin yurt dışında okumak için burs yoluyla mümkün olabileceğini söyleyen Yıldız, "Burs imkanlarının Avrupa'ya göre ABD'de daha fazla olduğunu sanıyorum. Avrupa için Türkiye'de devletin verdiği burslar öne çıkıyor ya da benim yaptığım gibi yurt dışında dışişleri bakanlıklarının ya da üniversitelerin verdiği burslara başvurulabilir. Bu başvuru süreçlerinin ve gereksinimlerin neler olduğu üniversitenin ilk yıllarından itibaren bilinirse, dersler, not ortalaması, iş deneyimi ve dil konusunda önceden hazırlık yapılabilir. Bütün bu gereksinimlerden başvuru sırasında haberdar olunca, eksiklikleri tamamlamak ya imkânsız oluyor ya da ekstra zaman harcanmasını, dolayısıyla da başvurunun ertelenmesine neden oluyor. Üniversiteler konusunda, özellikle doktora aşamasında alanında ve eğitimci olarak en iyi hocaların olduğu okulların tercih edilmesi daha makul iken, lisans ve yüksek lisans aşamalarında ise imkanları daha geniş okulların avantajları öne çıkıyor" şeklinde konuşuyor.

"Yurt dışında istediği alanda çalışmasının kolay yoldan, şans eseri olmayacağı baştan kabullenilmeli."

"Ne istediğini bilen ve alanlarında hevesli olan insanlar için, gerekli yetenekleri geliştirmek ve bağları kurmak neredeyse doğal bir şekilde gelişiyor" diyen Yıldız, şunları söylüyor:

İnsanın özellikle yurt dışında istediği alanda çalışmasının bir süre istediği ve kolay yoldan, şans eseri olmayacağı baştan kabullenilmeli. Türkiye'de yeni kuşaklardan bazı gençlerin, daha İngilizce dil puanları yüksek lisans için dahi yeterli değilken ve hiçbir İngilizce haber deneyimi ya da bu dilde tuttuğu bir bloğu bile yokken doğrudan BBC News'de çalışmak için yardım istediklerini görmek beni gençlerin beklentileri ve olasılıklar arasındaki uçurumlar konusunda endişelendiriyor.

"Mühendislik bölümleri arasında ABD'de iş bulma şansı en yüksek olan meslekler elektrik mühendisliği ve bilgisayar bilimleri mühendisliği ile ilintili bölümler"

İstanbul Teknik Üniversitesi'nde Kontrol Mühendisliği ve Bilgisayar Mühendisliği ile çift anadal yapan Dr. Oktay Arslan, ABD'de Georgia Teknoloji Enstitüsü'nde robotik alanında doktora derecesi aldıktan sonra NASA Jet İtki Laboratuvarı, Tesla gibi kurumlarda çalıştı.

Arslan, şu anda Airbus'ın Silikon Vadisi'ndeki inovasyon merkezinde (Acubed) uçan taksiler, otonom yolcu uçakları ile ilgili projelerde çalışıyor.
 

 

Özellikle mühendisler için Arslan, şu önerilerde bulunuyor:

ABET akreditasyonuna ya da en azından MÜDEK sahip bir bölümden lisans derecesi aldığınızda diplomanız ABD'deki eğitim kurumlarınca tanınıyor ve başvurduğunuz bölümden kabul aldığınız takdirde herhangi bir sınava girmeksizin lisansüstü eğitim almanız mümkün. ABD'de çalışmak için değerlendirdiğimizde bazı meslekler için sınavlara girmek ve diploma denkliği almak gerekiyor ve bana göre en kolay denklik alınabilen meslekler mühendislik bölümleridir diyebilirim.

Denklik almada zorluk yaşanan meslekler arasında tıp, hukuk, eğitim yani öğretmenlik gibi bölümler sayılabilir. Mesela ABD'de doktorluk yapabilmek için United States Medical Licensing Examination (USMLE) sınavını geçmek gerekiyor. Bazen de uzmanlık alanınıza göre eyaletten eyalete değişen koşulları sağlamanız gerekiyor.

Aynı şekilde ABD'deki hukuk sistemi, kanunlar farklı olduğu için Türkiye'de aldığınız hukuk diploması ile ABD'de çalışma izni almak epey zor. Mühendislik bölümleri arasında ABD'de iş bulma şansı en yüksek olan meslekler elektrik mühendisliği ve bilgisayar bilimleri mühendisliği ile ilintili bölümler diyebilirim. Son yıllarda her ne kadar havacılık ve uzay mühendisliği alanında çok sayıda iş imkanı olsa da bu teknolojiler stratejik öneme sahip olduğu için yabancı ülke vatandaşları yetenekli olsalar bile bazı kısıtlayıcı yasalar gereği kolay kolay iş bulamıyorlar.

"Firmalar genelde yaz dönemi için staj başvurularını aynı yılın ocak ayından itibaren almaya başlar"

ABD'de staj yapabilmek için birkaç farklı yol izlenebileceğini söyleyen Arslan, "AİESEC (https://aiesec.org) gibi kurumlar aracılığı ile başvuru yapıp staj yapmak mümkün. Bunun dışında firmaların kariyer veya Linkedin sayfalarını takip ederek ilgili açık pozisyonlara başvuru yaparak da staj bulunabilir. Firmaların kariyer sayfaları ile yapılacak başvurularda dikkat edilmesi gereken en önemli noktalar: bürokrasi, başvuru dönemi, rekabet. ABD dışından bir çalışan getirmek için firmaların bürokrasi için epey bir emek ve zaman harcaması gerekiyor. Küçük firmalar bu tür süreçleri genelde bilmediği için önceliği halihazırda ABD içinde olan adaylara veriyor. Dolayısıyla öğrencilerin büyük firmalara başvurmaları kabul alma şanslarını artırır. Özellikle, Facebook, Apple, Amazon, Google, Microsoft, Nvidia gibi firmaların büyük staj programları var ve bu firmalar genelde yaz dönemi için staj başvurularını aynı yılın Ocak ayından itibaren almaya başlar. Sene içerisinde uygun aday bulana kadar mülakatlar devam eder. ABD'de halihazırda çok iyi mühendislik okulları bulunduğu için ve açık olan staj pozisyonları için epey bir rekabet etmek gerekiyor. Eğer ilk defa staj bulmaya çalışıyorsanız, not ortalamanızın yüksek olması özgeçmişinizi öne çıkarır, fakat teklif alabilmek için mülakatlardaki kodlama testlerinde iyi bir performans göstermeniz gerekir" diyor. 

"Pandemi nedeniyle pek çok okul GRE ve GMAT sınavlarına girmeyi zorunlu olmaktan çıkardı"

"ABD'de lisansüstü programlarına başvuru koşullarını öğrenmek için ilgili bölümün sitesindeki 'Graduate Admission' linki altındaki bilgileri dikkatlice okumak gerekiyor" diyen Arslan, "İngilizce yeterliliğini ispatlamak için TOEFL gibi standart sınavlardan istenilen minimum puanları almak. ABD'deki çoğu okul TOEFL İBT sınavında minimum 80/120 puan ister. Fakat alanlarında en iyi okullar genelde minimum 100/120 puan isterler. GRE veya GMAT sınavlarını almış olmak. GRE sınavı mühendislik, GMAT ise yönetim, işletme ile ilgili bölümlere yapılan başvurular sırasında istenir. Sayısal, sözel, yazma gibi 3 kısımdan oluşur. GRE sınavının sayısal kısmı Türkiye'deki üniversiteye giriş sınavına benzer. Türkiye'deki öğrenciler genelde sayısal kısımdan rahatlıkla tam puan alır, fakat sözel kısmı için biraz kelime ezberlemek gerekiyor. Yazma kısmında ise sınavda belirtilen konularda iki farklı türde deneme yazılması isteniyor. GRE sınavı için herhangi bir minimum puan sınır yok, fakat yüksek puan almak kabul alma şansını artırır. Ayrıca son zamanlarda pandemi nedeniyle pek çok okul GRE ve GMAT sınavlarına girmeyi zorunlu olmaktan çıkardı. Bu nedenle bu tarz sınavlara girmeden önce  ilgili okulun "Graduate Admission" sayfasındaki güncel koşulları kontrol etmek fayda var" şekilden bilgi veriyor.

"Başvuru sürecinde en kritik konu sınavlarla ilgili zamanlama ve referans mektuplarının zamanında yazılabilmesi"

ABD'deki çoğu okulun lisans not ortalamasının en az 3.00/4.00 olmasını istediğini belirten Arslan, "Özellikle, ABD'deki iyi okullar çok sayıda başvuru aldığı için kabul komitesi ortalaması düşük olan öğrencilerin başvurularını özel bir durum olmadığı takdirde pek değerlendirmiyor.  Niyet yazısında ilgili okulda, bölümde veya profesörle neden ve hangi konuda çalışma yapmak istediğinizi açıklayan ve kendinizi tanıtan bir mektup yazmanız gerekiyor. ABD'de pek çok okulda beraber çalışma yaptığınız profesörlerden veya staj yaptığınız kurumlardaki müdürlerinden sizin karakteriniz, çalışma ahlakınız konusunda bilgi verecek 2 veya 3 tane mektup istenir.  Bunlar dışında eğer bölümden derece ile mezun olunmuşsa veya çeşitli yarışmalarda ödüller kazanılmışsa bunlar da başvuru paketine eklenebilir. Tecrübelerime göre başvuru sürecinde en kritik konu sınavlarla ilgili zamanlama ve referans mektuplarının zamanında yazılabilmesi. Lisansüstü son başvuru tarihi ABD'de eğitim için hedeflenen güz dönemindeki yıldan bir önceki senenin Aralık ayında sonlanıyor. Dolayısıyla öğrencilerin TOEFL, GRE, GMAT gibi bütün sınavları 3. sınıfın sonundaki yazda almış olması ve skor raporlarını ABD'deki okullara postalaması gerekiyor. Referans mektupları için her okul farklı bir format kullanır ve bazen mektubu yazacak kişilerin fazladan çevrimiçi formlar doldurmalarını isteyebilir. Bundan dolayı referans mektubu için ilgili kimselere başvuru son tarihinden çok önce bilgilendirme yapmakta fayda var" diye öneride bulunuyor.